18

Slawni lwowianie

15 lipca­15 sierpnia 2016 nr 13 (257) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Franciszek Rychnowski ­

lwowianin który zmaterializowal elektryczność"

Franciszek Rychnowski to barwna postać, o pionierskich osiągnięciach w dziedzi-

nie polskiej techniki, glównie ogrzewania pomieszczeń, elektrotechniki i fototechni-

ki. Wedlug niego samego, jego najważniejszym osiągnięciem bylo jednak odkrycie

tajemniczego ,,eteroidu". Mial to być stan zmaterializowanej energii. Nauka jednak

nie potwierdzila prawdziwości tego odkrycia.

promienie cieplne i świetlne, a jedy-

prasie amerykańskiej do Lwowa

,,ciekawe objawy fizykalne", ,,w od-

JERZY HICKIEWICZ,

nie ,,wolną energię" na ksztalt ,,ete-

przybylo kilku przedstawicieli pew-

graniczonej grubym na 1,5 metra

PioTR RATAj

roidu", która dopiero pod wplywem

nej spólki amerykańskiej, którzy po-

murem ceglanym, zupelnie ciemnej

Politechnika Opolska

fizycznego kontaktu z inną materią

dobno, jak utrzymywal Rychnowski,

przestrzeni objawy blasku dobrze

Opolski Oddzial SEP

uaktywnia się jako cieplo, światlo.

mieli mu zaoferować 4,5 mln dola-

uchwytnego światla księżycowego,

Franciszek Rychnowski w toku

rów za odsprzedanie jego wynalaz-

cośkolwiek zielonkawego". W tamtym

Studia i pierwsze lata

swoich badań odkryl dobroczynne

ków. Odrzucil jednak tę nadzwyczaj

okresie mial jednak tyle ważnych, w

we Lwowie

Franciszek Rychnowski urodzil

wlaściwości oddzialywania ,,etero-

hojną ofertę, podobno z przyczyn

tym zagranicznych zleceń, że nie

się 4 października 1850 r. w Welehra-

idu" na organizm ludzki. Jak opisy-

patriotycznych. Pod wplywem publi-

mógl zglębić dokonanego wtedy

dzie na Morawach w szlacheckiej ro-

wal to sam odkrywca, promienio-

kacji prasowych i prezentacji zawią-

odkrycia. Wykonywal wiele prac z

dzinie polskiego emigranta. Począt-

wanie ,,eteroidu" z jego maszyny

zano we Lwowie spólkę do dalszych

zakresu cieplownictwa, instalując

kowo nauki pobieral w szkole księży

aktywuje powietrze, którym oddy-

badań nad wynalazkami inż. Rych-

systemy grzewcze i wentylacyjne. W

Pijarów w Lipniku kolo Olomuńca,

chanie podnosi ogólną ,,potęgę ży-

nowskiego. Rychnowski mocno roz-

tym celu wyjechal także do Rumu-

następnie rozpocząl studia na Wy-

ciową", naświetlanie leczy z wielu

czarowal się postawą jej czlonków,

nii, gdzie usprawnil ogrzewanie na

dziale Mechanicznym Politechniki

chorób, w tym nawet rozbija guz

którzy nie byli w pelni przekonani co

zamku królewskim Peleş w Sinaia.

w Wiedniu. To tam zainteresowal

nowotworowy. Podzielil tym samym

do istoty jego odkrycia. Rychnow-

Pracę wykonal tak dobrze, że otrzy-

się niezwykle popularną w tamtych

środowisko lekarskie, wielu lekarzy

ski nie potrafiąc zapanować nad

mal kolejne zlecenia od rumuńskiej

czasach elektrotechniką, będącą zu-

uznalo go za szarlatana, byli jed-

niezależnym postępowaniem spólki

rodziny królewskiej. Wykonując pio-

pelnie nową dyscypliną wymagającą

nak i tacy, którzy przekonali się do

stwierdzil, że powstala ona tylko po

nierskie prace w dziedzinie ogrze-

zdolności abstrakcyjnego myślenia.

