21

www.kuriergalicyjski.com * Kurier galicyjski * 29 kwietnia­16 maja 2016 nr 8 (252)

Diaspora tatarska powinna wywierać

kich, mówiono, że na Krym wrócilo

czynnika językowego, to my czujemy

290 tysięcy Tatarów. Tę samą liczbę

się tak samo Tatarami, z tą różnicą,

większy wplyw na wladze swoich państw

podają teraz ­ 290 tysięcy. Rozma-

że my nie mamy już języka. My nie

wialem z Tatarami, którzy mieszkają

mamy folkloru tatarskiego, ale po-

na Krymie od 25 lat i oni mówią: ,,Nic

czucie tatarskości, wiara pozostaly.

wydarzenia o znaczeniu moralnym.

podobnego! Nas jest 400-450 tysię-

My się czujemy Tatarami. Nie zniknę-

Ludzie tam glośno mówią. Odbywają

cy, ale o tym wladze nie mówią, bo

liśmy, jak naukowcy mówią, że naród,

się spotkania, koncerty.

chcą zmniejszyć naszą ilość, nasze

który stracil język ojczysty, taki naród

Gulsum Chalilowa: Pro-

znaczenie na pólwyspie". To jest

wymiera. Straciliśmy język ojczysty

szę skomentować przebieg

duży problem. Drugim problemem

400 lat temu, ale nie wymarliśmy.

tego spotkania. Jakie zapad-

jest to, że podczas okupacji 10-14%

Dzisiaj nawet taki kongres przepro-

ną decyzję Komitetu Wyko-

Tatarów wyjechalo na tereny Ukrainy

wadziliśmy w Sejmie Litwy!

nawczego?

albo wyemigrowalo na Zachód. Nie

WJ: Pytanie dotyczylo

Przeprowadzamy spotkanie Ko-

wiadomo, jak się ulożą ich losy dalej.

tego, w jakim stopniu dia-

mitetu Wykonawczego Światowego

Czy oni wrócą? I to jest zagrożenie,

spora tatarska w każdym z

Kongresu Tatarów krymskich razem

bo naród na Krymie jest niewielki ­

tych państw może być czyn-

z międzynarodową konferencją. W

mówią 13%, ja uważam, że 16% ­ w

nikiem, wywierającym wplyw

programie konferencji są bardzo in-

tej ilości rosyjskojęzycznych. Na Kry-

na swoje wladze?

teresujące referaty. A posiedzenie

mie jest 14 tatarskich szkól, ale tylko

Mogą wywierać wplyw, bo i Litwa,

Komitetu Wykonawczego powinno

w dwóch jest nauczanie wylącznie

i Polska, i Rumunia, i Bulgaria należą

zakończyć się jakimś dokumentem.

po tatarsku. W reszcie po rosyjsku, a

do Unii Europejskiej. Przez swoich

Trzeba wziąć pod uwagę to, że w

język krymskotatarski jest wykladany

polityków oni mogą dzialać i zajmo-

naszej sytuacji, gdy faktycznie trwa

jako ojczysty. I to się nazywa szkoly

wać się lobbingiem. Trzeba to wyko-

wojna Ukrainy z Rosją, a Krym jest

krymskotatarskie. To nie mieści się w

rzystać, i slusznie dziś powiedziano,

okupowany, gdy ma miejsce global-

Refat Czubarow

glowie. W Polsce albo na Litwie bylo-

że trzeba utworzyć biuro w Brukseli.

ny kryzys stosunków międzynaro-

by to nie do pomyślenia.

