21
www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 16 grudnia 201616 stycznia 2017 nr 2324 (267268)
Hetmańskie mogily na Ukrainie
pocztówka, póllistek, pośpieszka,
Zofia Stryjeńska. Tę wybitną malar-
śmieciuszka, wiadomostka, zawidek,
kę, grafika, ilustratorkę, dekoratorkę
zwiastunka. Najwięcej glosów otrzy-
okresu międzywojennego historycy
Ludzie zawsze szanowali mogily (groby) swoich przodków, przywódców, kapla-
mala nazwa pocztówka, której autorem
sztuki nazywali ,,księżniczką polskiej
byl Henryk Sienkiewicz.
sztuki, tworząca w stylu art déco".
nów, bohaterów, mędrców, naukowców, artystów itd., budując w miejscach ich
Za wybitne zaslugi dla sztuki polskiej
Kiedy pocztówka uzyska-
pochówków majestatyczne kompleksy memorialne (kurhany, piramidy, mauzo-
artystka zostala odznaczona w latach
la wspólczesną formę?
lea), ustanawiając pomniki nagrobkowe lub inne znaki pamięci. Wrogowie dobrze
Do roku 1904 na stronie z adre-
30. Krzyżem Oficerskim Orderu Od-
sem należalo umieścić tylko znaczek.
rodzenia Polski, a także Zlotym Waw-
wiedzieli, że niszcząc te symbole można pozbawić naród pamięci historycznej,
Okolo 1905 roku jedną stronę zajmo-
rzynem Akademickim Polskiej Akade-
przeksztalcić go w tlum mankurtów ludzi niewiadomego pochodzenia, ślepych
wala już ilustracja jedno- lub wielote-
mii Literatury. Nieraz tematy swoich
wykonawców cudzej woli... czytamy we wstępie do nowej, siedemnastej już z
matyczna, a drugą korespondencja
prac odzwierciedlala w pocztówkach
z adresem.
przez nią wydawanych, m.in. w serii
kolei, książki prof. Siergija Segedy ukraińskiego antropologa i etnografa.
tańce polskie, jak również w kartkach
Czy jest znana data po-
życzeniowych. Dobrze byly znane w
jawienia się w Galicji kartki
zwierciadel", w którym nie bylo miej-
LESZEK WĄTRÓBSKI
czasie międzywojennym kartki pocz-
świątecznej?
sca dla wlasnej historii, za wyjątkiem
Zwyczaj wysylania życzeń świą-
towe, malowane przez Waclawa Bo-
Historia uczy nas, że warunkiem
wersji, którą próbowalo narzucić
tecznych na specjalnych kartonikach
ratyńskiego, absolwenta Państwowej
zachowania mogil kultowych jest
imperialne centrum. Politykę nisz-
zostal popularny na calym świecie
Szkoly Sztuk Zdobniczych i Przemy-
posiadanie wlasnych instytucji pań-
czenia pamięci historycznej narodu
dopiero w końcu XIX i na początku
slu Artystycznego w Krakowie, który
stwowych. Zniszczenie Hetmańsz-
ukraińskiego, zapoczątkowaną przez
XX w. Wlaśnie wtedy kartki świątecz-
byl także autorem znaczków polskich.
czyzny w polowie XVIII wieku ozna-
carycę Katarzynę II, konsekwentnie
czalo dla Ukrainy praktyczną utratę
kontynuowali jej następcy, lącznie z
ne pojawily na terenie Galicji.
Ranny podczas obrony Lwowa we
wlasnej historii. Mając zamiar likwi-
ideologami ZSRR. W praktyce pro-
dacji autonomii ukraińskiej, fińskiej
wadzilo to do zakazu prac poświęco-
oraz liwońskiej, caryca rosyjska
nych historii Ukrainy, bezczeszczenia
Katarzyna II opisala swój program
i niszczenia mogil jej bohaterów, re-
polityczny w tajnej instrukcji z dnia 4
presji przeciwko zawodowym histo-
lutego 1864 roku pisze dalej prof.
rykom, zwlaszcza w latach trzydzie-
Siergij Segeda skierowanej do
stych ubieglego wieku.
