23

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 30 czerwca­14 lipca 2016 nr 12 (256)

Polacy na Syberii jako nauczyciele,

Komisji Normalizacji Elektrotechnicz-

bezdzietne, ale dobrze dobrane,

staraniem PAN w 1956 r. przez Pań-

nej i czlonkiem jej Komitetu Redak-

oparte na wzajemnym zrozumieniu

stwowe Wydawnictwo Naukowe.

naukowcy, architekci, malarze

cyjnego, w latach 1932-39 należal

i zaufaniu.

W dniu 13 października 2009 r.,

do Komisji I Definicji i Symboli oraz

z inicjatywy ówczesnego wicepre-

Koniec XIX wieku byl początkiem krótkiego okresu (do rewolucji bolsze-

Podkomisji Wielkości i Jednostek.

zesa Oddzialu Radomskiego SEP

Lwów w Związku

wickiej), kiedy to Polacy na Syberii zaczęli robić karierę i wyrabiać szcze-

W latach 1933-39 zasiadal w Komi-

Wieslawa Michalskiego, odbylo się

Radzieckim

gólną pozycję w nauce, kulturze i sztuce. Najbardziej zaawansowani byli

Po zajęciu Lwowa w 1939 r.

sji XIII Przyrządów Pomiarowych.

w Radomiu, miejscu urodzin prof.

uczestnicy powstania styczniowego, którzy przed wybuchem powstania

przez Armię Czerwoną i uruchomie-

Jego  autorytet  międzynarodowy

Krukowskiego Międzynarodowe Se-

zdążyli otrzymać dobre wyksztalcenie. Wśród nich nie brakowalo ludzi

niu Lwowskiego Politechnicznego

oraz znajomość języków obcych

minarium poświęcone jego pamięci.

utalentowanych i wybitnych. Jednak na Syberii nie bylo wówczas możli-

Instytutu, prof. Krukowski zostal

zadecydowaly, iż od 1935 r. byl sta-

Patronat naukowy sprawowal Ko-

wości do zastosowania ich umiejętności. Sytuacja zaczęla się zmieniać,

mianowany zastępcą dyrektora ds.

lym delegatem SEP do Komitetu

mitet Elektrotechniki PAN. Zostalo

kiedy w kraju zaczęly powstawać ośrodki oświatowe i naukowe.

nauki (odpowiednik prorektora). Na

Studiów International Electrotechni-

ono zorganizowane przez Oddzial

tym stanowisku zdobyl powszech-

cal Commission (IEC) Pomiary. Bral

Radomski SEP oraz Polskie Towa-

tor ds. organizacyjnych uniwersytetu

ne, wielkie uznanie, chroniąc swym

udzial w kongresach IEC w 1930 r. w

rzystwo Elektrotechniki Teoretycz-

w Tomsku; prof. Antoni Śmieszek,

postępowaniem życie wielu Pola-

Skandynawii, a w 1935 r. w Holandii i

nej i Stosowanej. Na XXXV Walnym

filolog, badacz historii rozwoju języ-

ków i dobro uczelni. Staral się m.in.

Belgii. W 1933 r. przewodniczyl obra-

Zjeździe Delegatów SEP, który mial

ków slowiańskich; prof. Wlodzimierz

o zatrudnienie emerytowanych pro-

dom sekcji miernictwa na V Walnym

miejsce w Katowicach, w dniach

Mostowy, zalożyciel szkoly naukowej,

fesorów, gdyż wedlug sowieckiej

Zgromadzeniu SEP (zorganizowany

25-26 czerwca 2010 r. ustanowiono

zajmującej się badaniem metali; prof.

zasady ,,kto nie pracuje, ten nie je"

wspólnie z XV Zjazdem Elektrotech-

medal im. prof. Wlodzimierza Kru-

Stanislaw Dobrzyński, który zrobil

nieoceniony wklad w rozwój górnic-

żyli w nieprawdopodobnie trudnych

ników Czechoslowackich) w Warsza-

kowskiego.

twa; prof. Piotr Sobolewski, zalożyciel

warunkach materialnych. Okupacji

wie. Uczestniczyl także w VIII Konfe-

W roku 2011 minęlo 70 lat od

podstaw teorii o geometrii kopalin;

rencji Miar i Wag w 1937 r. w Paryżu.

niemieckiej Lwowa, która rozpoczę-

tragicznych wydarzeń z 1941 r. W

Boleslaw Juchniewicz, wybitny etno-

graf, oraz wielu innych. Chociaż nie

mieszkal zbyt dlugo na Syberii, ale

w kontekście polskich naukowców

w tym kraju należy wspomnieć po-

stać Ferdynanda Ossendowskiego,

Aleksander Dogiel

polskiego pisarza, podróżnika, ,,oso-

bistego wroga Lenina".

