18
Przegląd wydarzeń
29 kwietnia16 maja 2016 nr 8 (252) * Kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Życie matematyczne we Lwowie
w latach międzywojennych
Tematem kolejnego 58. Spotkania Ossolińskiego bylo ,,Życie matematyczne we
Lwowie w latach międzywojennych". Oczekiwaliśmy na wyklad profesora
Romana Dudy z Wroclawia, matematyka, rektora Uniwersytetu Wroclawskiego
w latach 1995-1999. Niestety, pan profesor zachorowal i z referatem w zastęp-
stwie wystąpil profesor Jaroslaw Prytula z Uniwersytetu Lwowskiego.
mlodych matematyków, o których w
prostu chodzącymi encyklopediami.
JURIJ SMIRNOW
krótkim czasie stalo się glośno nie
Do takich należal Herman Auerbach.
tekst i zdjęcia
tylko w Polsce, ale w calej Europie,
Sam Banach mawial: ,,Idźcie do Au-
Zapowiedziany temat zaintereso-
a nawet za oceanem w Stanach
erbacha, on wszystko wie". Auerbach
wal dużo osób naukowców, krajo-
Zjednoczonych. Wlaśnie grono ma-
bardzo dobrze gral w szachy. W slyn-
znawców, milośników historii Lwowa,
tematyków z tego okresu nazywamy
nej kawiarni ,,Szkockiej" Auerbach
przedstawicieli polskich organizacji
lwowską szkolą matematyczną, któ-
prowadzil gry szachowe, a jego sta-
dzialających we Lwowie. Obecni byly
ra zablysnęla wybitnymi talentami,
lym partnerem byl wówczas jeszcze
też przedstawiciele mediów lwow-
jak też liczbą uzdolnionych profeso-
student Boleslaw Towarnicki (w 1945
skich i Konsulatu Generalnego RP
rów i docentów.
roku Towarnicki zostal mistrzem Lwo-
we Lwowie. Spotkania Ossolińskie
Wśród naukowców spotykamy
wa w szachach).
zostaly zorganizowane wspólnym
osoby różnego stanu spolecznego
Od 1917 roku we Lwowie dzia-
wysilkiem dyrekcji Zakladu Narodo-
i różnych narodowości Polaków,
lalo Towarzystwo Matematyczne. W
wego im. Ossolińskich we Wroclawiu
Żydów, Ukraińców. O znaczeniu
latach 20-30. XX wieku odbywaly się
i Lwowskiej Narodowej Naukowej Bi-
każdego z nich dla nauki polskiej,
zjazdy naukowe, krajowe i między-
blioteki Ukrainy im. Wasyla Stefanyka
dla rozwoju matematyki można
narodowe. Przyjeżdżali tacy znani
i odbywają się pod patronatem kon-
napisać solidne monografie, lecz
naukowcy, jak niemiecki matematyk
sula generalnego RP we Lwowie. Ko-
wśród tak wybitnego grona wyróż-
Ernst Zermelo, czy francuski Henri
lejne spotkanie prowadzila Wiktoria
niala się postać Stefana Banacha
Lebesgue, który w 1938 roku odebral
Malicka, pelnomocnik wroclawskiego
(1892-1945). Oto szkicowy przegląd
na Uniwersytecie Lwowskim doktorat
Zakladu im. Ossolińskich we Lwowie.
jego osiągnięć: ,,W 1920 roku zostal
Honoris Causa. On też zostal zapro-
Profesor Jaroslaw Prytula pod-
asystentem katedry matematyki
szony do kawiarni ,,Szkockiej", gdzie
kreślil, że wykladano matematykę
Politechniki Lwowskiej, kierowanej
panowala atmosfera tolerancji i wza-
na Uniwersytecie Lwowskim jeszcze
przez prof. Lomnickiego. W tym sa-
jemnej powagi.
w czasach Kolegium Jezuickiego,
mym roku otrzymal doktorat filozofii
Prelegent opowiadal też o zmia-
zaś od polowy XIX wieku matema-
z matematyki na Uniwersytecie Jana
nach, które nastąpily na Uniwersy-
tycy lwowscy byli już dość dobrze
Kazimierza we Lwowie. W latach
tecie za tak zwanych ,,pierwszych
Prof. Jaroslaw Prytula
znani w Europie i pisywali artykuly
1921-1923 pracowal na Politechnice
sowietów". Autorytet Banacha byl
naukowe do fachowych czasopism
czasie. Prelegent przypomnial zebra-
jako starszy asystent. W roku 1922
na tyle niepodważalny, że zostal on
operacji" (1931) byla pierwszym na
europejskich. Profesor Wawrzyniec
nym nazwiska Eustachego Żylińskie-
habilitowal się, w roku 1924 zostal
mianowany dziekanem wydzialu fizy-
świecie dzielem traktującym ogólnie
Żmurko (1856-1919) byl pierwszym,
go (1890-1954), Hugona Steinhausa
profesorem nadzwyczajnym Uniwer-
ko-matematycznego i powolany na
o tak zwanych przestrzeniach linio-
kto czytal lekcje matematyki na Uni-
(1887-1972), Stanislawa Ruziewicza
sytetu we Lwowie oraz czlonkiem
czlonka korespondenta AN URRS.
wometrycznych. Zmarl we Lwowie
wersytecie Lwowskim w języku pol-
(1889-1941), którzy wykladali mate-
korespondentem Polskiej Akademii
Do Lwowa przyjeżdżali matematycy
31 sierpnia 1954 roku. Jego pogrzeb
skim. On uczynil wiele dla slownictwa
matykę na Uniwersytecie po śmierci
Umiejętności (PAU). W roku 1927
z uniwersytetów radzieckich, oni też
stal się wielką manifestacją środowi-
polskiego w tej dziedzinie nauki. Na
prof. Józefa Puzyny w 1919 roku.
