20

Rozmowy kuriera

29 listopada­15 grudnia 2016 nr 22 (266) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Zakarpacki kociol, czyli jak konformiści-

poligloci pędzą separatystyczną" śliwowicę

Zakarpacie nie slynie z powstań, bohaterów narodowych, męczenni-

ków. Tutaj zawsze żyli konformiści, którzy mówili w kilku językach. Na

rynku można się dogadać w dowolnym języku. Nikt tu nigdy nie mówi,

że jest stuprocentowym Ukraińcem czy Węgrem ­ mówi w rozmowie

z WOJCIECHEM JANKOWSKIM ANDRIJ LUBKA ­ pisarz, poeta, tlu-

macz literatury pięknej mieszkający w Użhorodzie.

Ja uważam się za Ukraińca. W

Czy to prawda, że miesz-

2001 roku podczas spisu powszech-

kańcy Zakarpacia żyją we-

nego tylko 10 tysięcy osób określilo

dlug tego samego czasu co

się mianem Rusinów, przy czym Za-

budapesztańczycy, bratysla-

karpacie liczy milion dwieście tysięcy

wianie i warszawiacy?

W malych miasteczkach i wsiach,

mieszkańców. Istnieje tu tendencja,

czyli na prowincji (choć cale Zakarpa-

żeby podkreślać, że Zakarpacie jest

cie jest wlaściwie ogromną prowincją)

wyjątkowym regionem. Mamy w

­ tak. Zwlaszcza starsi ludzi używają

końcu inne doświadczenia niż cala

określenia mistnyj czas. To tradycja

reszta Ukrainy ­ to prawda. Ale po-

jeszcze sprzed I wojny światowej,

zostale ziemie dzisiejszej Ukrainy też

kiedy Zakarpacie znajdowalo się w

znajdowaly się przecież w różnych

tej samej strefie czasowej co Buda-

państwach.

peszt i Warszawa. Katedra biologii

Ten separatystyczny żywiol na

na uniwersytecie w Użhorodzie wy-

Zakarpaciu ma swoją genezę w

szla nawet kiedyś z inicjatywą, żeby

czasach panowania Węgrów ­ pod-

na Zakarpaciu oficjalnie wprowadzić

sycano wtedy rusińską świadomość,

ten mistnyj czas, bo tutaj jest inny

żeby zapobiec dążeniom zjednocze-

biorytm. Slońce wstaje później i dla-

niowym. Chyba w 1848 roku z Galicji

tego lepiej by bylo żyć wedlug czasu

i Zakarpacia do Wiednia pojechaly

środkowoeuropejskiego, ale pomysl

delegacje, żeby prosić o zjednocze-

uznano za ,,separatystyczny" i do

nie ziem, gdzie żyla wschodnioslo-

jego realizacji nie doszlo.

wiańska ludność Austro-Węgier, w

jeden autonomiczny region, żeby nie

Nakreślmy krótko histo-

bylo tak, że Galicja jest w Austrii, a

rię tego regionu. Historycz-

Zakarpacie na Węgrzech.

nie to ziemie węgierskie ­

Niestety, na przynależności do

Korona Świętego Stefana...

Węgrzy dotarli tutaj później. Naj-

Węgier Zakarpacie stracilo. Znasz

Andrij Lubka

pierw, dwa stulecia przed pojawie-

Bukowinę. Byleś w Czerniowcach.

ską akurat krótki odcinek bez przej-

Ukrainy na karę pozbawienia wol-

niem się Węgrów, mieszkali tu Slo-

Kiedyś Czerniowce to byla taka wio-

paciu, ale ludności ­ o czym

ścia granicznego, ale to nie zmienia

ności [Dmytro Sydor ­ przyp. red.].

wianie. Potem region na 1000 lat trafil

ska w porównaniu z Użhorodem, któ-

piszą ukraińscy historycy ­

faktu, że tu jest taki tygiel, w którym

Inny przywódca Rusinów wyjechal

pod węgierskie panowanie. W okresie

ry byl ważnym miastem z zamkiem.

