24

kurier kulturalny

15 lipca­15 sierpnia 2016 nr 13 (257) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Lwowskie mozaiki historyczne  (część II)

We Lwowie wykorzystanie mozaiki do dekoracji obiektów architektury sakralnej

i świeckiej nabiera popularności dopiero w latach 80. XIX wieku. W mieście nad

Peltwią nie bylo żadnego zakladu produkującego mozaikę, a nawet w okresie jej

najwyższej popularności nikt nie podjąl próby zalożenia takiej pracowni. Znaczną

popularnością cieszylo się we Lwowie tańsze od mozaiki zdobienie klatek scho-

dowych ceramicznymi flizami, reliefami, majoliką.

M. Ettingera nie zachowal się, lecz

G. Żeleńskiego wykonala w 1907

JURIJ SMIRNOW

mozaika szczęśliwie przetrwala i

roku. Jak pisal ks. J. Nuckowski T.

tekst i zdjęcia

znajduje się w zbiorach lwowskiej

J., ,,...poczuwam się do milego obo-

Apteki-Muzeum.

wiązku zlożenia szczerej podzięki

W ozdobieniu kilku kolejnych bu-

Na tym można byloby skończyć

krakowskiemu Zakladowi witrażów

dynków kompozycje mozaikowe wy-

przegląd mozaik lwowskich wyko-

i mozaiki wielm. Panu Inżynierowi

korzystano wylącznie we wnętrzach.

nanych przed I wojną światową.

S. G. Żeleńskiemu za wykonanie

Ozdobienie gmachu Towarzystwa

Niewielka liczba mozaik lwowskich,

do kaplicy w Zakladzie chyrowskim

Kredytowego Ziemskiego, zbudo-

wspólna droga ksztaltowania kul-

trzech medalionów mozaikowych, a

wanego w latach 1911-1913 przy ul.

tury artystycznej i powstania dziel

to Najświętszej Maryi Panny Ostro-

Kopernika 4 wedlug projektu Alfreda

sztuki na calym obszarze Galicji

bramskiej, św. Stanislawa Kostki

Zachariewicza, charakteryzuje się

Wschodniej przemawiają jednak za

i bl. Jędrzeja Boboli....". Medalion

syntezą sztuk, gdzie rzeźba, polichro-

przeglądem wszystkich mozaik na

Matki Boskiej Ostrobramskiej zo-

mia, sztukateria, marmurowe schody,

tym terenie. W pierwszej kolejności

stal umieszczony w zwieńczeniu

kute metalowe balustrady, zlocenia,

chodzi o kaplicę Zakladu Nauko-

oltarza bocznego pw. św. Kazimie-

mozaiki dopelniają i wzbogacają mo-

wo-Wychowawczego Ojców Jezu-

rza, zaś medaliony Świętego Sta-

numentalne formy architektoniczne.

itów w Chyrowie. Kaplica Zakladu

nislawa Kostki, patrona mlodzieży,

Malowidla i secesyjne mozaikowe

Naukowo-Wychowawczego Ojców

i męczennika Andrzeja Boboli nad

wstawki projektowal lwowski artysta

Herb Lwowa na fasadzie dawnej Izby Handlowo-Przemy-

Jezuitów w Chyrowie zostala zbu-

drzwiami w prezbiterium kaplicy.

malarz Kajetan Stefanowicz. On też

slowej (obecnie prokuratura obwodu lwowskiego)

dowana w latach 1904-1906 wedlug

Najważniejszymi mozaikami byly

wykonal polichromię wszystkich sal

ly do niewielkiej szatni, ozdobionej

neckim z malych kamyczków szkla-

projektu architekta Edgara Kovatsa,

cztery kompozycje z przedstawie-

reprezentacyjnych.

witrażem ,,Sztuka" z autoportretem

nych. Jako mozaika t.z. monumen-

profesora Politechniki Lwowskiej.

niami Ewangelistów, umieszczone

Niewielkie wstawki mozaikowe

Wygrzywalskiego pośród tańczących

talna, zniewala mnie do wyrażenia

Mozaiki zamówiono w 1906 roku

na sklepieniu absydy nad oltarzem

zdobią również klatkę schodową

postaci. W dwóch wnękach, ozdo-

Szanownej firmie slów szczerego

w krakowskim Zakladzie Witraży i

glównym. Nad nimi mozaikowa Go-

kamienicy przy ul. Batorego 34 (ob.

bionych zlotą mozaiką mieniącą się

uznania i podziękowania. Oba ob-

Mozaiki Szklanej S. G. Żeleńskiego.

lębica Ducha Świętego. W stiuko-

Księcia Romana). Okazaly budynek

kolorami tęczy, staly rzeźby Kurczyń-

razy pod względem piękności i sub-

Zaklad dopiero rozpocząl produk-

wym oltarzu glównym, wykonanym

mieszkalny zbudowano w latach

skiego ,,Dawid" i popiersie kobiece".

telności wykonania przeszly moje

cję mozaiki weneckiej i byl bardzo

wedlug projektu profesora E. Kovat-

1910-1912 wedlug projektu lwowskie-

W 1910 roku Zaklad krakowski S.

oczekiwania".

zainteresowany jezuickim zamó-

sa, znajdowalo się też kilka wstawek

go architekta Stanislawa Ulejskiego.

