27

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 15 lipca­15 sierpnia 2016 nr 13 (257)

Waclaw kopisto to byl czlowiek honoru

Humor

Wychodzę zniecierpliwiony z

autobusu i pytam ruchliwego mlo-

dzieńca:

Waclaw Kopisto to byl przede wszystkim czlowiekiem honoru, czlowiekiem glęboko

żydowski

- O której wlaściwie odchodzi

wierzącym. W lagrach proponowano mu pracę agenturalną przeciw Ukraińcom, którzy

autobus?

dopuszczali się mordów i zabójstw na polskiej ludności cywilnej. On nie podjąl się wspól-

- Za kilka minut! ­ Glos mlodzień-

Chelmianin Jechiel chce wyje-

pracy, bo twierdzil, że w sowieckich lagrach Ukraińcy są jego wspólbraćmi.

ca ma dźwięk hartowanej stali.

chać z Polski, lecz nie wie dokąd.

- To samo slyszalem przed pól

Udaje się zatem do Warszawy, do

publiczne spotkania, np. z mlodzie-

godziną!

żydowskiego biura emigracyjnego

żą w szkolach, gdzie byl zapraszany

Milczenie. Wymowny ruch ręki.

,,Hias". Zasiadlszy przy biurku infor-

jako świadek historii, byly nagrywane

Czekamy tak do 5-tej. Wówczas

matora, rozważa różne możliwości.

przez SB. Wlaściwie caly czas od

zbliża się do nas ruchliwy mlodzie-

Wreszcie zniecierpliwiony urzędnik

1944 roku do początku 1989 mial

niec i oznajmia energicznie, że ten

radzi niezdecydowanemu petentowi:

klopoty z bezpieką sowiecką, a po-

wóz ruszy dopiero o godzinie 6-tej, a

- Tam w kącie jest stolik z globu-

tem polską.

sem. Proszę podejść i wybrać sobie

więc musimy się przesiąść do innego

Czy w dokumentach, któ-

jakiś kraj.

autobusu, który wlaśnie nadjechal. A

re Pan studiowal, znalazl Pan

Chelmianin pochyla się nad

więc sprytny mlodzieniec użyl nader

jakiś moment, który bylby

stolikiem, dlugo rozmyśla, a potem

pomyslowego podstępu, obawiając

wątpliwy w jego biografii?

zwraca się do urzędnika:

się, abyśmy nie wsiedli do konkuren-

Z takiej szerokiej perspektywy wi-

- Żaden z tych krajów mi nie od-

cyjnego auta.

dać bylo, że zachowywal się godnie.

powiada. Może mi pan pokaże jakiś

Bronil polskiej racji stanu. On nikogo

Klnąc na czem świat stoi,

inny globus!

nie oskarżal, mówil tak jak bylo: po co

przenosimy się, chcąc niechcąc,

***

skoczyl, co Polacy robili na Wolyniu,

wraz z walizkami i pakunkami do

- Czemuś taki strapiony? ­ pyta

na Kresach II Rzeczpospolitej. To

następnego wozu. Między wspól-

Waclaw Kopisto po powrocie do Polski, II polowa lat 50.

chelmianin wspólziomka.

byla zwyczajnie samoobrona.

towarzyszami niedoli nawiązuje

XX w.

- Wiesz, od rana dręczy mnie py-

Czy opowiadal Panu o

się rozmowa. Okazuje się, że jedni

tanie: dlaczego w lecie jest gorąco?

W Starokonstantynowie 16 lute-

sprawach

polsko-ukraiń-

Oleksandr Zinczenko, z

zaplacili za bilet 4 zl., drudzy tylko

- To calkiem proste! W lecie jest

go 2016 roku mialy być odslonięte

skich?

którym rozmawialem, po-

3.50, a wreszcie inni nawet 3 zl.

gorąco, bo w zimie pali się w pie-

Tak ogólnie. Jak na przyklad,

tablice poświęcone pamięci dwóch

wiedzial, że sprawę trzeba

Ruchliwy mlodzieniec lubi wtedy

cach.

szedl ze swoim oddzialem, aby przy-

cichociemnych, którzy urodzili się w

wyjaśnić, że jest tu potrzeb-

indywidualizować i jest przeciw-

- Nie może być! Jaki masz na to

jąć zrzut. Do zrzutu nie doszlo, a zo-

okolicach miasta, Waclawa Kopisty i

ny czas i cierpliwość. Czy

nikiem szablonów. Dlaczego go

dowód?

stali zaatakowani przez oddzialy UPA.