prokuratora Senatu, księcia Alek-
Zmiany na lepsze nastąpily do-
sandra Wiaziemskiego: ,,Prowincje
piero po ogloszeniu przez Ukrainę
te należy rusyfikować (...) Zadanie
niepodleglości i zapoczątkowaniu
to jest latwe do wykonania, jeżeli
skomplikowanego powrotu do od-
powolamy na gubernatorów oso-
budowy pamięci historycznej, który
Sergij Segeda
by mądre. Gdy w Malorosji znikną
ogarnąl szerokie kręgi tamtego spo-
hetmani, należy zrobić wszystko,
leczeństwa. I tak np. w Kijowie poja-
Pierwszy rozdzial poświęcony
by zetrzeć z pamięci ich oraz ich
wila się symboliczna mogila hetmana
jest bohaterom Rusi Kijowskiej (Wlo-
epokę". Później, rujnując Sicz Za-
Piotra Sahajdacznego, a w odbudo-
dzimierzowi Wielkiemu, Jaroslawowi
poroską (1775), zakazala nawet
wanym soborze Zaśnięcia NMP w
Mądremu, Nestorowi Kronikarzowi,
używania terminu ,,kozak zaporoski"
Lawrze Kijowskiej odtworzono maje-
Jaroslawowi Osmiomyslowi). Drugi
oświadczając, że ,,będzie to przez
statyczny sarkofag księcia Konstan-
dobie polsko-litewskiej (książę-
nas odbierane jako obraza naszej
tego Ostrogskiego.
tom Ostrogskim, Konstantemu Iwa-
cesarskiej mości".
Obecnie, z roku na rok, dzięki
nowiczowi, Wasylowi Konstantemu,
Carycy Katarzynie II i jej następ-
pracom poszukiwawczym arche-
początkom kozactwa i pierwszym
com postanowienia te udalo się zre-
ologów i antropologów ukraińskich,
hetmanom: Piotrowi Konaszewicz-
alizować tylko częściowo. Nawet zru-
gromadzone są nowe dane na te-
Sahajdacznemu oraz fundatorom
syfikowani potomkowie starszyzny
mat lokalizacji i losu miejsc pochów-
Akademii Kijowsko-Mohylańskiej:
kozackiej, którzy na podstawie rozpo-
ków wybitnych dzialaczy przeszlości,
Halszce Hulwiczównej i Piotrowi Mo-
rządzenia z roku 1785 uzyskali status
dzięki którym marzenia wielu pokoleń
hyle). Trzeci rozdzial poświęcil autor
szlachciców rosyjskich i wiernie slużyli
elit duchowych o niepodleglość Ukra-
hetmańszczyźnie (Bohdanowi oraz
imperium rosyjskiemu, nie zapomnieli
iny staly się rzeczywistością.
o swych kozackich korzeniach, chwa-
ląc się nimi w życiu codziennym. W
Info:
XIX wieku kozactwo ukraińskie stalo
Siergij Segeda, prof. Uni-
się przedmiotem badań zawodowych
wersytetu Szczecińskiego, dr hab.
historyków. Motywy kozackie byly też
Urodzil się w roku 1949 w Barwien-
szeroko dostrzegane w literaturze ro-
kowie w obwodzie Charkowskim
syjskiej, ukraińskiej i polskiej. Wielką
na Ukrainie. W roku 1966 podjąl
np. popularność uzyskala powieść
studia na Wydziale Historycznym
Nikolaja Gogola pt. ,,Taras Bulba".
Uniwersytetu Kijowskiego (obecnie
Zofia Stryjeńska, 1914
Zainteresowania prof. Szegedy
Kijowski Narodowy Uniwersytet im.
wrześniu 1939 roku, zmarl we Lwo-
Wszystko, co jest zwią-
mogilami zaczęly się pod koniec lat
Tarasa Szewczenki) w katedrze Hi-
wie. Ciekawe są świąteczne kartki,
zane ze Lwowem, jest mi
osiemdziesiątych XX wieku, kie-
storii Wieków Średnich i Etnografii,
namalowane przez znanych malarzy
również bardzo bliskie, więc
dy zupelnie przypadkowo natrafil
ze specjalnością etnografia. Pod-
ukraińskich Olenę Kulczycką, Osypa
nie ominę pytania o pierw-
w laboratorium antropologicznym
czas nauki wielokrotnie bral udzial
Kurylasa, Jaroslawa Hordyńskiego.
szej pocztówce lwowskiej.
w Moskwie na czaszkę atamana
w etnograficznych ekspedycjach.
Oficjalnie uważa się, że pierwsza
Sporo pocztówek to byly
koszowego Wojska Zaporoskiego
Po odbyciu studiów doktoranckich
lwowska pocztówka zostala wydana
zdjęcia. Kto z lwowskich fo-
Iwana Sirko. Jego czaszkę zabral i
pracowal w Instytucie Archeologii
Tymoszowi Chmielnickim, Adamowi
z okazji Powszechnej Wystawy Krajo-
tografów, pracujących w tej
przywiózl następnie do Kijowa. Póź-
Akademii Nauk Ukrainy na Wydziale
Kisielowi, Iwanowi Wyhowskiemu,
wej w 1894 roku, i byla wieloobrazko-
niej, jako antropolog, bral udzial w
,,Ukraińskie Centrum Etnologiczne"
Iwanowi Sirko, Iwanowi Brzuchowiec-
branży, byl najbardziej zna-
wyprawach do Rumunii, organizowa-
w Instytucie Historii Sztuki, Folklory-
kiemu, Petro Doroszence, Damiano-
wą. Chociaż nieco wcześniej, w 1889
ny?
