22

Okruchy historii

30 czerwca­14 lipca 2016 nr 12 (256) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Wlodzimierz krukowski (1887-1941)

Jednym z zamordowanych przez Gestapo na Wzgórzach Wuleckich we Lwo-

wie w 1941 r. byl elektrotechnik-metrolog o międzynarodowym autorytecie

Wlodzimierz Krukowski, profesor Politechniki Lwowskiej, o wszechstronnej

wiedzy, znakomity wykladowca, czlonek polskich i międzynarodowych orga-

nizacji naukowo-technicznych i dzialacz SEP.

dokladności pomiarów i uwzględnie-

nawiązal owocną, trwającą do 1939

JERZY HICKIEWICZ

nia uchybów, a wyniki i wnioski z tej

r., wspólpracę z GUM w Warszawie

PIOTR RATAJ

dziedziny publikowal w ,,Przeglądzie

i zostal jego doradcą naukowym.

PRZEMYSLAW SADLOWSKI

Elektrotechnicznym" (1933-36) i ,,Ar-

Pomógl w organizacji laboratoriów,

Politechnika Opolska

chiv für Technisches Messen".

ich nowoczesnym wyposażeniu oraz

Oddzial Opolski SEP

Praca dydaktyczna dawala Kru-

ustaleniu programu dzialania. Bral

Urodzil się 19 IX 1887 r. w Ra-

kowskiemu wiele satysfakcji. Prowa-

udzial w powstalej w 1923 r. przy

domiu jako syn Antoniego, prawni-

dząc wyklady i kierując ćwiczeniami

GUM komisji elektrycznej opiniującej

ka, i Heleny z Chmielewskich, córki

w laboratorium, wyksztalcil wielu

przepisy o miernikach elektrycznych

urzędnika. Mial mlodszą siostrę

inżynierów, tworząc wlasną ,,lwow-

i narzędziach mierniczych zglasza-

Zofię. Wobec trudności w uzyskaniu

ską" szkolę mlodych pomiarowców.

nych do legalizacji.

pracy przez ojca prawnika-Polaka w

Mimo krótkiego okresu pracy w Po-

W 1926 r. przeniósl się do War-

Kraju Przywiślańskim, rodzina wy-

litechnice Lwowskiej (1930-1941)

szawy na stanowisko kierownika biu-

emigrowala w okolice Kurska, a po

ra technicznego Polskich Zakladów

rocznym tam pobycie, do Narwy w

Siemensa, pozostając doradcą w

Estonii. Ojciec znalazl tam pracę jako

sprawach naukowo-organizacyjnych

sędzia, a Wlodzimierz ukończyl gim-

fabryki w Norymberdze. Bylo to sta-

nazjum humanistyczne, choć mial

nowisko gorsze od poprzedniego i

uzdolnienia do nauk przyrodniczych.

mniej odpowiadające jego kwalifika-

cjom, ale przeważyla chęć powrotu

do kraju. Nowa praca nie odpowia-

Studia

W 1905 r. rozpocząl studia na

dala zamilowaniom Krukowskiego.

wydziale matematyczno-przyrodni-

Zająl się więc dodatkowo pisaniem

czym uniwersytetu w Petersburgu.

rozpoczętej jeszcze w Norymber-

Zainteresowany studiami technicz-

dze na zlecenie Verband Deutscher

Elektrotechniker (VDE) książki Grun-

nymi, przeniósl się na politechnikę

dzüge der Zähler-technik (Podstawy

w Darmstadt, uczelnię, na której

elektrotechnikę wykladano na wy-

techniki licznikowej), która ukazala

Andrzej Jellonek (1907-1998)

sokim poziomie. Tam w 1882 roku

się w 1930 r. (polski przeklad dopiero

prof. Krukowski mial też kilku wycho-

powstal pierwszy na świecie wydzial

w 1955 r.). Zlecenie przez VDE na-

wanków, którzy podjęli dzialalność

elektryczny, zorganizowany przez

pisania tego rodzaju pracy cudzo-

naukową i dydaktyczną. Byli to m.in.