Leonarda Zub-Zdanowicza. Po inter-

Pana zdaniem, gdzieś jesz-

jednak wladze w tem popierają ­

- Jaki mam dowód? Niezbity! W

Szkolil również powstaly w okolicach

wencji Ukraińskiego Instytutu Pamię-

cze jakieś dokumenty na ten

trudno pojąć!

lecie nie pali się w piecach, dlatego

wsi Aleksandrówka oddzial ,,Drzazgi"

ci Narodowej nie doszlo do odslonię-

temat mogą się znajdować?

Wreszcie wóz, który mial odje-

w zimie jest zimno.

porucznika Jana Rerutki, który zostal

cia tablic w miejscowym Memoriale

Przynajmniej dotyczące Wa-

chać o 4-tej, wyjeżdża o 5.20. Do-

***

później zamordowany przez NKWD.

Pamięci. Kurier Galicyjski pisal o

clawa Kapisty?

bre i to! Znalazlszy się wewnątrz,

Pisarz żydowski poślubil pannę

Zostal wezwany na rozmowy i za-

Znane są dokumenty dotyczące

tym w numerze 4 (248). W numerze

stwierdzamy, że zamiast przepisa-

z Chelma. Pewnego dnia, udając się

mordowany. Uczestniczyl w organi-

jego procesu w Kijowie, gdzie zostal

7 (251) opublikowaliśmy rozmowę z

na zebranie, pozostawil na biurku

nej normy 11-tu osób, znajduje się

zowaniu samoobrony w Przebrażu.

skazany na karę śmierci. Są obszer-

Oleksandrem Zinczenką, doradcą

plik zapisanych arkuszy. Gdy wrócil

tam 24 osób, które wprost nie mogą

To byl taki poważny bastion, który nie

ne ­ kilkaset, czy może nawet wię-

prezesa UIPN. W numerze bieżącym

do domu i przekroczyl próg gabine-

się poruszyć, siedzą sobie na odci-

zostal zdobyty. Mówil, że partyzantka

cej jest tych dokumentów, z których

prezentujemy Czytelnikom rozmowę

tu, pociemnialo mu w oczach: biurko

skach i wpychają wzajemnie lokcie

sowiecka chciala podjąć wspólpracę,

widać, jak godnie się zachowywal.

z doktorem KRZYSZTOFEM A.

bylo dokladnie uprzątnięte, ani śla-

w boki. Jeżeli się zważy, że jest

że niby będzie uczestniczyć w tej sa-

Na procesie wyjaśnial, skąd się tutaj

TOCHMANEM z Instytutu Pamię-

du jakiegokolwiek rękopisu.

dzień nader upalny ­ można w calej

moobronie, ale już po zatwierdzeniu

wziąl. Przede wszystkim w lagrach

ci Narodowej w Rzeszowie, autorem

Tknięty najgorszym przeczu-

Slownika biograficznego cichociem-

wspólnych dzialań, zawsze się wyco-

Sowieci proponowali mu kilkakrotnie

pelni ocenić rozkosze takiej jazdy!

ciem, pyta polowicę:

nych. Rozmawial WojciEcH

fywali i nigdy nie przystąpili z Polaka-

pracę agenturalną przeciw Ukraiń-

Dalej spostrzegamy, że siedzenia i

- Powiedz, moja droga, jakie pa-

mi do samoobrony.

com z UPA, którzy dopuszczali się

jANKoWSKi.

poduszki auta są pokryte grubą na

piery wrzucilaś do ognia?

mordów i zabójstw na ludności cy-

Oleksandr Zinczenko w

palec warstwą kurzu. Nikt nie pomy-

- Czy uważasz mnie za tak bez-

wilnej. On nie podjąl się wspólpracy,

rozmowie ze mną zadal py-

Jest Pan największym

ślal o tem, aby go usunąć. W jakim

rozumną, że zniszczylabym czyste

bo twierdzil, że w sowieckich lagrach

tanie, czemu Polacy nie chcą

w Polsce znawcą życiorysu

celu?

arkusze? Znajdziesz je w szufladzie.

