26

Przegląd wydarzeń

16 grudnia 2016­16 stycznia 2017 nr 23­24 (267­268) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Burzliwe dzieje Uniwersytetu Jana kazimierza

Temat LXV Spotkania Ossolińskiego wywolal znaczne zainteresowanie wśród różnych kategorii

odbiorców i uczestników. Obok naukowców lwowskich, profesorów uczelni wyższych, muzealni-

ków przybylo niemalo krajoznawców, przedstawicieli organizacji polskich dzialających we Lwowie,

dziennikarzy. Tak poruszyl zainteresowanie publiczności temat ,,Academia militans, rzecz o Uniwer-

sytecie Jana Kazimierza". Odczyt przygotowal dla lwowian profesor Uniwersytetu Warszawskiego

Adam Redzik, historyk i prawnik, naukowiec dobrze znany w Polsce i we Lwowie, dzięki setkom

swoich publikacji naukowych, znaczna część których związana jest z naszym miastem.

lane katedry z językiem wykladowym

określenie jako walkę o swój byt, o

JURIJ SMIRNOW

ruskim (ukraińskim) i polskim, zaś

swoje istnienie.

tekst i zdjęcia

od 1879 roku Uniwersytet zostal

Walka ta rozpoczęla się od sa-

calkowicie spolonizowany, język nie-

mego powstania uczelni lwowskiej

Profesor Redzik jest jeszcze mlo-

miecki zniknąl z użytku. W tym cza-

jako Kolegium Jezuickiego w 1608

dym, ale niezwykle plodnym naukow-

sie wykladów w języku polskim bylo

roku. W Kolegium wykladano na

cem, pracującym bardzo aktywnie, a

ponad 100, zaś w ukraińskim 10-12,

wysokim poziomie akademickim,

co najważniejsze ­ bardzo solidnie.

większość z których na wydziale

który niewiele ustępowal poziomowi

Jego ogromna wiedza o dziejach pol-

teologicznym. Na tym wydziale Ru-

uniwersytetów europejskich, w tym

skiej nauki prawniczej, historii Lwowa

sini (Ukraińcy) stanowili większość,

Uniwersytetowi Jagiellońskiemu. Dy-

i Kresów jest podstawą już kilku mo-

na innych więcej bylo Polaków. Na

plom i patent króla Jana Kazimierza z

numentalnych prac historycznych,

ten czas przypada zaostrzenie wal-

roku 1661 dla Kolegium Jezuickiego

również znacznej ilości artykulów,

ki polsko-ukraińskiej o Uniwersytet

i przeksztalcenie go w Akademię i

rozpraw, recenzji (bardzo wnikliwych

Lwowski.

Uniwersytet prelegent nazwal ,,trud-

i fachowych). Jedna z jego ostatnich

W 1912 roku uroczyście obcho-

nym porodem". I to dlatego, że Sejm

prac naukowych, mianowicie ,,Aca-

dzono 250-lecie Uniwersytetu Lwow-

Rzeczypospolitej nigdy nie zatwier-

demia militans. Uniwersytet Jana Ka-

skiego. Nie zważając na trudne kole-

dzil tego patentu królewskiego. Za-

zimierza we Lwowie", napisana we

je losu Uniwersytet funkcjonowal na

blokowany on zostal faktycznie przez

wspólautorstwie z wybitnym gronem

wysokim poziomie naukowym, stale

zazdrość Uniwersytetu Jagiellońskie-

polskich i ukraińskich naukowców,

się rozwijal, skupil pierwszorzędną

go, jego chęć dominacji w wyższym

już zdobyla znaczny rozglos w Pol-

kadrę profesorską i studencką. To

szkolnictwie polskim. Walka dla

sce i na Ukrainie. Prelekcja ossoliń-

byl prawdziwy rozkwit naukowy. Zbu-

uczelni lwowskiej byla bezskuteczną

ska profesora zostala oparta wlaśnie

dowano nowe gmachy uniwersytec-

i przegraną, nie zważając na wysoki

o tę pracę. Książka zostala wydana

kie przy ul. Dlugosza. Mial powstać

poziom nauczania. Do tego dodala

w 2015 roku, liczy 1302 strony i po-

nowy wspanialy glówny gmach obok

się też ostra konkurencja z zakonem

nad 900 fotografii, często unikato-

kościola św. Mikolaja. Zatwierdzono

pijarów, którzy zalożyli we Lwowie

wych. Nad tą monografią pracowal

już projekt i asygnowano fundusze.