Obowiązkowo. I posadzić tam ludzi,

dowych, które nie przeciwdzialaly

z przewodniczącym Medżlisu RE-

że Tatarzy są ważnym czynni-

by robili lobbing w Parlamencie Eu-

WW: Czy Tatarzy nie oba-

wtargnięciu Putina na Krym, my Ta-

FATEM CZUBAROWEM rozmawiali

kiem w swoich państwach?

ropejskim i codziennie przypominali

wiają się poprzez bliskość

tarzy nie możemy szybko przedsię-

GULSUM HALILOWA z tatarskiej te-

Bardzo ważny. Dla Litwy i Pol-

o sprawach Krymu. A te wspólnoty

historyczną i kulturową z

wziąć kroki, które poprawilyby calą

lewizji ATR i WOJCIECH JANKOW-

ski czynnik jest bardzo ważny i to

na Litwie, w Bulgarii, Rumunii, Pol-

Tatarami kazańskimi, że Ro-

sytuację. Mieć nadzieję na to byloby

SKI.

nie biorąc pod uwagę nasz wplyw.

sce (na Bialorusi wiemy, że jest inna

sja będzie próbowala was

bardzo naiwne. My powinniśmy pre-

Z przyczyn wagi historycznej stosu-

sytuacja polityczna) mogą pomóc.

polączyć i traktować jak je-

cyzyjnie dać odpowiedź na pytanie,

nek polskiego i litewskiego narodu

Wojciech Jankowski: W

Przykladem jest nasza konferencja w

den naród?

jaką wybieramy taktykę na najbliż-

do komponentu tatarskiego jest bar-

jakim stopniu ocenia Pan

Wlaśnie, po aneksji Krymu i mufti

Wilnie ­ nastąpily spotkania z prezy-

sze miesiące i w szerszym planie

dzo pozytywny. Ja to widzę, gdy tam

poparcie państw zachod-

z Moskwy, i mufti z Kazania przyjeż-

dentem Litwy, premierem, spikerem

obranej strategii. Jedna z nich to

przyjeżdżam. I w tej kwestii nasza

nich, szczególne Polski?

dżali na Krym. I po trzech miesiącach

parlamentu, pozdrowienia od mini-

ta, o czym mówiliśmy na Świato-

Gdyby nie bylo poparcia, to

ściślejsza wspólpraca z diasporą bę-

przerwa. Zrozumieli, że wolność Tata-

stra spraw zagranicznych. Jesteśmy

wym Kongresie Tatarów ­ diaspora

byśmy nie dali rady, ale jest go ka-

dzie przechodzila na spoleczeństwo

rów krymskich może być przeniesio-

uznani w tym państwie. Na Litwie się

powinna wywierać większy wplyw

tastrofalnie malo. Putin się nie za-

Polski I Litwy, wlaśnie dzięki temu, że

na do Kazania, do Baszkirii, do Astra-

dowierza i szanuje wspólnotę tatar-

na wladze w swoich krajach, by te

trzymal, więc w tym sensie go nie

komponent tatarski jest tam obecny,

chania. Kiedy to zrozumiano, wizyty

ską. Dlatego Tatarzy Krymscy mogą

zajmowaly zdecydowaną postawę

odczuwamy. Oczywiście dzisiejszy

a to jest nasz komponent sprzed stu-

skończyly się nagle. Poprzyjeżdżali

liczyć na wsparcie tych wspólnot z

w stosunkach międzynarodowych w

poziom tej pomocy międzynarodo-

leci, gdy Tatarzy się tam osiedlili.

emisariusze, którzy przekonywa-

Litwy, Rumunii, Bulgarii... Więcej

kwestii wyzwolenia Krymu.

wej, w szczególności zachodniej, jest

WJ: W Ankarze Świato-

li, jak dobrze żyć w Rosji: ,,siedźcie

dodam ­ Tatarzy rumuńscy wywodzą

GC: Mówil Pan o planach

dzięki pięciu­sześciu krajom, które

wy Kongres Tatarów zwrócil

cicho, dostaniecie kasę". Po trzech

się częściowo z Wielkiego Księstwa

wybudowania  tatarskiego

są aktywniejsze. Te państwa widzą,

się do swojego narodu, aby

miesiącach już nikogo nie bylo. Już

Litewskiego. W XVII wieku okolo 30

pomnika na Litwie...

w jakim stopniu wzroslo zagrożenie,

nie porzucal Krymu. Jak

nikt nie przyjeżdża i nie zajmuje się

tysięcy Tatarów z powodu nacisków

Jest taka idea w spoleczności

wśród nich jest Polska, państwa bal-

wygląda obecna sytuacja?

agitacją. Wśród nich może nastąpić

religijnych przeszli na ziemie Porty

litewskich Tatarów ­ postawienie po-

tyckie. Teraz jest wśród nich też Ru-

Ilu Tatarów opuścilo swoje

efekt wsteczny. Przyjeżdżają i od

Otomańskiej, do Dobrudży. Dobru-

mnika Hadż Gireja, zalożyciela Cha-

munia, która również widzi, do czego

domy?