Ukraińcy są jego wspólbraćmi, tak

uczcić osób, które nie są

Waclawa Kopisty. Co Pan

Nie będę opisywal samej drogi.

Spalilam tylko zapisane!

samo prześladowanymi jak on. Za

kontrowersyjne. Czy uważa

sądzi o tej sprawie?

Zaznaczę tylko, że dzięki cudowne-

***

odmowę grożono mu śmiercią. Takie

Sprawa jest bulwersująca. Ci bo-

Pan, że to są postacie kon-

mu zrządzeniu Opatrzności należy

Bogacz chelmski poleca slużą-

samo bylo jego zachowanie w Polsce

haterowie Polskiego Państwa Pod-

trowersyjne?

przypisać, że autobus ani razu nie

cemu:

W żadnym wypadku. To nie byla

Ludowej, gdy wrócil w 1955 roku. Na

ziemnego, których poznalem, nawet

przewrócil się do rowu i ani razu nie

- Masz tu list i trzydzieści kopie-

postać kontrowersyjna. On byl żolnie-

taką zawoalowaną sugestię, że może

z jednym z nich się przyjaźnilem

zderzyl się z innemi przejeżdżające-

jek. List wrzuć do skrzynki poczto-

rzem, wykonywal zadania, które byly

podjąl by wspólpracę, powiedzial, że

przez dziesięć lat przed jego śmier-

mi wehikulami. Mieliśmy w każdym

wej, ale kup najpierw znaczek i przy-

mu zlecone. Nie uczestniczyl w żad-

w żadnym wypadku i że ubecy tracą

cią, byl postacią krysztalową. Jako

razie nader mile zludzenie podróży

lep do koperty!

nych akcjach poza samoobroną. Z

po prostu czas. Dokumenty z rozpra-

skoczek, cichociemny, szef Kedywu

morskiej. Wóz chwial się, jak pijak,

Slużący szybko wykonal polece-

perspektywy polskiej racji stanu pplk.

cowania majora Kopisty znajdują się

na teren Inspektoratu Rejonowego

zataczal się z prawej na lewą, wygi-

nie, wraca do domu i oddaje chle-

Zub-Zdanowicz ,,Ząb" również nie

w rzeszowskim IPN.

Luck Armii Krajowej, po prostu bronil

nal się, przysiadal, skręcal się ­ wo-

bodawcy otrzymane przed chwilą

byl postacią kontrowersyjną. Likwi-

polskiej racji stanu. Należy przypo-

Z tego, co Pan powiedzial,

monety.

góle wykonywal wprost nieprawdo-

dowal komunistów, bo byli agentami

mnieć, że przed agresją niemiecką w

byla to postać wyróżniająca

- Dlaczego nie kupileś znacz-

podobne ewolucje taneczne, czy też

Moskwy i bardzo często mordowali i

1939 roku, tereny te znajdowaly się

się również na tle innych Po-

ka?

gimnastyczne.

rabowali zwyklych mieszkańców wsi.

w granicach Państwa Polskiego. Po-

laków, których sylwetki Pan

- Czy uważa mnie pan za glup-

- Panie! ­ pytam czarnego, jak

lacy byli po prostu gospodarzami na

Dlaczego w takim razie

prześledzil?

ca? Podszedlszy do skrzynki, obej-

djabel pomocnika szofera: ­ Czy

Tak. Na tle innych oficerów, ci-

tym terenie. Nigdy w czasie okupacji,

nie doszlo do odslonięcia

rzalem się dookola. Nie bylo na ulicy

nie mieliście jeszcze nigdy wypad-

chociemnych, gdzie niestety część z

ani po tzw. wyzwoleniu major Wa-

tych tablic?