wlasne kolegium. Nie pomógl też

zespól naukowców ­ Adam Redzik,

Lecz wszystko zmarnowala I wojna

powtórny patent króla Augusta III. W

Roman Duda, Lukasz Tomasz Sro-

światowa. Byt Uniwersytetu znowu

walkę przeciwko zatwierdzeniu na

ka, Wanda Wojtkiewicz-Rok, Andrzej

byl poważnie zagrożony.

Sejmie tego nadania wlączyl się już

Kajetan Wróblewski, ksiądz profesor

W 1919 roku Rząd polski nadal

nie tylko Uniwersytet Jagielloński, ale

Józef Wolczański i ukraiński profesor

Adam Redzik

Uniwersytetowi Lwowskiemu imię

też Akademia Zamojska.

Marian Mudryj z Uniwersytetu Lwow-

jego zalożyciela króla Jana Kazimie-

Ciosem dla Uniwersytetu jezu-

przedstawialo, jak pisal dr Ludwik

niach 2 listopada 1848 roku i ostrzale

skiego. Monografia zostala wydruko-

rza (ta nazwa obowiązywala tylko

ickiego byla likwidacja w 1773 roku

Finkel ,,obraz iście niezwykly. Okręt

miasta przez artylerię austriacką,

wana w krakowskim wydawnictwie

do września 1939 roku, ale w świa-

Towarzystwa Jezusowego. Wraz z

wiozący poszukiwaczy zlota do

gmachy uniwersyteckie znajdowaly

,,Wysoki Zamek" dzięki finansowemu

domości Polaków ona funkcjonuje

nim zostal zlikwidowany Uniwersy-

Nowego Świata nie liczyl większej

się w ruinie, pożar zniszczyl biblio-

wsparciu IPN, ale nakladem tylko

po dzień dzisiejszy). Sejm Rzeczy-

tet. Jednak stolica Królestwa Galicji

liczby awanturniczych, dziwnych

tekę i cenne zbiory naukowe. Jak

800 egzemplarzy. Stala się natych-

pospolitej przekazal wówczas na

i Lodomerii nie mogla funkcjonować

egzystencji, którym nie braklo zdol-

napisal świadek tych wydarzeń: ,,Ze

miast rarytetem, który byl i jest nie do

potrzeby Uniwersytetu dawny gmach

bez uczelni wyższej. Po kilku latach,

ności nawet niepospolitych i blysz-

świątyni nauki pozostala tylko kupa

zdobycia w żadnej księgarni.

Sejmu Krajowego, po jego rozwiąza-

21 października 1784 roku cesarz

czących, ale niedostawalo tęgości

gruzów i sterczące gdzieniegdzie dy-

Adam Redzik ukończyl równo-

niu. Lecz czasy byly trudne. Część

Józef II podpisal dyplom fundacyjny

charakteru i milości zawodu swego,

mem okopcone mury". Uniwersytet

legle studia prawnicze i historyczne,

profesorów wyjechala do Lublina,

uzyskal stopień doktora nauk praw-

Warszawy, Poznania, Wilna, tam,

nych na Uniwersytecie Jagielloń-

gdzie powstawaly nowe uniwersyte-

skim. W 2013 roku zostal doktorem

ty. Ze Lwowa zabrano znaczne sily

habilitowanym nauk prawnych na

naukowe.

Uniwersytecie Jagiellońskim. Pracu-

Od 1927 roku zaczyna się nieby-

je na Uniwersytecie Warszawskim.

waly wzrost poziomu i potencjalu na-

W swojej karierze naukowej wykla-

ukowego. Osiągnięcia naukowców

dal też na Uniwersytecie Kardynala

Uniwersytetu Jana Kazimierza byly

Stefana Wyszyńskiego i w Akade-

znane nie tylko w Polsce, ale i w calej

mii Humanistycznej im. Aleksandra

Europie.