G. Żeleńskiego wykonal dwa obrazy

Medalion mozaikowy z obrazem

wieniem, reklamowal go na kilku

dekoracyjnych mozaikowych, zaś

Szczególną popularnością cie-

mozaikowe przedstawiające Matkę

Matki Bożej Ostrobramskiej umiesz-

wystawach, w okolicznościowych

nad figurami świętych Piotra i Paw-

szyly się we Lwowie liczne kawiarnie

czono na fasadzie nowo zbudowanej

kamienicy Bromilskich przy ul. Potoc-

kiego 49 (ob. Czuprynki). Ozdobienie

kamienic figurami lub medalionami

Matki Bożej bylo we Lwowie bardzo

popularne. Niestety większość z tych

ozdób zostala zniszczona lub usu-

nięta w czasach radzieckich. Jeden

z nielicznych zachowanych meda-

lionów mozaikowych znajduje się

na frontonie willi przy ul. Lwowskich

Dzieci 57 (ob. Bohaterów UPA). Jest

to przedstawienie Matki Bożej Ostro-

bramskiej.

O niemniej wytworny wystrój

swoich zakladów dbali też apteka-

rze lwowscy. Apteki lwowskie zdobi-

ly polichromie, rzeźby, trawione szy-

by i wywieszki witrażowe. Mozaiki

wykorzystano w ozdobieniu jednej z

najbardziej eleganckich aptek lwow-

skich ­ aptece Marka Ettingera ,,Pod

Archaniolem Rafalem", która znajdo-

wala się przy placu Goluchowskich.

Artystyczna aranżacja wnętrz apteki

byla pomyslem znanego lwowskie-

Trójca Święta, katedra ormiańska

go projektanta i estety Mariana Ol-

szewskiego. W rezultacie w 1913

wydaniach reklamowych i w perio-

la mozaikowe glówki aniolów. Być

roku powstal wspanialy zespól te-

dykach. W 1909 roku na wystawie

może, byly to wlaśnie ,,...mniejsze,

matycznego ozdobienia apteki, po-

kościelnej we Lwowie obok licznych

lecz subtelne anioly projektowane

święcony Archaniolowi Rafalowi. W

witraży wystawiono też ,,...wspanialy

przez Stefana Matejkę", o których

Mozaika w pendentywie, katedra ormiańska

sali zostala umieszczona secesyjna

karton, przedstawiający św. Marka z

donosil w 1910 roku ,,Tygodnik Ilu-

Bożą Ostrobramską i Matkę Bożą

i restauracje. Dla ozdobienia wnętrz

kompozycja mozaikowa. W tle ciem-

lwem, projekt S. Matejki, zamówio-

strowany".

Częstochowską. Zamówila obrazy

zapraszano znanych artystów. Nie-

nozielonym i granatowym, z otoczką

ny na mozaikę przez oo. Jezuitów w

Jedna z pierwszych mozaik w

Helena Bromilska, znana lwowska

stety do naszych dni nie zachowal się

ze zlotej smalty umieszczono zloty

Chyrowie".

Galicji Wschodniej ozdobila oltarz

mecenaska, wlaścicielka willi przy ul.

wystrój żadnej z tych kawiarni. Bez

kielich Najświętszego Sakramentu i

Zespól mozaik Zakladu oo. Je-

marmurowy w kościele zamkowym

29 listopada (ob. Konowalca) i kilku

wątpienia, w ozdobieniu wykorzy-

dwie ryby. Ogony ryb rozbudowano

zuitów w Chyrowie powstal w latach

w Brzeżanach. XVII-wieczny kościól

kamienic czynszowych. 6 czerwca

stano też mozaiki. Na przyklad, ,,...w

w fantazyjny dekoracyjny ornament,

1907-1909, ale zniszczenia po II

zostal odnowiony w 1876 roku sta-

1910 roku podziękowala ona S.G.

1908 roku wykonana zostala oprawa

który zajmuje znaczną część plasz-

raniem Stanislawa hr. Potockiego,

wojnie światowej i brak dokumen-

Żeleńskiemu za ,,wykonanie zamó-

wnętrza kawiarni ,,Sztuka" Ferdynan-

czyzny mozaiki. Jej stylowe formy

ówczesnego wlaściciela zamku.

tacji nie pozwalają ustalić wszystkie

da Turlińskiego (...) Drzwi z matową

wionych obrazów przedstawiających

nawiązują do twórczości artystów

Na artystycznego kierownika prac

elementy dekoracji mozaikowej.

szybą, w którą wprawiono czerwoną

Matkę Bożą Częstochowską i Matkę

kręgu Mariana Olszewskiego i Ka-

konserwatorskich  powolano  Le-

Pierwsze mozaiki dla Zakladu chy-

figurę azteckiego bóstwa, prowadzi-

Bożą Ostrobramską sposobem we-

jetana Stefanowicza. Wystrój apteki

onarda Marconiego, profesora Po-

rowskiego wytwórnia krakowska S.