22

Rozmowy kuriera

29 listopada­15 grudnia 2016 nr 22 (266) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Cmentarze polskich górali

Ta ojczyzna lub Polska ma swoją

oddzielnie Kościola od państwa ma

ków, którzy mocno kibicują Ukrainie.

historię, kulturę. Bez wątpliwości jest

znaczenie, ale wplyw religii katolickiej

Od pierwszej Rewolucji Pomarań-

w Rumunii

to zdolność widzenia tego, że pod-

na życie. Twierdzą tak: gdy jesteśmy

czowej poprzez Majdan wiem i widzę

stawą Polski jest jej różnorodność

większością ­ ma być po naszemu.

to, co powinno pomiędzy nami być:

Absolutnie nie można powiedzieć, że polscy górale

­ narodowa, religijna, światopoglą-

I Kościól to uznaje. Chociaż czasami

sąsiedzki dialog i otwarta sąsiedzka

dowa. Potęga milości do ojczyzny

przedstawiciele Kościola, który jest

rozmowa.

z Bukowiny nie dbają, nie pamiętają. Wiedza, kto

leży w tej rozmaitości.

zbyt silny, nie zawsze wiedzą jak tę

Dziś jesteście w trudnej sytu-

tu leży, jest nieistotna, bo to są nasi. Mamy do czy-

Przyklady? Takiej Polski, która

zasadę wdrażać w życie. Jest prosty

acji, bo Rosja sprowokowala konflikt

nienia z takim opisem socjologicznym, że to grupa

istnieje dziś, po II wojnie światowej,

przyklad państwa Izrael, który jest

zbrojny, giną ludzie. Rosja naruszyla

po Holokauście, przesunięciu gra-

państwem, gdzie w znacznym stop-

wasze granice, zajęla Krym. Zajęla

naszych wędrowala i zmarli są wspólni.

nic ze wschodu na zachód, nigdy

niu religia narzuca ustawodawstwo,

po chamsku, z naruszeniem umów

wcześniej nie bylo. Polska zawsze

pomimo, że dwie trzecie mieszkań-

międzynarodowych, niwecząc gwa-

Bośni a po II wojnie światowej wra-

WOJCIECH KRYSIŃSKI,

byla wielonarodowa, wielokulturowa,

ców uznaje się za niewierzących.

rancje, które Zachodnia Europa dala

cali na Slowację i do Polski.

znawca Bukowiny, czlonek

różnorodna religijnie. Dziś jest prze-

Gdy rozmawia się z wierzącymi

Ukrainie, gdy ta zrzekla się broni

Wróćmy jednak na cmen-

Zarządu Stowarzyszenia Ob-

ważnie monoetniczna, czyli polska.

Żydami w Izraelu, to zauważają oni

atomowej na swym terytorium ­ taka

tarze. Czy obecnie pochów-

czyny, autor przewodnika-

Z punktu religijnego ­ większość sta-

negatywny wplyw narzucania religii

byla gwarancja nietykalności granic.

ki w polskich wsiach Buko-

monografii po Bukowinie w

nowią katolicy. Ale nie oznacza to, że

w życiu. Wielu z nich twierdzi: ,,nie

Polska, którą w pewnym stopniu re-

winy są jak przed laty?

rozmowie z WOJCIECHEM

nie ma innych. Ci ,,inni" też są Pola-

chcemy mieć z religią nic wspólne-

prezentuję, i Polacy, którzy to widzą,

W tej chwili to się bardzo zmieni-

JANKOWSKIM.

kami i kochają swoją ojczyznę.

go". Kościól katolicki wyniósl z tego

są i zawsze będą na stronie Ukra-

lo. Po II wojnie światowej, jak ludzie

Dziś to, co wydawane jest za na-

wnioski, ale Kościól w Polsce stale

iny, będą wspierać jej integralność,

wracali z Bukowiny do Polski albo

Jak wyglądają cmentarze

rodowe czy patriotyczne jest mocno

czyni taki nacisk.

jednolitość państwa ukraińskiego.

na Slowację, to już tam groby są

w polskich wsiach na Buko-

zawężone, a nawet powiedzialbym ­

Rozmawiamy w chwili, gdy ma

Jest tak dlatego, bo mamy swoje

murowane, zadbane. Natomiast na

winie rumuńskiej?

jest pewną karykaturą. Doprowadza

być wyznaczony nowy arcybiskup

doświadczenia obcowania z Rosją.

