24
kurier kulturalny
30 czerwca14 lipca 2016 nr 12 (256) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Lwowskie mozaiki historyczne (część I)
We Lwowie wykorzystanie mozaiki do dekoracji obiektów architektu-
ry sakralnej i świeckiej nabiera popularności dopiero w latach 80. XIX
wieku. W mieście nad Peltwią nie bylo żadnego zakladu produkującego
mozaikę, a nawet w okresie jej najwyższej popularności nikt nie podjąl
próby zalożenia takiej pracowni. Znaczną popularnością cieszylo się we
Lwowie tańsze od mozaiki zdobienie klatek schodowych ceramicznymi
flizami, reliefami, majoliką.
Serca Jezusowego sióstr francisz-
ozdobienie wnętrz hoteli, kawiarni,
JURIJ SMIRNOW
kanek przy ul. Kurkowej 43. Inicjato-
aptek, banków. Rozpowszechnione
tekst i zdjęcia
rem ozdobienia kościola mozaikami
byly niewielkie dekoracyjne wstawki
i witrażami byl projektant świątyni
W 1900 roku polichromią imitują-
mozaikowe, które wyglądaly bardzo
architekt prof. Julian Zachariewicz.
cą mozaikę ozdobiono klatkę schodo-
efektownie, np. w tle marmurowym,
Wlaśnie on wprowadzil we Lwowie
wą gmachu Dyrekcji Kolei Państwo-
tworzyly jednolity zespól artystyczny
modę na witraże i mozaiki. Projek-
wych przy ul. Krasickich 5. Wykonana
z witrażami i polichromią. Nawet naj-
todawca jednak slusznie uważal, że
ona zostala przez uczniów szkoly
mniejsze wstawki mozaikowe nadal
wówczas we Lwowie nie bylo za-
przemyslowej pod kierownictwem
sprowadzano z innych miejsc, często
kladu, który móglby wykonywać tak
malarza Tadeusza Rybkowskiego.
z zagranicy, i ten fakt bardzo ograni-
odpowiedzialne zlecenie na wysokim
Arcybiskup ormiański Józef Teo-
czal jej wykorzystanie. Okolo 1907
poziomie artystycznym. W 1879 roku
dorowicz byl zafascynowany pięk-
roku grobowiec ,,Ruskich dziennika-
w czasopiśmie techników lwowskich
nem kompozycji mozaikowych i przez
rzy" na Cmentarzu Lyczakowskim
,,Dźwignia" J. Zachariewicz pisal, że
dluższy czas rozmyślal nad ozdobie-
ozdobiono niewielkim medalionem
witraże ,,...nie mogą być wykonane
niem mozaikami starej części swojej
mozaikowym o wymiarach 76 x 35
w kraju", czyli w Galicji. W sprawie
katedry. W tej sprawie odbylo się kil-
cm. Kompozycja przedstawiala pól-
ozdobienia świątyni decydowal nie
ka konkursów twórczych, w których
postać Chrystusa blogoslawiącego,
tylko architekt, ale również przelożo-
brali udzial artyści takiej miary jak
nawiązując w ikonografii do tradycji
Mozaika na grobowcu dziennikarzy ruskich na Cmentarzu
na zgromadzenia matka Maria Mo-
Józef Mehoffer, Karol Frycz, Antoni
ukraińskiego malarstwa cerkiewne-
Lyczakowskim
rawska. Wlaśnie ona podczas poby-
Procajlowicz, Jan Bukowski, Teodor
go. Obraz Chrystusa umieszczono
wadzono konserwację i rozbudowę
Wiedeńczycy planowali umieścić na
tu w Monachium zdecydowala się w
Axentowicz, Karol Maszkowski.
w tle zlotym i ozdobiono bordiurą
katedry w Tarnowie. W trakcie tych
frontonie świątyni mozaikowy wize-
czerwcu 1887 roku zamówić witraże
Wszystkie przedstawione na
ornamentalną. W 2003 roku lwowski
prac architekt postanowil ozdobić
runek św. Jerzego ,,...lecz szczuplość
i mozaiki w zakladzie Franca Mayera
konkursie projekty cechowaly wy-
krajoznawca Pawel Grankin ustalil,
mozaiką górną część jednego ze
przeznaczonego na tę kompozycję
,,Mayer sche K. Hofkunstanstalt". Już
soki poziom fachowy i oryginalne
że mozaika zostala wykonana w
zbudowanych w stylu neogotyckim
miejsca spowodowala zmianę tema-
w 1889 roku dwie mozaiki ozdobily
rozwiązania artystyczne, jak rów-
Krakowskim Zakladzie S.G. Żeleń-
nowych wejść bocznych. Mozaika
tu". Wykonanie witraży i mozaiki po-
glówne wejście do świątyni. W pól-
nież monumentalizm i dekoracyj-
skiego.
przedstawiala obraz Matki Boskiej
wierzono firmie ,,Tiroler Glasmalerei
kolistym tympanonie portalu znajduje
ność. Karol Frycz wykonal nawet
Kolejną realizacją tego zakladu
Częstochowskiej i byla wykonana
und Mosaik Anstalt" w Innsbrucku.
się mozaikowe przedstawienie ,,Sa-
trzy warianty polichromii i mozaik.
we Lwowie bylo ozdobienie witraża-
nie tylko na zamówienie, ale też
Pólpostać Chrystusa w niebieskich
lvator Mundi" z hierogramem IC XC.