Gieysztora w Pultusku. Odbyl staże

Od września-grudnia 1939 roku

naukowe i prowadzil kwerendy na-

rozpoczęla się największa bitwa o

ukowe na Ukrainie, w Niemczech,

Uniwersytet Lwowski i też najwięk-

na Litwie i w Hiszpanii. Znawcą dzie-

sza jego tragedia. Aresztowania

jów nauki lwowskiej z historii Lwowa

profesorów i studentów, usunięcie

zrobila go żmudna praca badawcza

profesorów z uczelni, brutalna so-

prowadzona przez szereg lat w archi-

wietyzacja. Tylko pozornie mówiono

i powstal zupelnie nowy Uniwersytet

bez których praca nauczycielska

znów, już po raz który, mial walczyć

wach i bibliotekach lwowskich.

o jego ukrainizacji ­ w rzeczywistości

Lwowski, tylko że niemiecki, zwany

jest marną i bezowocną".

o swoje istnienie.

Podtytul wykladu ossolińskiego

nowe wladze dążyly do sowietyzacji

józefińskim. Byl on zlożony z czte-

Kolejne zmiany polityczne do-

Rzeczywiście byl Uniwersytet

profesora Redzika brzmial: ,,Burz-

i rusyfikacji, przy czym robily to sku-

rech wydzialów: filozoficznego, teolo-

prowadzily do likwidacji Uniwersy-

Lwowski ,,Academią militans". Wla-

liwe dzieje Uniwersytetu lwowskie-

tecznie. Zniknęlo wielu naukowców

gicznego, prawnego, medycznego, a

tetu i przeniesienia profesorów do

dze szukaly miejsca na kontynuację

go", a także ,,Academia militans".

­ Polaków i Ukraińców. Losy niektó-

również gimnazjum z pelnym kursem

Krakowa na Uniwersytet Jagiel-

zajęć lekcyjnych i tylko w 1851 roku

Dzieje naszego uniwersytetu od

rych nie są znane nawet do dzisiaj.

nauk. Uniwersytet Lwowski struktu-

loński. We Lwowie pozostalo tylko

znaleziono rozwiązanie ­ Uniwersytet

roku 1661 rzeczywiście byly burzli-

Duża grupa aresztowanych zostala

rą swoją w niczym się nie różnil od

liceum. Dopiero po 1815 roku, kiedy

otrzymal gmachy dawnego konwiktu

we, jak i historia stolecznego królew-

wywieziona do Bykowni ­ tam ich

innych uniwersytetów austriackich.

Kraków odpadl od Cesarstwa Austrii,

trynitarzy obok kościola św. Mikolaja.

skiego miasta Lwowa. Drugi podtytul

zamordowano.

Dla tego uniwersytetu przeznaczono

we Lwowie w 1817 roku znów reakty-

Obecnie ten gmach jest znany jako

profesor nawiązuje do wypowiedzi

Następnie ­ okupacja niemiec-

gmachy potrynitarskie przy ul. Kra-

wowano Uniwersytet, teraz już paten-

,,stary uniwersytet".

wybitnego lwowskiego naukowcy

ka. Tragiczny mord 24 profesorów na

kowskiej.

tem cesarza Franciszka I, więc znów

Autonomia Galicyjska przyniosla

Oswalda Balzera ,,Uniwersytet Lwow-

Wzgórzach Wuleckich 4 lipca 1941

Nowy uniwersytet istnial tylko

byl to Uniwersytet niemiecki. Bez

nową dobę w historii Uniwersytetu,

ski ­ to akademia walcząca". Adam

roku. W getcie lwowskim zniszczono

przez 21 lat. Grono profesorskie, ze-

zmian funkcjonowal on do Wiosny

kolejną wygraną bitwę o jego istnie-

Redzik na wstępie objaśnil, że on

większość profesorów pochodzenia

brane z różnych ziem austriackich,

Ludów, do roku 1848. Po wydarze-

nie. Na Uniwersytecie zostaly powo-

podobnie jak prof. Balzer rozumie to