żylo się najlepiej w dwudzie-

aż kipi. Kilka odmiennych kultur ­

do Moskwy, gdzie nadaje wywiady

międzywojennym Zakarpacie na krót-

Dziś, dzięki Austrii, Czerniowce są o

stoleciu międzywojennym.

Do dwudziestolecia Zakarpacie

widać to w języku. Znam serbski,

dla LifeNews i podpisuje się jako

ko przylączono do Czechoslowacji,

niebo piękniejsze niż Użhorod. Nie

traktowano jako zaplecze surowco-

więc podam kilka przykladów slów,

,,premier Zakarpackiej Republiki Lu-

ale z obietnicą szerokiej autonomii.

mówię już o Lwowie...

których tu się używa: papucze ­ u

we. Tu byly lasy, poklady soli i tania

dowej na uchodźstwie" [Petro Hec-

Kiedy Masaryk uzgadnial tę sprawę

Na Bukowinie historycz-

nas kapci (pol. kapcie), pasulj ­ po

sila robocza. Nie bylo edukacji. Co

ko ­ przyp. red.]. Nie należy jednak,

w Ameryce z emigracją rusińską, byla

nie ważniejszym miastem

ukraińsku kwasolia (pol. fasola).

mógl osiągnąć tutejszy chlop (ru-

moim zdaniem, traktować go po-

mowa o tym, żeby Ruś Podkarpacka

byla na przyklad Suczawa,

siński, slowacki czy ukraiński ­ nie-

Kuchnia to ważny aspekt tego tygla.

ważnie. Garstka dzialaczy zareje-

stala się ­ obok Czech i Slowacji ­ su-

ale stracila na znaczeniu, a

ważne, jak się identyfikowal)? Co

W moim domu rodzinnym pędzi-

strowala na Zakarpaciu okolo 20 or-

biektem państwa. Ale losy Zakarpacia

Czerniowce rozbudowaly się

najwyżej zostać księdzem. A dzięki

lo się śliwowicę, taką prawdziwą

ganizacji pozarządowych, ale ci lu-

potoczyly się inaczej.

tylko dzięki Austriakom.

liberalnemu podejściu wladz czecho-

balkańską, jak rakija czy palinka.

dzie nigdy nie oddzialywali silnie na

Potem znowu okupacja węgier-

Tak jest, po 1775 roku, po anek-

slowackich dorobiliśmy się inteligen-

Mamy tutaj miejscowość Wynohra-

miejscową spoleczność. Osobiście

ska w czasie II wojny światowej.

sji. Natomiast jeśli w Galicji ludzie

cji ­ pojawilo się paru pisarzy. Choć,

diw ­ stąd już kilkadziesiąt kilome-

nie wierzę w żadne powstanie. Nie

Potem ZSRR ­ najpierw Zakarpacie

odczuwają jakąś nostalgię za okre-

jeśli mówimy o sztuce, Zakarpacie

trów do slonecznego Tokaju. Więc

ma tu patriotycznych tradycji, posta-

weszlo w sklad Związku Radziec-

sem panowania Franciszka Józefa i

slynie ze szkoly malarskiej. Nigdy nie

tu jest prawdziwe poludnie.

wy narodowościowe nie byly nigdy

kiego, a nie Ukraińskiej SRR. Mia-

za babcią Austrią, to u nas, w Użho-

bylo tu dobrych pisarzy, ale malarze

popularne. Zakarpacie nie slynie z

lo więc szansę stać się malutkim

rodzie, tęsknimy za rządami czecho-

Jeszcze przed Majdanem

się wyróżniali. Adalbert Erdeli, Józef

powstań, bohaterów narodowych,

państewkiem radzieckim ­ niewiele

slowackimi. Czesi bowiem zrobili tu

zwracalo się uwagę na pro-

Bokszaj... Dlaczego? Po tej stronie

męczenników. Tutaj zawsze żyli

mniejszym od Moldawii przecież. Do-

więcej przez 20 lat niż Węgrzy przez

blematyczne dwa regiony,

Karpat jest inne slońce, powietrze,

konformiści, którzy mówili w kilku

piero na mocy późniejszego dekretu

1000. Wracając do Karpato-Ukrainy

potencjalne punkty zapalne.

inna flora... Jak się przejeżdża przez

językach. Na rynku można się do-

znalazlo się w granicach Ukrainy.