JAN MATKOWSKI

Na początku XX wieku w Tomsku

pracowalo 12 architektów polskiego

Uniwersytet na tych terenach for-

pochodzenia. Jednym z pierwszych

malnie zostal zalożony w Tomsku w

artystów malarzy i architektem w Za-

1878 roku, lecz pierwsi studenci roz-

chodniej Syberii byl syn powstańca

poczęli studia dopiero w 1888 roku. W

styczniowego Wincenty Orzeszko.

okresie między 1888 a 1893 ilość Po-

Jego ojciec Florenty byl lekarzem

laków na studiach stanowila... cztery

w oddziale Traugutta, zaś stryj Piotr

osoby. W 1895 roku na uniwersytecie

­ mężem Elizy Orzeszkowej. Nie-

studiowalo już 413 studentów ­ Pola-

które z najlepszych jeszcze do dziś

ków bylo wówczas tylko 11.

W 1893 roku w gronie polskiej

spoleczności zostala zalożona pierw-

sza tajna organizacja. Jej pomyslo-

dawca Mieczyslaw Wierciński próbo-

wal w ten sposób zachować polskość

i oprzeć się rusyfikacji. Wraz z braćmi

Aleksandrem i Adolfem Macieszami

oraz Wladyslawem i Bronislawem

Orzeszkami utworzyli dla studentów

,,dodatkowe" konspiracyjne kursy hi-

storii Polski i języka polskiego. Orga-

Wlodzimierz Krukowski w laboratorium

nizacja liczyla 13 osób i byly to dzieci

Jak wielkie mial międzynarodowe

la się 30 VI 1941 r. nie bylo dane

dniu 20 stycznia Oddzial Radom-

i wnukowie powstańców. Wykladow-

ca akademicki Józef Bystrzycki co

uznanie świadczy fakt, że w 1952 r.,

mu przeżyć. Jego życie zakończylo

ski SEP przyjąl imię Wlodzimierza

miesiąc na potrzeby organizacyjne

a więc 11 lat po jego śmierci, IEC bio-

się w nocy z 3 na 4 lipca 1941 r. na

Krukowskiego. W lipcu odbyly się

Ferdynand Antoni Ossen-

wydawal ze swojej skromnej pensji

rąc pod uwagę dzialalność prof. Kru-

Wzgórzach Wuleckich.

rocznicowe uroczystości we Lwo-

dowski

25 rubli.

kowskiego w dziedzinie slownictwa

Prof. Krukowski zdobywal swą

wie. Uczestniczyli w nich delegaci z

budowli w Tomsku są wybudowane

Chociaż liczba polskich stu-

jeszcze z lat 1935-39 podjęla uchwa-

wiedzę na niemieckiej wyższej

Radomskiego Oddzialu SEP. W tym

wedlug projektów wlaśnie Orzeszki.

dentów nie byla wysoka, to poziom

lę, by polskie slownictwo elektrotech-

uczelni, wiele zawdzięczal swym

samym roku, 17 października odby-

Inny architekt, Pawel Naranowicz

wyksztalcenia wśród syberyjskich

niczne zostalo wlączone do Slownika

niemieckim  nauczycielom.  Jed-

lo się w Radomiu II Międzynarodo-

zajmowal przez dlugie lata stanowi-

Polaków byl najwyższy: 34,7 proc. w

Międzynarodowego.

nocześnie przez wiele lat rozwijal

we Seminarium poświęcone pamię-

sko glównego architekta na uniwer-

porównaniu do przeciętnej w calym

technikę pomiarową, pracowal twór-

ci prof. Wlodzimierza Krukowskiego.

sytecie w Tomsku. Byl autorem pro-

kraju, stanowiącej 25,6 proc. Wynika-

czo i z korzyścią dla niemieckiego

Tak samo jak poprzednie, zostalo

Cechy osobiste,

jektów pierwszych uniwersyteckich

lo to z tego, że chociaż biedni zeslań-

przemyslu. Byl milośnikiem kultury

zorganizowane przez Oddzial Ra-

zainteresowania

gmachów. Twórcą oblicza innego sy-

cy nie mieli środków na ksztalcenie

Wlodzimierz Krukowski odzna-

i cywilizacji niemieckiej. We Lwowie

domski SEP oraz PTETiS.

beryjskiego miasta ­ Tobolska ­ byl

dzieci w szkolach, to w domach pro-

architekt Leopold Szokalski.

ces edukacyjny nie zanikal. Nie ule-

czal się pogodnym usposobieniem,

nazywano go żartobliwie ,,germa-

W 2017 r. planowane są w Rado-

Syn powstańca styczniowego

ga wątpliwości, że funkcje oświatowe

uprzejmością, skromnością oraz glę-

nofilem". Jest wielkim paradoksem

miu uroczystości 130. rocznicy uro-

Kazimierz Zieleniewski (1888-1931)

pelnil także kościól rzymskokatolicki.

boką wiedzą. Te cechy zyskiwaly mu

i niesprawiedliwością, że wlaśnie

dzin Wlodzimierza Krukowskiego.

jest zaliczany do najwybitniejszych

W 1920 roku na Syberii prowadzil on

szacunek i przysparzaly przyjaciól.

taki czlowiek, mając 53 lata, w pelni

Wydaje się, że znając postawę

syberyjskich malarzy z tego okresu.