nych przez Spólkę Ogólnoukraińską
styki i Etnologii Narodowej Akademii
wi Mnohohrysznemu (Ignatowiczowi),
Bardzo rzadko pocztówki podpi-
roku, ukazala się karta koresponden-
Więźniów Politycznych i Poddanych
Nauk Ukrainy. Tam też, w roku 2002,
Iwanowi Mazepie. Czwarty opowiada
sywano. Na początku XX stulecia dla
cyjna, w calości wypelniona tekstem,
Represjom oraz Akademię Nauk
obronil rozprawę habilitacyjną nt.
o zmierzchu hetmańszczyzny (Iwanie
wydawnictwa S. W. Niemojowskiego
na której byl umieszczony nieduży
Ukrainy. Po wielu latach udalo mu
,,Antropologiczny sklad ukraińskiego
Skoropadskim, Kostce Hordienko,
pracowali tacy znani fotografowie jak
obrazek Lwowa w winietce. Taką kar-
się zgromadzić zdecydowanie więcej
narodu: aspekty etnogenetyczne".
Samuelu Welyczko). I wreszcie piąty
Teodozy Bahrynowicz i Dawid Mazur,
tę ma w swoich zbiorach krakowski
materialów, często slabo dostępnych
Jest czlonkiem kolegium redakcyj-
rozdzial o przelomie epok (Danie-
w okresie międzywojennym Adam
kolekcjoner Marek Sosenko.
w źródlach fachowych. Na ich pod-
nego czasopisma ,,Narodowa twór-
lu Apostole, Cyrylu Razumowskim,
Lenkiewicz i Jan Bulhak, a także fo-
Kim byli autorzy kartek?
stawie w roku 2010 ukazala się jego
czość i etnografia" oraz czlonkiem
Piotrze Kaliszewskim i Josypie Hlad-
tografowie, którzy wspólpracowali z
Czy byli wśród nich znani
pierwsza publikacja w języku ukraiń-
rady ds. obrony doktoratów w Insty-
kym).
wydawnictwem Książnica-Atlas Eu-
artyści?
skim pt. ,,Mogily hetmańskie".
tucie Historii Sztuki, Folklorystyki i
W zakończeniu książki, niejako
Twórcy kartek często pozostają
geniusza Romera.
Polska publikacja książki ,,Het-
Etnologii Narodowej Akademii Nauk
w jej podsumowaniu, autor stwierdza
anonimowi. Autorami lwowskich ,,kil-
Niezmiernie nam milo,
mańskie mogily na Ukrainie" jest
Ukrainy ze specjalnością Etnologia
za Oleksandrem Dowżenką klasy-
kaslówek" świątecznych byli znani
że odwiedzila Pani naszą
kiem ukraińskiego kina, że: cmentarz
wersją pracy ukraińskiej w dużym
i Instytutu Filologii Kijowskiego Uni-
artyści, m.in. Tadeusz Rybkowski,
redakcję i mieliśmy możli-
to również zwierciadlo żyjących. Stan
stopniu przerobioną, poprawioną i
wersytetu Narodowego im. Tarasa
Adam Setkowicz. Niezwyklą popu-
wość obejrzeć pocztówki
rozszerzoną. Książką sklada się z
Szewczenki. Od października 2005
i wygląd cmentarzy trafnie określa
larnością cieszyly się kartki autorstwa
świąteczne z Państwa kolek-
5 rozdzialów, zakończenia, wykazu
roku pracuje w Uniwersytecie Szcze-
bowiem związki zachodzące pomię-
świetnej austriackiej malarki Pauli
cji, które drukujemy po raz
przestarzalych i rzadko używanych
cińskim, gdzie piastuje tytul profeso-
dzy moralnością spoleczną a pamię-
Ebner, która byla znaną i popularną
pierwszy w świątecznym wy-
terminów, najważniejszych źródel
ra US, kierując Zakladem Etnologii
cią historyczną.
ilustratorką książek dla dzieci. Znaną
daniu Kuriera Galicyjskiego.
i literatury, spisu ilustracji oraz in-
i Etnografii w Katedrze Etnologii i
Przez dlugi czas spoleczeństwo
,,pocztówkową" autorką byla także
Serdecznie dziękujemy!
deksu osób.
Antropologii Kulturowej.
ukraińskie żylo w kraju ,,krzywych