żywej duszy, więc szybko wrzucilem

Nie mam pojęcia. Nie chcę gdy-

nich podjęla taką wspólpracę. Byl to

claw Kopisto nie splamil się czynem

ku wskutek takiej jazdy?!

list... bez znaczka.

bać, za kogoś odpowiadać. Uwa-

czlowiek i wyksztalcony, na poziomie,

haniebnym. Byla to postać krysz-

- Niech pan będzie zupelnie spo-

***

żam, że pewnie chodzi o jakieś inne

bohater, patriota. Rzeszów uczcil jego

talowa. Wszyscy, którzy się z nim

kojny! Nasz autobus jest najbezpiecz-

Mądry Joel, duma Chelma, otrzy-

sprawy, ale jakie, nie wiem. Życiory-

imieniem aleję obok uniwersytetu.

stykali uważają, że byl to czlowiek

niejszy z wszystkich kursujących na

mal list. Otwiera kopertę i wyjmuje z

sy zawsze można zbadać. Okazalo

bogobojny, prawy. Oczywiście byly

Znal Pan osobiście ma-

tej linji. Od pierwszego czerwca mie-

niej bialy, nie zapisany arkusik pa-

się, że byl jakiś Zdanowicz ale nie

tam jakieś akcje likwidacyjne wrogów

jora Kopistę. Jakim byl czlo-

liśmy tylko ośm wypadków. Zupelnie

pieru. Ogląda go ze wszystkich stron

ten... Nie sluży to niczemu.

polskiego państwa podziemnego.

wiekiem?

zresztą niewinnych. Raz najechala

i po dluższym namyśle orzeka:

Cichym, spokojnym, nie wyróż-

Dwa, czy trzy wyroki zostaly wykona-

W dużym stopniu dzięki

na nas lokomotywa. Wyrzucila nas z

- To na pewno od mego star-

niającym się. Nie bylo w ogóle wi-

ne. Te osoby z ramienia wladz oku-

Panu wiadomo, że Kopisto

drogi na szesnaście metrów.

szego brata Dawida. My się gnie-

dać, że byla to sylwetka niezlomna.

pacyjnych niemieckich wyrażaly się

odmówil wspólpracy w la-

- Czy stalo się komu co zlego?!!

wamy...

Większa część naszej znajomości to

okrucieństwem w stosunków do Po-

grze, że w obliczu sowieckiej

- Bagatela!! Nic ma o czym mó-

***

byly czasy, gdy od 1983 roku nieste-

laków, ale i do Żydów. Nie wiem skąd

okupacji Ukraińcy w lagrze

wić! Sześciu pasażerów zlamalo

Rabin Zisel przechadza się po

ty razem byliśmy prześladowani. Ja

pojawila się ta nagonka jeszcze na

są dla niego braćmi, skąd

rękę lub nogę, a dwóch równocze-

chelmskim rynku i spostrzega, jak

występuję w jego dokumentach, on

drugiego cichociemnego, pulkowni-

taka postawa po tym, co wy-

śnie obie ręce i obie nogi. Może pan

handlarz zalewając się potem, z naj-

w moich, bo spotykaliśmy się przy-

ka Leonarda Zub-Zdanowicza, który

darzylo się na Wolyniu?

zatem być zupelnie spokojny!

większym wysilkiem popycha z tylu

Byl to przede wszystkim czlowiek

najmniej raz w miesiącu. Mial zalo-

wslawil się tym, że walczyl przeciwko

- Oczywiście!!!

wózek pelen warzyw i owoców.

honoru, czlowiek glęboko wierzący,

żone podsluchy. Byl podsluchiwany.

rodzącej się wladzy komunistycznej,

I z piersi mej ulecialo westchnie

- Powiedz no, czlowieku, dla-

który nawet w tak ekstremalnej sy-

Uniemożliwiono mu między innymi

przeciwko agenturze komunistycznej

czego nie ciągniesz go z przodu?

ulgi.

tuacji nie mógl sobie pozwolić we

wyjazd do Tarnowa, gdy przyjechal

także później. Wycofal się z Brygadą

- Bo nie jestem koniem!

Ariel.

wlasnym sumieniu na odstępstwa

ojciec święty, Jan Pawel II. Nie mógl

Świętokrzyską na Zachód, unikając

od raz przyjętej postawy. Cale jego

major Kapisto chodzić na różne uro-

w ten sposób śmierci. W ogóle nie

Horacy Safrin,

Oryginalna pisownia zostala za-

życie to byla droga ku świętości.

czystości kościelne. Wzywano go

mial nic do czynienia z Ukraińcami,

Przy sabasowych świecach

chowana

na przesluchania. Wszystkie jego

poza faktem urodzenia tylko.

Dziękuję za rozmowę.