Bukowinie pierwsze napisy pojawily

Odwiedzając Bukowinę, zawsze

to do polskiego nacjonalizmu, który

Krakowa. Obecny, Stanislaw Dzi-

Wiemy, że z zapędów imperialnych

się jakieś trzy, cztery lata temu.

mialem taki zwyczaj, że odwiedzalem

dziś nie przyznaje prawa do bycia

wisz, w związku z wiekiem (urodzil

Rosji nigdy nic dobrego nie wyszlo.

ludzi, a później przyglądalem się, jak

Wcześniej  byly  tylko

Polakiem Ukraińcom, zamieszku-

się w 1939 roku) zlożyl swe pelno-

Bardzo się cieszę, gdy widzę, że

,,wpasowali" się w teren. Nieodzow-

gole krzyże?

jącym Polskę, ani polskim Żydom,

mocnictwo i oczekuje decyzji Wa-

na Ukrainie rozpoczęlo się obywatel-

Gole krzyże, skladane na zacios,

na w takiej sytuacji jest wizyta na

Ormianom, Niemcom. Ale również

tykanu. Prawdopodobnie przejdzie

skie i narodowe przebudzenie. Dum-

bez użycia gwoździa, bo gwoździe

cmentarzu. Rzecz, która mnie ude-

prawoslawnym, grekokatolikom czy

na emeryturę. Jeżeli sprawdzi się

ny jestem z tego, że Polska jest pań-

byly drogie. Nowsze byly już zbija-

rzyla niemal obuchem miedzy oczy

protestantom.

wszystko, o czym mówią, to papież

stwem, które jako pierwsze poparlo

ne, potem kute, metalowe, skladane

to to, że na żadnym grobie nie bylo

Dlatego podkreślam: dla mnie

Franciszek wyznaczy na ten urząd

Ukrainę jako państwo niezależne, że

i nic więcej. Ja w czasie moich wy-

ani jednego napisu. Nie wiadomo

patriotyzm, przejawiający się w kul-

kogoś, kto zadziwi caly kraj. Praw-

tak samo po Rewolucji Pomarańczo-

jazdów na Bukowinę pytalem księ-

kto tam leży, ani skąd się tam wziąl.

turze, oparty jest na różnorodności,

dopodobnie nie będzie to ani biskup,

wej polski prezydent i polski naród

ży, czy w ogóle są gdzieś plany tych

Natomiast groby byly standardowo

umiejętności budowy stosunków

ani arcybiskup, a zwykly zakonnik-

poparl Ukrainę. Uważam, że ta bu-

cmentarzy. Jak się okazalo, plany

udekorowane. W owych czasach to

międzyludzkich z ludźmi innymi niż

franciszkanin. Jest profesorem teolo-

dowa mostów dialogu polsko-ukra-

są, ale jest zaznaczone tylko, że

byly wianeczki z plastikowych kwia-

jestem sam.

gii i mieszka obecnie w Rzymie...

ińskiego jest naszym obowiązkiem.

ta część jest dla dzieci, ta dla doro-

tów wiszące na krzyżach. Starsze

Teraz chcialby dotknąć tematu,

Jeżeli to się sprawdzi, zaświad-

Tak to widzę...

slych i część dla księży. Przy czym

krzyże byly zlożone na zacios, byly

który w pewnym stopniu wspólny

czy to o tym, że papież Franciszek,

Co ojciec chcialby na za-

są wymienieni z imienia i nazwiska

różnej wysokości, bo jak krzyż pod-

jest dla Ukrainy (szczególnie tej Za-

sam jako pierwszy po stu latach za-

kończenie przekazać naszym

księża i nikt poza tym. Reasumując

gniwal, to byl wbijany glębiej w zie-

chodniej) i Polski i też dotyczy patrio-

konnik na stolicy apostolskiej, wyzna-

Czytelnikom?

­ nie ma solidnych planów. Nikt tego

mię. Same groby byly w większości

tyzmu. Mówię o tym, że często znak

czy kierowanie dobrze funkcjonującą

Uważam, że inicjatywy gazet i

nigdy nie robil! Byla próba odtworze-

ziemne, zarośnięte trawą. Parę lat

równości stawiany jest pomiędzy

diecezją, która dala światu świętego

mediów, które omawiają sytuację na

nia planów w miejscowości Pojana

później, gdy byl nowy proboszcz,

patriotyzmem i chrześcijaństwem (u

Jana Pawla II, również zakonnika.

