28

Rozmowy kuriera

16 grudnia 2016­16 stycznia 2017 nr 23­24 (267­268) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Tadeusz Olszański:

We mnie wciąż najważniejszy jest Stanislawów

Zastanawiam się, czy myśląc o Stanislawowie, nie powinienem powie-

dzieć ,,Ukraino, Ojczyzno moja", a Ukraińcy urodzeni w Stanislawowie,

czy nie powinni powiedzieć: ,,Polsko, Ojczyzno moja"?

kowym,  wielonarodowościowym.

W tej chwili do tego się chętniej wra-

z TADEUSZEM OLSZAŃ-

W herbie mial trzy wieże ­ dla Po-

ca, a kiedyś trzeba bylo się ukrywać.

SKIM rozmawia WOJCIECH

laków, dla Rusinów i dla Żydów, i

Są mieszane malżeństwa, zresztą

JANKOWSKI.

oprócz tego wiele innych narodo-

one zawsze byly. Ja pochodzę z

wości bylo reprezentowanych. Może

malżeństwa polsko-węgierskiego. W

Dlugo  czekaliśmy  na

wlaśnie fakt, iż w Stanislawowie

tym czasie malżeństw mieszanym

tlumaczenie Pana książek

zbiegają się dwie rzeki, jedna By-

polsko-ukraińskich bylo bardzo dużo.

,,Kres Kresów. Stanislawów"

strzyca i druga Bystrzyca, i lączą

Cieszę się bardzo, że ta książka uka-

i ,,Stanislawów jednak żyje"

się w jedno, spowodowal, że pano-

zala się teraz po ukraińsku, gdyż uka-

na język ukraiński. W końcu

wal tu niezwykly klimat wspólpracy,

zuje możliwość innej rzeczywistości

ukazala się książka ,,Kolyś u

życzliwości, tolerancji, który byl

i innych relacji. Nigdy nie zapomnę,

Stanislawowi...". Jakie emo-

rzadko burzony. Dopiero II wojna

że ile razy bylem w Stanislawowie,

cje z Pana strony towarzyszą

światowa, która wywrócila świat do

ani razu nie spotkalem się z nieprzy-

temu wydarzeniu? Dlugo

góry nogami, spowodowala skutki,

chylnością, nawet jak wchodzilem do

przecież czekaliśmy na to.

Ogromne! To jest wydarzenie, już

z którym nie potrafimy się rozliczyć.

Kryjówki [restauracja we Lwowie o

jesienią mego życia, tak wielkie, że

Mimo, iż cale zlo, które wtedy mialo

banderowskim wystroju ­ red.]. We

trudno to sobie wyobrazić. Marzylem

miejsce, z Holokaustem na czele, i

Lwowie mnie przerazila, a w Sta-

o tym, i nagle to się urzeczywistnilo.

wzajemnym sklóceniem narodów,

nislawowie pomyślalem ,,nic w tym

Jest to wielka sprawa, aczkolwiek

bylo grą faszyzmu, nacjonalizmu,

zlego, przejdźmy nad tym do po-

inne moje książki byly już tlumaczo-

totalitaryzmu, to ciągle czkawką

rządku dziennego". Rozumiem, że

ne. Na przyklad, książki o sporcie tlu-

nam powraca

część moich rodaków, stanislawo-

maczono na szereg różnych języków,

wiaków, ma mi za zle, iż uważam,

A więc krytycznie Pan

nawet na język wietnamski, poza tym

że najważniejsze jest w tej chwili

ocenia to, co się dzieje w cią-

wloski, rosyjski, czeski, węgierski

budowanie wspólnoty. Ma to jednak

gu ostatnich miesięcy w re-

Tadeusz Olszański

itp. Mój powrót do Stanislawowa

kapitalne znaczenie zarówno dla

lacjach polsko-ukraińskich?

odegralby się tak kolosalny dramat.

przeżylem. Widzialem rzeczy i wspa-

dokonuje się teraz, dzięki ogromnej

Tak. Uważam, że są to rzeczy

Polski, jak i dla Ukrainy.