15 polskich szkól. Wielu polskich ze-

Byl tolerancyjny wobec ludzi i ich po-

sil twórczych, zginąl z rąk niemiec-

życiową Wlodzimierza Krukowskie-

Poza malarstwem, udzielal się też

slańców pracowalo jako nauczyciele.

glądów, ale zdecydowanie przeciwny

kiego Gestapo.

go, jego poglądy, dzialania i osiągnię-

w dzialalności rewolucyjnej, a nawet

Dla ludzi wyksztalconych, ale bez

ekscesom grup studenckich na tle ra-

cia, postać profesora Krukowskiego

zdążyl krótko powalczyć w Legionach

możliwości podjęcia się innych zajęć,

sistowskim. Nacjonalizm i rasizm nie

winna lączyć elektrotechników pol-

Pamięć o prof.

Polskich. W 1917 roku powrócil do

byla to jedyna możliwość zarobku.

tylko byly mu obce, ale uważal, że

skich, ukraińskich i niemieckich. Ta-

Wlodzimierzu Krukowskim

Tomska, gdzie zalożyl szkolę malar-

Polacy byli obecni we wszystkich pla-

hamują one rozwój ludzkości. W jego

Pamięci osoby prof. Krukowskie-

kie byloby zapewne jego przeslanie

ską. Dość szybko przerosla ona w

cówkach oświatowych, a wielu z nich

katedrze pracowali zarówno Polacy,

go i jego dokonań byla poświęcona

i testament, którego nie mial moż-

Syberyjską Narodową Akademię Ma-

udzielalo również korepetycji.

jak też Żydzi i Ukraińcy.

monografia ,,Prace Wlodzimierza

liwości napisać, ale winien on być

larstwa. Przy Akademii Zieliński zor-

Nie brakowalo wśród polskiej

ganizowal pierwszą w Tomsku galerię

Z zamilowaniem zbieral stare

Krukowskiego" (845 stron) wydana

realizowany.

spoleczności i naukowców. Wśród

sztuki. Te osiągnięcia Polaka zostaly

kadry profesorskiej w powstalym w

zegary. Mial ich duży zbiór i wielką

zniszczone przez bolszewików, a sam

Tomsku uniwersytecie bylo dwóch

ilość mechanizmów zegarowych z

Poszukujemy świadków

malarz musial uciekać do Japonii.

Polaków: Aleksander Dogiel i Sta-

różnych epok. Kolekcjonowal również

Polacy na Syberii aktywnie dzia-

nislaw Zaleski. Dogiel jest jednym z

stare książki, glównie matematyczne,

lali we wszystkich dziedzinach roz-

zalożycieli podstaw neurohistolo-

fizyczne, techniczne i dotyczące ze-

Poszukujemy świadków, którzy latach 1935-1939 znali wlaścicieli Dru-

woju życia kulturowego i spoleczne-

gii i przez dlugie lata stal na czele ka-

garów. Bylo wśród nich wiele bialych

karni KS Jakubowski, pracowali w tej drukarni przy ul. Piekarskiej 11 we

go. Wśród nich byli znani muzycy,

tedry histologii. Zaleski zaś zalicza się

kruków. Poza tym posiadal dużą bi-

Lwowie albo mieszkali pod tym adresem. Jeśli jesteś dzieckiem, bądź wnu-

aktorzy i pisarzy. Osiągnięcia te zo-

do najwybitniejszych rosyjskich balne-

bliotekę wydawnictw wspólczesnych.

kiem takich osób i z opowiadań rodzinnych masz informacje, dokumenty

staly zniszczone wraz z przyjściem

ologów. Ówczesna Syberia otrzymala

Interesowal się malarstwem, archi-

dotyczące dzialalności Adama i Zygmunta Jakubowskich we Lwowie, skon-

na te tereny bolszewików, którzy

również takie osobistości, jak profe-

taktuj się z nami.

tekturą i muzyką. Byl żonaty od 1925

zaczęli narzucać socrealizm. Wcze-

sor Bronislaw Werygo, fizjoterapeuta;

Kontakt: Bernadeta Niedzielska

r. z dr med. Heleną Wasilkowską, le-

śniejsze owoce kultury byly dla nich,

magister Józef-Stefan Michajlowski,

e-mail: bniedzielska@vp.pl; tel.: 48 798372906

karką z Warszawy. Malżeństwo bylo

rzecz jasna, obce.

prawnik; Waclaw Rzewuski, prorek-