Tatarów krymskich mogą otrzymać

dża teraz jest podzielona między Ru-

natu Krymskiego. Hadż Girej urodzil

to może doprowadzić.

Uważamy, że w ciągu dwóch lat

impuls wolności. Starano się zrobić

munię i Bulgarię. Zachowali pamięć!

się w Trokach. My oczywiście wspie-

z Krymu wyjechalo okolo 30-50 tysię-

WJ: Dużo padlo slów na

centrum wszystkich Tatarów w Ka-

Bylem na obiedzie u Tatarów rumuń-

ramy ten pomysl i jesteśmy sklonni

cy ludzi, w tym 15-17 tysięcy Tatarów

temat diaspory tatarskiej w

zaniu... To też, podobnie jak Krym,

skich. Mają podobne dania, które my

wspólnie go realizować. Tę sprawę

krymskich. Ale Tatarzy się trzymają.

krajach Europy Środkowo-

jest terytorium okupowane, od 1552

jemy. Zapytalem: ,,Czy pamiętacie,

omówimy z miejscowymi wladzami.

Przeprowadzają akcje spoleczne,

Wschodniej. Czy uważa Pan,

roku. Trzeba je traktować jako teryto-

że część narodu wyszla w Wielkiego

rium okupowane, które już od 500 lat

Księstwa Litewskiego?" Niektórzy

Tatarzy krymscy są narodem nierozerwalnie związanym

jest pod jarzmem. Dlatego Tatarów

wiedzą, niektórzy nie pamiętają, ale

kazańskich trzeba traktować również

na ogól mają taką pamięć. Jesteśmy

z Litwinami i z Polakami, z historią Rzeczpospolitej Obojga

jako naród ujarzmiony. Nie jako na-

prawie tą samą wspólnotą ­ Tatarzy

Narodów

ród prokremlowski, ale patrzeć tro-

Litwy, Polski, Rumunii i Bulgarii.

chę inaczej. Tatarzy kazańscy mają

WJ: Jak wygląda wspól-

z  MARCINEM  LAPCZYŃSKIM,

już ponad sto. Też poprzez tę wy-

odmienną kulturę, inną mentalność.

praca Tatarów Litwy z Tata-

dyrektorem Instytutu Polskiego w

stawę chcemy pokazać nasz wklad

Oni rozumieją świat inaczej. Bylem

rami polskimi?

Wilnie, rozmawial WOJCIECH JAN-

w rozwój narodu tatarskiego. To nie

w Tatarstanie wiele razy, jeździlem

Wspólpracujemy prężnie. Tylko,

KOWSKI.

jest nasz pierwszy projekt robiony

po wsiach. Różnica totalna, 100%

że nas jest bardzo malo. W Polsce

wspólnie ze Związkiem Tatarów i

odmienności od prowincji rosyjskiej.

trzy tysiące, na Litwie trzy tysiące i

nie ostatni. Ta wystawa będzie po-

Czemu Instytut Polski

Nie ma tam pijanych, bezdomnych,

nie jesteśmy zbytnio bogaci. To jest

kazywana w Sejmie Litwy przez naj-

zaangażowal się w zjazd Ta-

jak to obserwuje się w Rosji. Bo Ta-

przeszkoda do prężnego dzialania,

bliższe dwa tygodnie. Zostanie też

tarów na litwie?