Tu rozegral się ogromny dramat,

niale, i okrutne, i cale to życie wspól-

wspólpracy różnych instytucji, a w

niepotrzebne, bo nie ma akurat

Ma Pan wrażenie, że mają

którego kurz jeszcze nie osiadl.

ne, które powrócilo do mnie wielka

szczególności tlumaczki, pani Nata-

okrąglych rocznic, nie ma takich

Panu za zle, czy Pan to wie?

falą. Ta fala znalazla swoje odbicie w

lii Tkaczyk. To jest tak, jakbym znów

potrzeb. Celem tej gry jest budzenie

Czasami to odczuwam. Oni

Jak to się stalo, że znany

pierwszym tomie, czyli ,,Kres Kresów.

przeprowadzil się na Sapieżyńską.

nacjonalizmu. Z przykrością muszę

uznają moje stanowisko, ale mają

dziennikarz sportowy, znaw-

Stanislawów". To, co potem nastąpi-

Zastanawiam się teraz, jak ta

powiedzieć, że o ile bylem pelen

inne. Jest to ciekawe, że emocje

ca Węgier, którym również

lo to bylo zaskoczenie! Okazalo się,

książka będzie przyjęta dzisiaj, kiedy,

zrozumienia dla środowisk wolyń-

negatywne bardziej ludzi lączą, niż

poświęcil wiele pracy i ser-

że ci stanislawowianie, rozsiani po

niestety, we wzajemnych stosun-

skich, które przeżyly tę straszną

wartości pozytywne. Nienawiść lączy

ca, nagle wraca do dzieciń-

calym świecie, nagle dotarli do tej

kach, zupelnie niepotrzebnie, nie

tragedię, to moim zdaniem, mani-

ludzi w bojówki, grupy. Negatywne

stwa i poświęca pracę i czas

książki, i zostalem zasypany listami,

oszczędzamy sobie kopniaków. Jest

pulowanie polityczne tą tragedią

motywacje zespalają. Ludzie, którzy

miastu Stanislawów?

mailami, zdjęciami, telefonami z cale-

napisana w zupelnie innym duchu,

chcą rozwiązywać konflikty w sposób

go świata. W ten sposób powstal dru-

poprzedzona mądrym wstępem Na-

pozytywny, są na ogól rozproszeni.

gi tom. Ten Stanislawów, rozsiany po

talii Tkaczyk, poslowiem historyków

Trudniej jest im się zorganizować.

calym świecie, jednak żyje, i chociaż

Petra Hawrylyszyna i Romana Czor-

Tu trzeba wziąć pod uwagę jeszcze

zostala zmieniona nazwa, to Stani-

neńkogo i moim króciutkim podzięko-

jedną rzecz. Czym innym byla Gali-

slawów jest w Iwano-Frankiwsku.

waniem tym specjalistom. Różnimy

cja i Pokucie, czym innym byl Wolyń.

Bardzo mi się podobalo, gdy Jurij

się w interpretacji niektórych faktów,

To są dwie różne sprawy. Jakkolwiek

Andruchowycz zaproponowal, żeby

ale to jest już sprawa historyków. Za-

zasięg dzialania UPA od 1943 roku

śródmieście nazwać Stanislawów, a

pamiętalem te wydarzenia tak, a nie

obejmowal również nasze tereny,

Iwano-Frankiwsk ­ to wszystko, co

inaczej. I jest to dowód na to, że jest

nie w takiej jednak masowej formie,

powstalo wokól miasta.

możliwy między nami autentyczny,

jak to bylo na Wolyniu. Potem rozje-

Druga rzecz, która mnie zachwy-

merytoryczny dialog, a nie wypomi-

chaliśmy się po świecie i nie wolno

cila, to, w przeciwieństwie do innych

nanie sobie wzajemnych krzywd.

bylo przez dlugi czas o tym mówić.