Ukrainie, a jednocześnie gdzie in-

Mikuli, ale nie powiodla się, ponie-

padlo pytanie ,,czy będziemy mogli

was ­ grekokatolicyzmem). Wiem, że

A oznacza to, że kościól katolicki w

dziej ­ to jest wlaśnie to, co buduje

waż mieszkańcy nie pamiętają, czyj

otawę na cmentarzu kosić?". Byl

ostatnio też u was są starania klery-

Polsce potrzebuje pewnych reform.

spoleczeństwo obywatelskie, wolne

dawny grób gdzie jest.

zatem ten cmentarz traktowany w

kalizacji spoleczeństwa, zapominając

Bowiem zakonników wyznacza się

spoleczeństwo. W warunkach de-

dziwny, inny niż u nas, trudny do

Czyli większość grobów

o zasadzie konstytucyjnej ­ świecko-

wówczas, gdy zachodzi potrzeba

mokracji media, gazety i portale

zrozumienia sposób. Przez wiele lat

jest bezimienna?

ści państwa.

reform czy odnowienia.

spolecznościowe pokazują wolność

Tak, ale jest pamięć o tych gro-

zastanawialem się, dlaczego. I jak

To jest odpowiedź na pytanie:

i wolny obieg informacji, budując

Co może ojciec powie-

bach! W miejscowości Plesza kolo

to tlumaczyli miejscowi, bylo to po-

powinien przyjść ktoś, kto reprezen-

tym spoleczeństwo oddolnie. Media

dzieć, jak ma wyglądać

Skaly Jastrzębiej kiedyś planowano

wiązane z migracją Górali Czadec-

towalby punkt widzenia i myślenia

ludzi nie jednoczą ­ media ich kon-

stosunek Kościola do pań-

wyrycie kaplicy, gdy w 1836 roku

kich. To byla przecież największa

papieża Franciszka.

solidują.

stwa?

sprowadzili się tam górale. Obok

emigracja europejska XIX wieku.

Kościól katolicki w swej nauce

Ojciec często bywa na

Dziękuję ojcu za otwartą

tego miejsca pochowano dwie oso-

Gdyby przywiązywali się do miejsc

wyjaśnia to wspaniale. Już od ponad

Ukrainie, wspiera ją i pisze

i szczerą rozmowę.

by. Śladu po krzyżach nie ma, ale

i pozostawiali po sobie coś, to by do

pól wieku, od Soboru Watykańskie-

artykuly nie tylko o polskich

cala lączka, gdzie byli pochowani,

tego tęsknili. Póki żyjemy, wiadomo

go II w Rzymie w latach 1962-1965,

sprawach, ale i ukraińskich.

Info:

jest otaczana dużym szacunkiem.

kto jest kto, potem już zaciera się

stosunek Kościola do polityki, do

Ojciec Tomasz Dostatni, urodzony

Co może ojciec powiedzieć

Absolutnie nie można powiedzieć, że

kto gdzie leżal. Bylo to traktowane

państwa, jak również do partii poli-

17 września 1964 roku w Poznaniu,

o obecnych stosunkach po-

polscy górale z Bukowiny nie dbają,

jako rzecz naturalna ­ ludzie się

tycznych jest dokladnie ustalony: od-

ukończyl Papieską Akademię Teolo-

między naszymi krajami i o

nie pamiętają. Wiedza, kto tu leży

liczą. Liczy się pamięć o nich, ale

dzielenie Kościola od państwa i auto-

giczną w Krakowie, gdzie studiowal

swoim sentymencie do Ukra-

jest nieistotna, bo to są nasi. Mam

niekoniecznie miejsce spoczynku.

nomia państwa oraz wspólny wybór

filozofię i teologię. Dominikanin, publi-

iny?

do czynienia z takim opisem socjo-

Jak wyglądala migracja

wzajemnych stosunków na zasadach

Jesteśmy sąsiadami. Stosunki

cysta, literat, duszpasterz inteligencji.

logicznym, że to grupa naszych wę-

górali czadeckich?

autonomii i wspólpracy. Ale jedynie

pomiędzy sąsiadami bywają różne. W

Autor ponad dziesięciu książek po

drowala i zmarli są wspólni. Pamię-

Zaczęla się w 1799 roku za

tam, gdzie ta wspólpraca jest wska-

normalnych warunkach sąsiedzi kló-

polsku i czesku (zna ten język dosko-

tajmy jeszcze o takim szczególe, że

chlebem. Wtedy byly wydane edyk-

zana: szkoly, szpitale, przedszkola.