otrzymal tytul profesora zwyczajnego
podziwiali wysoki poziom lwowskiej
ska naukowego Lwowa. Kondukt po-
wysokim poziomie naukowym zor-
Wlaśnie Steinhaus i Żyliński pod-
uniwersytetu. Przez wiele lat wykla-
szkoly matematycznej.
grzebowy ruszyl spod rampy starego
ganizowal katedrę matematyki prof.
pisali recenzję na doktorat Stefana
dal równolegle mechanikę teore-
Referat prof. Jaroslawa Prytuly
uniwersytetu i kościola św. Mikolaja,
Józef Puzyna, którego trzeba uwa-
Banacha. Na Politechnice wykladali
tyczną i mechanikę dla geodetów na
zostal wysluchany z wielkim zain-
kierując się wśród gęstych szpalerów
profesorowie Antoni Lomnicki (1881-
teresowaniem. Bylo dużo pytań, bo
1941), Stanislaw Mazur (1905-1981),
temat ten jest niezwykle interesujący
Juliusz Schauder (1896-1943),
nie tylko dla naukowców, ale też dla
Stefan Kaczmarz (1885-1939), Ma-
znacznie szerszej publiczności. Nie-
rek Kac (1914-1984), Wladyslaw
stety, prelegent niczego nie powie-
Nikliborc (1889-1948), Wladyslaw
dzial o dalszych losach matematy-
Orlicz (1903-1990), Sala Weinlos,
ków lwowskich. Niektórzy zrobili ka-
Myron Zarycki (1889-1961), Herman
rierę zagranicą. Najbardziej znanym
Auerbach (1903-1942), Meier Erle-
przykladem może slużyć prof. Stani-
heit, Stanislaw Ulam (1909-1984).
slaw Ulam, jeden z ,,ojców" amery-
Niektórzy profesorowie uniwersyte-
kańskiej bomby termojądrowej. Ale
tu wykladali również w gimnazjach
wielu z bohaterów referatu Jarosla-
lwowskich, a także pisali podręczniki
wa Prytuly spotkal los tragiczny. 4
szkolne. Stefan Banach osobiście
lipca 1941 roku oprawcy hitlerowscy
napisal dziesięć podręczników dla
zamordowali na Wzgórzach Wulec-
szkoly. W latach międzywojennych
kich grupę 24 wybitnych profesorów
poziom doktoratów, a tym bardziej
polskich, byli wśród nich też mate-
habilitacji, byl bardzo wysoki. Cho-
matycy prof. Antoni Lomnicki, prof.
ciaż też byly wypadki, kiedy tak wy-
Stanislaw Ruziewicz, prof. Wlodzi-
żać za prekursora lwowskiej szkoly
soki poziom demonstrowaly osoby,
Politechnice. Otrzymal w 1939 roku
mierz Stożek i jego syn i asystent
spoleczeństwa lwowskiego poprzez
matematycznej, on rozwinąl polską
które nie mialy ukończonych studiów
wielką nagrodę PAU. Byl wspólzalo-
Eustachy Stożek. Większość mate-
centrum miasta na Cmentarz Lycza-
terminologię matematyczną, wycho-
wyższych. Na przyklad, Stanislaw
życielem czasopisma ,,Studia Mathe-
matyków narodowości żydowskiej
kowski. Tu żegnalo go po kolei 16
wal grono wybitnych naukowców.
Mazur byl promotorem pewnego
matica" i jednym z inicjatorów ,,Mono-
zginęla w latach 1941-1943 w getcie
mówców i zapadl już wieczór, gdy
Na początku XX wieku matema-
studenta, który zaliczyl tylko dwa se-
grafii Matematycznych". Byl jednym
lwowskim.
ostatnie slowa pożegnania ucichly w
tycy lwowscy grupowali się w dwóch
mestry studiów, ale mial już siedem
z twórców analizy funkcjonalnej, od
Na zakończenie prof. Prytula
poszumie cmentarnych drzew. Spo-
poważnych ośrodkach naukowych.
drukowanych prac naukowych. Takie
jego nazwiska pochodzi podstawo-
poinformowal obecnych, że w roku
cząl w grobowcu znanej kupieckiej
Jednym byl Uniwersytet Lwowski,
byly ówczesne zwyczaje i obyczaje.
we dla analizy funkcjonalnej pojęcie
2017 będzie obchodzona 125. rocz-
rodziny Riedlów, obok grobu Marii
drugim Politechnika, na której
Tenże Banach odwiedzal lekcje tylko
,,przestrzenie Banacha". Jego odkry-
nica urodzin Stefana Banacha. We
Konopnickiej".
dzialalo do 1939 roku trzy katedry
przez dwa pierwsze semestry, póź-
cia zapewnily mu jedną z czolowych
Lwowie są zaplanowane obchody ju-
Niezwyklym zjawiskiem byla tak
matematyki. Na obydwóch uczel-
niej zdawal wszystkie egzaminy jako
pozycji w matematyce światowej XX
bileuszowe, a także wielka naukowa
duża liczba utalentowanych matema-
niach byly grupy bardzo zdolnych
ekstern. Wielu profesorów byli po
wieku. Monografia Banacha ,,Teoria
konferencja międzynarodowa.
tyków w jednym miejscu i tym samym