O tych projektach pozostaly wspo-
mi i mozaiką gmachu Izby Handlo-
mnienia ks. Józefa Rokosznego: ,,A
wo-Przemyslowej. Wlaśnie dzięki
tak byly piękne, zwlaszcza dwa, tak
wykonaniu dużego zespolu witraży i
harmonizowaly z architekturą, tak
mozaik dla tego bardzo prestiżowego
wyplywaly ze zrozumienia ducha
gmachu firma S.G. Żeleńskiego ,,pod-
sztuki wschodniej, ormiańskiej, że
bila" rynek lwowski, panując na nim
X. Arcybiskup przez dlugi czas nie
prawie bezkonkurencyjnie do wybu-
mógl się zdecydować, który z nich
chu II wojny światowej. Imponujący
wybrać do wykonania. Jeden mial
gmach Izby Handlowo-Przemyslowej
w sklepieniu absydy Chrystusa na
wzniesiono w centrum miasta przy
tronie, a drugi Madonnę".
ul. Akademickiej 17-19 (ob. Prospekt
W 1912 roku wybrano projekt
Szewczenki) wedlug projektu Alfreda
Józefa Mehoffera, zaś wykonanie
Zachariewicza. Mozaiki i witraże Za-
arcybiskup zlecil weneckiej firmie
kladu krakowskiego odgrywają, obok
Angela Gianesego z Murano. W
monumentalnych malowidel i rzeźby,
1913 roku wykonano tylko część
najważniejszą rolę w artystycznym
projektu, mianowicie przedstawie-
ozdobieniu gmachu, które powstalo
nie ,,Świętej Trójcy" w kopule starej
pod kierownictwem i przy bezpośred-
części katedry oraz cztery perso-
nim udziale architekta-projektanta.
nifikacje Cnot w pendentywach.
Projekt mozaik elewacji wykonal
Pierwsza wojna światowa przerwa-
Henryk Uziemblo, znany krakowski
la dalsze prace. Dopiero w 1928 r.
malarz i kierownik artystyczny Zakla-
ozdobiono mozaiką sklepienia w
du S. G. Żeleńskiego.
XIV-wiecznej części świątyni i luk
Pod falistym gzymsem znajdu-
Mozaika na frontonie dawnego seminarium nauczycielskiego Zofii Strzalkowskiej
tęczy. Zlotą mozaiką wypelniono
je się fryz wykonany z prawdziwej
pola między laskami na filarach. W
mozaiki weneckiej. Nad centralnym
i czerwonych szatach umieszczono
W swojej twórczości Julian Za-
kosztem Juliana Zachariewicza.
środku każdego pozloconego pola
ryzalitem umieszczono herb miasta
w tle zlotym, otoczono szeroką bor-
chariewicz uważal mozaikę istotnym
Na początku XX wieku mozaikową
umieszczono mozaikowe ciemno-
Lwowa wykonany ze zlotej smalty w
diurą ornamentalną. Dookola glowy
elementem zdobienia portalów pro-
kompozycją ,,Bóg-Ojciec" ozdobio-
niebieskie krzyże-chaczkary. Mo-
tle niebieskim, zwieńczony zlotą ko-
Chrystusa zlota aureola z krzyżem.
jektowanych przez niego świątyń.
no również drugi neogotycki portal
zaiką ozdobiono też tron biskupi.
roną królewską i otoczony wieńcem
Prawą ręką on blogoslawi, w lewej
W latach 1878-1880 w miejscowości
świątyni.
Do pelnej realizacji projektu Mehof-
z liści laurowych. Po obu stronach
trzyma Ewangelię z wersetem ze
Zarzecze, centrum ordynacji hrabiów
W 1900 roku Lwów wzbogacil
fera nie doszlo, znaczna część jego
znajdują się mozaikowe symbole
św. Mateusza (Mt. 11,28) w języku
Dzieduszyckich, wedlug jego projek-
się jeszcze jedną kompozycją mozai-
pomyslów nie zostala zrealizowana.
handlu i przemyslu. Nad oknami
cerkiewnoslowiańskim. Ornament w
tu zbudowano nowy kościól pw. św.
kową, przedstawiającą obraz Chry-
Jednak i to, co zostalo wykonane,
umieszczono sześć kompozycji
otoku kompozycji nawiązuje do wzor-
Michala Archaniola. Tympanon por-
stusa blogoslawiącego. Tę mozaikę
prezentuje dzielo sztuki monumen-
mozaikowych przedstawiających
ców bizantyjskich.
talu wejścia glównego ozdobila mo-
umieszczono w supraporcie portalu
talnej na poziomie europejskim.
ornamenty ze stylizowanych liści i
Po roku 1900, w epoce secesji
zaika z przedstawieniem św. Micha-
glównego wejścia do prawoslawnej
Powróćmy jednak w lata 80. XIX
kwiatów. W kolorowej gamie klatki
projektanci wprowadzają mozaikę
la, patrona świątyni, zamówiona we
cerkwi św. Georgia (św. Jerzego)
wieku. Pierwsza prawdziwa mozai-
schodowej dominują wielkie lilowo-
przy ul. Franciszkańskiej 3. Projekt
w ozdobienie gmachów użytecz-
Wloszech w zakladzie A. Salviatiego
ka ze smalty zostala wykonana dla
żólto-zielone witraże, wykonane
cerkwi, jak również calego jej wystro-
ności publicznej, zaś w niektórych
w Wenecji.
Lwowa w Monachium i ozdobila ele-
wedlug projektów Alfreda Zacha-
ju, powstal w Wiedniu i byl dzielem
przypadkach także kamienic czyn-
W latach 1889-1892 wedlug
wację kościola pw. Najświętszego
riewicza i okladziny ścian z różowo-
austriackich architektów i artystów.
szowych. Bardzo popularnym bylo
projektu J. Zachariewicza przepro-