jego wynalazku i dopuścili nawet do

to, by po doczekaniu jego śmierci,

wania i elektrycznego oświetlania

Franciszek Rychnowski w

Ksztalcil się również w dziedzinie ka-

zainstalowania maszyn Rychnow-

przejąć prawa do wynalazku by go

pomieszczeń, Rychnowski zdobyl

1879 r. (u góry) i w 1923 (na

lorymetrii, w swojej późniejszej pracy

skiego w Szpitalu Powszechnym we

potem odsprzedać Amerykanom za

sobie duże zaufanie i renomę jako

dole)

zawodowej odnosząc na tym polu

Lwowie.

te miliony, których on nie przyjąl.

uzdolniony konstruktor.

znaczne osiągnięcia. Pasjonowala

Te i inne wcześniejsze negatywne

skroplić. Rychnowski mial uzyskać

Dzięki intratnym zleceniom zdo-

go także fototechnika, jest autorem

doświadczenia sklonily go do wyda-

substancję, którą scharakteryzowal

byl wystarczająco dużo pieniędzy,

Zaprezentowanie odkrycia

wielu popularnych zdjęć Lwowa z

nia najczęściej pod pseudonimem

jako ,,elektryczną materyę, która jest

które mógl zainwestować w przepro-

i reakcje

końca XIX w.

Inż. F. Rychnowski organizowal

Iks won Chyr (palindrom nazwiska)

przyczyną energii elektrycznej i świa-

wadzaną w tym czasie elektryfikację

Po ukończeniu studiów przeniósl

pokazy, glównie w ramach swojej

kilkunastu książek i broszur. Pole-

tla, jest bezwladną i prawdopodobnie

tramwajów we Lwowie. Pozwolilo to

się w 1875 r. do Lwowa, gdzie zalożyl

dzialalności w Towarzystwie Politech-

mizuje on w nich z wieloma nauko-

nie jest ważką". Będąc pionierem

na ich szybsze uruchomienie i przy-

zaklad mechaniczny, niedlugo potem

nicznym. Jest to charakterystyczne,

wymi paradygmatami, ponadto sar-

fotografii wykonal też zdjęcia owej

nioslo Rychnowskiemu z czasem

otrzymal pierwsze zlecenie. Zorgani-

że na odczytach chętnie opisywal

kastycznie atakuje wspólczesne mu

,,tajemniczej poświaty". Wykorzysta-

pokaźny zysk. Mając wystarczająco

zowal system grzewczy w browarze

różne wlaściwości ,,eteroidu", nie

spoleczeństwo, a zwlaszcza jego

nie nowej w owym czasie techniki

dużo zgromadzonych środków finan-

w Krasiczynie. W 1878 r. wstąpil do

warstwę akademicką. Boleje nad

Polskiego Towarzystwa Politechnicz-

postępującym materializmem, dą-

nego we Lwowie. Wtedy też wyjechal

żeniem do stanowisk i zaszczytów.

do Paryża, by wziąć udzial w Wy-

stawie Światowej i zaprezentować

Franciszek Rychnowski zmarl

swoje wynalazki. Rychnowski przed-

we Lwowie 3 lipca 1929 r. i zostal po-

stawil tam system grzewczy, za który

chowany na cmentarzu Rakowickim

uzyskal I nagrodę i zloty medal oraz

w Krakowie. W XIX w., kiedy nauki

honorowe czlonkostwo francuskiej

ścisle stawaly się coraz popularniej-

Académie Nationale. Jego systemy

sze, dzialalo wielu ludzi podobnych

ogrzewania cechowaly się znacznie

Rychnowskiemu, którzy próbowali

wyższą sprawnością od stosowanych

na wlasny sposób wyjaśnić co jest

w ówczesnych czasach. Zużywaly

podstawą wszechrzeczy. Lwowski

znacznie mniej paliwa, w niektórych

inżynier jest znaczącym polskim

przypadkach nawet kilkakrotnie. Byla

akcentem w tym nurcie. Wydaje się,

w nich wprowadzana automatyka.