miejscowości, fakt, że wlaśnie w

Wzajemne krzywdy są czymś bardzo

To też może być istotne, bo te spra-

Stanislawowie, czyli na ziemi, która

niedobrym we wszystkich stosun-

wy powracają, m.in. dlatego, że byl

kiedyś należala do Polski, a teraz

kach między narodami. Każda kolej-

nalożony knebel przez dziesiątki lat

jest częścią Ukrainy, zaczęla się na-

na krzywda, po jednej lub po drugiej

przez wladze komunistyczne.

prawdę inna era stosunków wzajem-

stronie jest większa. Zemsta zawsze

Moim zdaniem ta trau-

nych. Jest to obecnie miasto uniwer-

jest gorsza od tej pierwszej krzyw-

ma, ta rana jest tak glęboka,

syteckie, co jest zaslugą niewątpliwie

dy, która ją wywolala. A po zemście,

że w okresie PRL o niej nie

Ukrainy. Powstaly różnego rodzaju

idzie następna zemsta i tak w kólko.

można bylo mówić, a potem

polskie towarzystwa. Wladze miasta

Przecież Europa mordowala się tak

byl to temat niepoprawny

wykazują zrozumienie dla pamięci

w czasach wojny trzydziestoletniej, a

politycznie. Tworzylo się na-

historycznej. Po upadku wladzy ra-

my to przechodziliśmy dopiero teraz

pięcie, i w tym roku doszlo

dzieckiej, Iwano-Frankiwsk nie wy-

w XX wieku. Powodem byla tragiczna

do ujścia tego, co się kumu-

piera się swojej przeszlości. Pamięć

sytuacja Ukrainy, która w ciągu stule-

lowalo latami.

wraca i sluży jako fundament kulturo-

ci nie miala warunków, by powstać

Zgadzam się.

wy. Idąc latem ulicami Stanislawowa,

jako samodzielne państwo. Dopiero

Opisuje Pan Stanislawów

widzialem mlodzież. Widzialem mlo-

teraz okazuje się, że jest to naród,

nie zawsze jako idyllę, ale też

dzież europejską, na mily Bóg! Nie

który powinien sam sobą rządzić. Nie

jako miejsce, gdzie narody

ma wielkiej różnicy..., może poza

ulega wątpliwości, że u podstaw na-

żyly w dobrych relacjach ze

Sześcioletni Tadeusz Olszański w czapce wojskowej

tym, że w Iwano-Frankiwsku dziew-

rodzin państwa ukraińskiego muszą

sobą.

czyny są niebywale urodziwe.

być rozrachunki historyczne. Myślę,

To się zdarza na stare lata, gdy

Oczywiście! Dowodem tego jest

jest rzeczą bardzo zlą. Przecież my

że ten rozrachunek historyczny mię-

się wraca do korzeni. Pierwszy raz

chociażby fakt, że w Jad wa-Szem,

sami mamy też swoje rozliczenia,

To prawda. Na czym po-

dzy Polską a Ukrainą, którego moje

pojechalem do Stanislawowa pod

w Parku Pamięci w Jerozolimie, tych

jak na przyklad w jakimś stopniu,

lega fenomen tego miasta?

wspomnienia są drobną częścią,

koniec XX wieku. Jak zobaczylem to

stanislawowian, którzy ratowali Ży-

polskiej wspólwiny za np. Jedwab-

Z mieszkańców przedwo-

dokonal się w duchu tolerancji, która

moje ukochane miasto, to wszystko

dów, jest bardzo dużo. Byla slynna

ne. W czasie Holokaustu dzialy się

jennego Stanislawowa pra-

byla znamienna dla Stanislawowa.

odżylo w pamięci. Zabralem ze sobą

kamienica naprzeciw getta, gdzie

rzeczy straszne. Chyba nie bylo

wie nikt już nie pozostal...

Nieprawda. Zostalo trochę, praw-

I tu powracamy do tego, że

syna i wnuka, potem córkę. Prze-

uratowano kilkadziesiąt osób. Zresz-

takiego drugiego kraju, drugiego

dopodobnie jakieś 2­3 tysiące osób.

ten Stanislawów byl czymś wyjąt-

kazywalem im po prostu to, co tam

tą wszyscy cierpieliśmy za pierwszej

obszaru geograficznego, na którym