fizyka E. Kittlera. Studiowalo tam

ziemcowi świadczylo o ogromnym

Wlodzimierz Koczan (który po 1945

też wielu Polaków, m.in. A. Rothert,

międzynarodowym autorytecie na-

Wlodzimierz Krukowski w okresie niemieckim

r. kontynuowal prace Krukowskiego

G. Sokolnicki, S. Odrowąż-Wysocki,

ukowym Krukowskiego. Podręcznik

rosyjski, ale po poręczeniach kole-

czasopismach elektrotechnicznych:

na uczelni i byl pionierem lwowskie-

M. Pożaryski. Krukowski od począt-

ten zdobyl wielkie uznanie u fachow-

gów z pracy zostal szybko zwolnio-

,,Elektrotechnische Zeitschrift", ,,Ar-

go przemyslu aparatury pomiarowej),

ców. W latach 1927-30 prowadzil na

ku wykazywal uzdolnienia do pracy

ny. Co więcej, w uznaniu dla jego

chiv für Elektrotechnik" i ,,Siemens

Jan Barzyński, Jaroslaw Kurylowicz,

Politechnice Warszawskiej wyklady

laboratoryjnej. Wykonal nagrodzoną

uzdolnień organizacyjnych, dnia 1 I

Zeitschrift".

Artur Metal, Wincenty Podlacha,

zlecone z liczników elektrycznych. W

na konkursie naukowym politechniki

pracę Badania możliwości zastoso-

1918 r. zostal kierownikiem labora-

Po odzyskaniu przez Polskę nie-

Zbigniew Siciński, Stanislaw Jasil-

1930 r. zostal czlonkiem Rady Tech-

wania wahadla poziomego do okre-

torium liczników energii elektrycz-

podleglości w 1918 r. wystąpil o oby-

kowski, Antoni Marian Plamitzer,

nicznej Państwowych Zakladów Te-

ślenia średniego ciężaru gatunkowe-

nej. Na tym stanowisku pozostawal

watelstwo polskie, pozostając nadal

Konstanty Bielański oraz, chyba naj-

le-Radiotechnicznych w Warszawie,

go ziemi (1908). Po jej zakończeniu

aż do powrotu do Polski w 1926 r.

na stanowisku kierownika laborato-

wybitniejszy, późniejszy dr h.c. Poli-

które produkowaly m.in. liczniki elek-

Lata 1912-26 byly okresem glówne-

rium fabryki liczników w Norymber-

techniki Wroclawskiej Andrzej Jel-

tryczne. Funkcję tę pelnil do 1939 r.

otrzymal asystenturę w Instytucie

go rozwoju W. Krukowskiego jako

dze, ale już jako obywatel polski. Po

lonek (co prawda, Jellonek byl tylko

Sejsmograficznym politechniki, a

naukowca-metrologa. W grudniu

wojnie laboratorium zostalo przebu-

jego studentem, ale w swoich wspo-

następnie Instytucie Fizycznym. Pod

Na Politechnice Lwowskiej

1918 r. uzyskal doktorat za świet-

dowane i zmodernizowane wedlug

mnieniach pisze o prof. Krukowskim:

W 1930 r., z inicjatywy prof. Ka-

koniec studiów wykonal u slawnego

ną pracę Vorgänge in der Scheibe

jego projektów. Wyposażono je w

,,Jego wyklady i organizacja laborato-

zimierza Idaszewskiego z Politech-

prof. Waldemara Petersena pracę

eines Induktionszählers und der

Wlaściwości kondensatora cylin-

najnowszą, częściowo specjalnie

rium pomiarowego, o odmiennym niż

niki Lwowskiej (który nie przecho-

Wechselstrom-kompensator

als

drycznego przy wysokim napięciu i

wykonaną aparaturę, przez co uzy-

dotychczas profilu, skierowaly moje

dzil na emeryturę, ale aby zachęcić

Hilfsmittel zu deren Erforschung

różnych stopniach ekscentryczności

skalo opinię wzorowego.

zainteresowania na miernictwo").

Krukowskiego do podjęcia pracy w

wewnętrznego cylindra (1912), któ-

Wspólpraca z takimi autoryte-

(Zjawiska w tarczy licznika induk-

Wlodzimierz Krukowski byl czlon-

Politechnice Lwowskiej, odstąpil mu

tami jak W. Petersen i A. Möllinger

cyjnego i kompensator prądu zmien-

kiem wielu towarzystw naukowych,

prowadzoną przez siebie katedrę

rą również nagrodzono na konkursie

wywarla duży wplyw na rozwój Kru-

nego jako środek pomocniczy do ich

m.in. Wydzialu Nauk Mechanicznych

i zorganizowane od podstaw, po I

oraz zaliczono mu jako dyplomową.