tarzy mają inny system spoleczny

ale mam nadzieję, że będziemy po-

Od wielu lat wspólpracujemy

pokazana na Uniwersytecie Michala

i rozumienie jak mają żyć na tym

zyskiwać i wydawać fundusze unijne

z Litewskim Związkiem Tatarów i

Römera w Wilnie, gdzie Mustafa

świecie. Religia ­ islam ­ ich tego

i nastąpi szeroka wspólpraca. Bardzo

Adasem Jakubauskasem, który jest

Dżemilew otrzyma doktorat honoris

nauczyla. I tradycja, która przycho-

chcemy przylączyć do siebie Tatarów

przychylny Polsce i polskim spra-

causa. Chcemy też tę wystawę po-

dzi z mlekiem matki, bo Tatarzy już

z Bialorusi, bo po śmierci Ibrahima

wom. Uznaliśmy, że przy okazji or-

kazać w miejscach, gdzie są duże

kilka tysięcy lat mają zwyczaj nie

Kanapackiego (litewskiego historyka

ganizowanego w Wilnie zjazdu Ko-

skupiska Tatarów na Litwie. Nie jest

falszować, nie klamać, nie oszuki-

z Bialorusi, wydawal kwartalnik Baj-

mitetu Wykonawczego Światowego

to więc pojedyncze wydarzenie, ale

wać. Dlatego książę Witold zaprosil

ram, zmarl w 2005 roku ­ red.), który

Marcin Lapczyński

Kongresu Tatarów, my jako Instytut

większy projekt.

Tatarów dla ochrony zamku w Tro-

tam mial swoje wydawnictwo, nikt się

Polski spróbujemy zaprezentować

Mustafie Dżemilewowi Nagrody So-

Wspomnial Pan, że wcze-

kach.

tam tym nie zajmuje i to jest duży pro-

Mustafę Dżemilewa, jako pierwszego

lidarności w 2014 roku. Tę wystawę

śniej już istniala wspólpra-

blem. Chcialoby się, żeby w tej prze-

Wojciech Jankowski: Dziś

laureata Międzynarodowej Nagrody

Instytuty Polskie wykorzystują w

ca Instytutu Polskiego z li-

strzeni informacyjnej byli też Tatarzy

padlo wiele slów o diasporze

Solidarności. Dlatego zaprezentowa-

opowiadaniu, jak Polska wspiera

tewskimi Tatarami?

Bialorusi. Pan Stanislaw Szuszkie-

na litwie, w Rumunii, w Tur-

liśmy taką wystawę przygotowaną na

Tak, to byly glównie projekty

przemiany demokratyczne teraz na

wicz bardzo ladnie dziś powiedzial:

cji. Pana zdaniem, na ile to

zlecenie Ministerstwa Spraw Zagra-

edukacyjne, konferencje naukowe,

świecie, w szczególności na Ukra-

tylko pisarze, tylko dzialacze kultury

jest ważny czynnik?

nicznych.

bo Tatarzy krymscy są narodem nie-

inie. Nasz polski wklad byl i jest

Może być ważnym czynnikiem,

i tylko Tatarzy przechowali język bia-

rozerwalnie związanym z Litwinami

ogromny także we wspieraniu Tata-

To jest wystawa, która

tylko problemem jest to, że Tatarzy

loruski. Bardzo bylo mi milo uslyszeć

i z Polakami, z historią Rzeczpospo-

rów krymskich. Malo kto pamięta o

byla prezentowana już kie-

Litwy, Bialorusi, Polski zatracili język

takie cieple slowa o moim narodzie!

litej Obojga Narodów. Bardzo nas

tym, że Polska już od lat 90. wspiera

dyś w Warszawie?

ojczysty 400 lat temu. W Rumunii,

WW: Dziękujemy. Gratu-

Tak. To jest wystawa, która byla

cieszy ta wspólpraca.

ich dążenia. To są glównie projekty

w Bulgarii rozmawiają po tatarsku.

lujemy konferencji i życzy-

prezentowana podczas wręczenia

edukacyjne. Tych projektów bylo

Dziękuję.

Natomiast my, nie biorąc pod uwagę

my powodzenia!