że Rychnowski podobnie jak wyna-

Paryski sukces rozslawil mlodego

lazcy ,,perpetuum mobile niesiony

inżyniera, który wkrótce otrzymal ko-

entuzjazmem sformulowal zbyt da-

lejne zamówienia.

leko idące wnioski. Spotkal się po

początkowym wielkim zainteresowa-

niu z obojętnością, wręcz niechęcią

Odkrycie ,,eteroidu"

Z ważniejszych realizowanych

ze strony przedstawicieli nauki, co

przez niego wówczas zleceń bylo

chyba jeszcze bardziej pchalo go do

zamontowanie w 1879 r. oświetlenia

zamknięcia się wokól jego idée fixe.

elektrycznego w nowym gmachu ga-

Zwlaszcza pod koniec życia mógl

Trzy maszyny do ,,wytwarzania eteroidu"

licyjskiego Sejmu Krajowego. Byla

uchodzić za zgorzknialego, pomy-

to jedna z pierwszych elektrycznych

lonego dziwaka, któremu po prostu

chcial jednak podzielić się ze slu-

fotograficznej i wykonane za jej po-

sowych na badania, postanowil bliżej

instalacji oświetleniowych w calych

nie wyszlo w życiu. Nie zawsze tak

chaczami informacjami na temat

mocą zdjęcia zrobily duże wrażenie

przyjrzeć się zielonkawej poświacie,

Austro-Węgrzech. Instalacja skla-

jednak bylo. Pomijając kwestię jego

tego, jak udalo mu się go wytworzyć.

i stanowily jakby dowód materializacji

którą zaobserwowal w 1879 r. w

dala się z prądnicy prądu stalego na

niepotwierdzonych odkryć, a mając

Rychnowski przekonany o odkryciu

,,eteroidu".

gmachu Sejmu Krajowego. Skonstru-

napięcie 1000 V, do której dolączo-

na uwadze przede wszystkim realne

czegoś przelomowego staral się roz-

Za pomocą tego odkrycia do-

owal maszynę elektryczną, która w

nych bylo, wlączonych szeregowo,

osiągnięcia, zwlaszcza pionierskie

propagować ,,eteroid". W ówczesnej

szedl do hipotezy, że ,,eteroid" jest

sposób automatyczny, dzięki sprężo-

10 lamp lukowych. Kiedy Rychnowski

dokonania w dziedzinie cieplow-

prasie pojawilo się wiele artykulów

podstawową formą materii i energii,

nemu powietrzu dokonywala przerw

sam naprawial zasilającą oświetle-

nictwa, oświetlania elektrycznego

a także podstawą wszelkich zjawisk

opisujących odkrycie. Opis dziala-

w przeplywie prądu. To urządzenie

nie gmachu parlamentarnego moc-

i fotografiki, zasluguje na większą

fizycznych, chemicznych czy mecha-

nia ,,eteroidu" musial zainteresować

stanowilo podstawę do dalszych

no iskrzącą prądnicę, wtedy po raz

uwagę. Może dlatego warto wspo-

nicznych w przyrodzie. To ,,eteroid"

naukowców, gdyż kilku z nich prze-

badań. Zauważyl, że maszyna wy-

pierwszy zaobserwowal zjawiska,

mnieć o tym dziś zapomnianym, ale

ma być przyczyną ruchu planet, a

prowadzilo wspólnie z Rychnowskim

twarza dziwne promieniowanie, które

które zaowocowaly odkryciem póź-

ciekawym czlowieku o ogromnym

jego źródlem dla naszej planety ma

eksperymenty na maszynach jego

po dlugotrwalej serii prób, przy uży-

niej nazwanego przez niego ,,etero-

potencjale i bezsprzecznych uzdol-

być Slońce. Zdaniem Rychnowskie-

konstrukcji. Niedlugo po ukazaniu

ciu specjalnej skonstruowanej przez

idu . Jak później to opisal, dostrzegl

nieniach konstruktorskich.

go Slońce emituje w stronę Ziemi nie

się publikacji na temat ,,eteroidu" w

siebie aparatury zdolal rzekomo