kowskiego. Osobiste kontakty z wy-

badania). Egzaminy doktorskie zlożyl

Akademii Nauk Technicznych w War-

wojnie światowej duże laboratorium),

W 1913 r. uzyskal dyplom inżyniera

bitnymi specjalistami precyzyjnych

z odznaczeniem. Dysertacja zostala

szawie (od 1934 r.), Wydzialu Mate-

dr inż. Wlodzimierz Krukowski zostal

z odznaczeniem.

pomiarów: prof. Keinathem, prof.

opublikowana jako książka w 1920

matyczno-Przyrodniczego Towarzy-

powolany na stanowisko profesora

Steinwehrem, dyrektorem Physikali-

r. przez wydawnictwo Springera. W

stwa Nauk we Lwowie (od 1937 r.),

zwyczajnego i kierownika Katedry

W przemyslowym

sch-Technische Reichsanstalt (PTR,

tym czasie zajmowal się glównie licz-

przewodniczącym Komitetu Nauko-

Pomiarów Elektrycznych. We Lwo-

laboratorium liczników

odpowiednik polskiego Glównego

nikami energii elektrycznej, osiągając

wego Mechaniczno-Elektrycznego

wie rozpocząl się nowy etap pracy

elektrycznych

Urzędu Miar ­ GUM), kierownikiem

w tej dziedzinie znakomite wyniki.

przy Radzie Nauk Ścislych i Stoso-

Prof. Petersen polecil zdolnego

naukowej, technicznej i dydaktycznej

laboratorium PTR dr. R. Schmidtem

Opracowal nowe typy liczników oraz

wanych PAU.

studenta, jeszcze przed dyplomem,

prof. Krukowskiego. Zacząl od zmo-

oraz znakomite opanowanie techniki

udoskonalil typy istniejące. Zglosil

dr. A. Möllingerowi, dyrektorowi tech-

dernizowania i rozbudowy laborato-

pomiarów najwyższej dokladności

wtedy 40 wynalazków, uzyskując

nicznemu i kierownikowi laboratorium

rium oraz zorganizowania przy nim

Czlonek Stowarzyszenia

mialy wielkie znaczenie dla dalszej

patenty w Niemczech, Anglii, Danii,

elektrycznego fabryki liczników w Za-

na zlecenie GUM Pracowni Precyzyj-

Elektryków Polskich (SEP)

wspólpracy Krukowskiego z GUM

Holandii, Szwajcarii, Japonii i na Wę-

W Stowarzyszeniu Elektryków

kladach Siemens-Schuckert w No-

nych Pomiarów Elektrycznych. Jego

grzech. Jego wynalazki znalazly tam

oraz dla jego późniejszej pracy na

Polskich, do którego należal od 1926

rymberdze. Krukowski dal się szybko

praca naukowo-techniczna dotyczyla

szerokie zastosowanie. Dla przykla-

Politechnice Lwowskiej.

r., pelnil wiele odpowiedzialnych funk-

poznać jako doskonaly konstruktor

wtedy glównie dziedziny wzorców

du, Siemens wyprodukowal ponad

cji: od 1929 r. byl czlonkiem Komisji

aparatury precyzyjnej, pomiarowiec

elektrycznych i pomiarów precyzyj-

milion liczników elektrolitycznych

Organizacyjnej Znaku Przepisowego

i organizator. W polowie 1914 r.,

nych. Zajmowal się opracowaniem

Powrót do Polski

Pierwszy raz po wojnie Krukow-

(stosowanych w istniejących w tym

SEP, w latach 1934-37 wchodzil w

mając 26 lat i będąc cudzoziemcem,

metod  porównywania  wzorców

ski przyjechal do Polski w 1920 r.

czasie instalacjach prądu stalego)

sklad Zarządu Glównego, w latach

zostal zastępcą kierownika wielkiego

oporu i napięcia, ich prawidlowego

i spotkal się wtedy z rodzicami i sio-

o ulepszonej przez Krukowskie-

1935-37 pelnil funkcję wiceprezesa

laboratorium fabrycznego.

przechowywania i transportu oraz

strą, którzy powrócili do kraju i za-

go konstrukcji. Wyniki swych prac

Oddzialu Lwowskiego. W latach

Po wybuchu I wojny światowej

produkcji wzorców napięcia. Wiele

mieszkali w Warszawie. W 1920 r.

publikowal w najpoważniejszych

1934-39 byl czlonkiem Centralnej

zostal aresztowany jako obywatel

miejsca poświęcil wtedy zagadnieniu