­ zryw niepodleglościowy mógl tu

Jeden to Krym ­ już wiemy,

Karpaty, to widać, że kolory stają się

gadać w dowolnym języku. Nikt tu

się narodzić wlaśnie dzięki temu,

jak potoczyly się jego losy.

Jeszcze przez trzy dni

bardziej intensywne. Widać, że tu

nigdy nie mówi, że jest stuprocen-

że państwo czechoslowackie bylo

No a drugi to Zakarpacie.

Karpato-Ukraina, ale Wę-

jest poludnie.

towym Ukraińcem czy Węgrem na

demokratyczne. Wladze czechoslo-

Czy można zaobserwować

grzy ,,spacyfikowali" ten po-

przyklad. Taka deklaracja zostalaby

wackie też wspieraly mieszkających

Potwierdzam, wspaniale

tu bylo jakieś wplywy piątej

mysl... Wróćmy do spraw

zaraz wyśmiana.

tutaj Rusinów, żeby powstrzymywać

krajobrazy. I w momencie,

kolumny rosyjskiej?

narodowościowych. Ten se-

Jeszcze przed Majdanem nieja-

zapędy zjednoczeniowe. Mieliśmy

kiedy zjeżdża się na polu-

Kiedy jeszcze przed woj-

paratyzm rusiński, o którym

ki Dugin donosil na Facebooku, że

swoje gazety, szkoly itd. Stworzenie

dniowy stok Karpat, zmienia-

ną na wschodzie Ukrainy

wspomnialeś, jest tematem,

na Zakarpaciu rozpoczyna się rusiń-

tego państewka ­ nacjonalistyczne-

ją się kolory. To już jest polu-

rozmawialiśmy o Zakarpa-

który przewija się, kiedy

ski bunt.

go, bo takie pod koniec lat trzydzie-

dnie Europy...

ciu, powiedzialeś, że to jest

mowa o Zakarpaciu. Zagra-

Dlatego propaguję tezę, że

Mocną pozycję ma Kościól

stych byly ówczesne prądy ­ stalo

taki zachód Ukrainy, który

niczni obserwatorzy lubią

Zakarpacie to taki pólbalkański

Patriarchatu Moskiewskiego, któ-

glosuje jak wschód.

się możliwe tylko dzięki liberalności

przyglądać się Zakarpaciu

region Europy. Zakarpacie jest naj-

ry dość negatywnie oddzialuje na

To prawda, ale tak samo jest z

czechoslowackich wladz. Inna spra-

pod tym kątem i zastanawia-

mniejszym po Bukowinie regionem

miejscową ludność w wioskach, ale

Bukowiną. Zawsze jak rozmawiam

wa, że Karpato-Ukraina istniala tyl-

ją się, czy tutejsza ludność

Ukrainy. Z jednej strony Karpaty ­

ten ruch separatystyczny jest margi-

ze swoim przyjacielem z Bukowiny

ko kilka dni.

ukraińska uważa siebie rze-

naturalna granica ­ i do tego cztery

Oleksandrem Bojczenką i po wybo-

nalny tak naprawdę. Jeden z księży

czywiście za jakąś odrębną

Powiedzialeś, że wladze

granice państwowe: z Polską, Wę-

rach śledzimy mapy glosowania, to

cerkwi moskiewskiego patriarchatu

grupę. Skomentuj, proszę,

czechoslowackie w końcu

grami, Slowacją i Rumunią. Z Pol-

zostal nawet skazany przez sąd

widać wlaśnie tu takie plamy w in-

jako autochton.

nie nadaly autonomii Zakar-