cą się pomiędzy sobą, ale i kochają

nale). Uczestnik Dni Europy w Droho-

gdy plynęli do Brazylii, to kilka osób

ty cesarskie na teren Bukowiny. Ten

Jednak przy zachowaniu calkowitej

się i zawierają malżeństwa. Oznacza

byczu (2015) i kilku edycji Festiwalu

zmarlo na statku. Zostali po prostu

region byl świeżo przylączony do Au-

autonomii subiekta.

to, że w naszej wielowiekowej historii

Brunona Schulza w tym mieście. Po-

pochowani w oceanie. Pamięć o

strii po 1775 roku. W związku z tym

Obecnie w Polsce, mam wraże-

mamy wiele wspólnego dobrego, ale

piera Ukrainę i jest zwolennikiem jak

nich istnieje? Oczywiście że istnieje,

na 30 lat wszyscy zostali zwolnieni

nie, część ojców duchownych i część

i zlego. Dziś, a może i przez te dwa-

najściślejszego kontaktu pomiędzy

ale miejsca nie ma. Plynąl ktoś i po-

od podatków i slużby wojskowej. W

biskupów mają taką wizję, że nie

dzieścia kilka lat, jestem z tych Pola-

naszymi krajami.

chowano go w oceanie. Gdzie? Nikt

owym czasie niejaki Kriegshaber

nie zapisywal... Gdzieś na Oceanie

potrzebowal ludzi do wyrębu drewna

Poszukuję krewnych

korzystaj z uslug

Atlantyckim. I istnieje świadomość

i robienia z tego potażu, czyli związ-

ciąglej wędrówki. W samej Brazylii

ków potasu potrzebnych do wyrobu

polskich

widzialem, że już są murowane gro-

szkla. On byl wlaścicielem huty szkla.

wani przez UPA lub inną organizację

Poszukuję informacji o rodzinie

by, w większości wykonane w stylu

W związku z tym pojechal w okolice

przewodników

z tamtych terenów. Dziadek uciekl z

mojego dziadka. Mam tylko jego akt

wloskim, bo większość ,,zaprzyjaź-

Czadcy, zebral grupę ludzi i namówil,

tamtych okolic w obawie przed mor-

zgonu. Dziadek nazywal się Piotr

ze Lwowa!

nionych" osadników to byli Wlosi.

żeby się przenieśli. Ludzie powoli się

dem lub byl świadkiem mordu rodziny

Maziak, urodzony 24 czerwca 1910

Stare groby natomiast są w ,,starym

tam przenosili. Podróż wyglądala tak,

i nie chcial o tym rozmawiać, ani nic

roku w Mokroten. Wydaje mi się

Fachowe oprowadzanie

stylu", bez napisów, zmurszale, roz-

że byl jakiś wózek, rzadko kiedy za-

nikomu nie powiedzial. Z armią znad

że chodzi o miejscowość Mokrotyn

po Lwowie, pilotowanie

padają się. Nikt ich nie dotyka.

przęgnięty w konia, baba szla z dzie-

Oki dotarl do Nakla nad Notecią gdzie

kolo Żólkwi. Rodzice dziadka: ojciec

grup turystycznych

ciakami, chlop mial siekierę i pilę i nic

Dziękuję za fascynującą

w szpitalu doczekal końca wojny.

­ Franciszek Maziak, matka ­ Ana-

po Kresach

więcej. Dotarli tam, zaczęli mieszkać.

opowieść o naszych roda-

Proszę o informację o rodzinie

stazja.

Ziemi, która byla im przyznana, bylo

kach z Bukowiny!

w języku polskim

Maziaków z Mokrotyna. Może ktoś

Dziadek mial braci i siostrę (y).

malo. Oni się szybko rozradzali i wę-

tel.: 0-0380679447843,

przeżyl wojnę i mam krewnych, o

Przed śmiercią mówil mojemu tacie,

Rozmowa odbyla się 29 paź-

drowali dalej, za ziemią, na początku

0-380677477329, 0-380676750662,

których nie wiem?

że gdy ich poszukiwal, mial proble-

dziernika 2016 roku w Programie

wewnątrz Bukowiny. Potem wyjechali

0-380504304511, 0-380504307007,

my z bezpieką (?). Rodzice dziadka

Piotr Maziak

Wschodnim Radia Wnet

częściowo do Brazylii, częściowo do

i rodzeństwo byli podobno zamordo-

0-380509494445, 0-380987175971

piotr.maziak@gmail.com