30

Okruchy historii

16 grudnia 2016­16 stycznia 2017 nr 23­24 (267­268) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Polski pilot z kodymy

(cz. 2)

Przedstawiamy opinii Czytelników kolejny z fragmentów wybranych powieści dokumentalnej

Bogdana Suszyńskiego o drodze życiowej polskiego lotnika Stanislawa Skalskiego, wydanej

w języku ukraińskim w Odessie w roku 2013. Esej ten w tlumaczeniu na język polski zostanie

wkrótce wydany.

dynu, w ślad za nim przez La Man-

BOGDAN SUSZYŃSKI

che pociągnęli setki i setki oficerów

marynarki i lotnictwa oraz innych

Historii przepisać się nie da, a

specjalistów z zamiarem walczyć z

ta świadczy, że pomimo mężnego

nawalą hitlerowską w skladzie wojsk

sprzeciwu lądowych i powietrznych

brytyjskich. Więc nie trzeba się dzi-

sil Rzeczypospolitej los państwa pol-

wić, że po 20 stycznia Skalski już byl

skiego już byl rozstrzygnięty. Więc 17

na pokladzie statku, który plynąl do

września 1939 roku wraz z innymi

Anglii. Oczywiście, że nikt na niego

polskimi lotnikami Skalski opuszcza

nie oczekiwal, nikt się nie śpieszyl

kraj przez polsko-rumuńską granicę,

zaliczać go do lotnictwa i nadawać

żeby już w styczniu następnego roku

mu do dyspozycji samolot myśliwski,

drogą okrężną przez Rumunię, Syrię,

chociaż można bylo już się domyślać,

libański Bejrut i francuską Marsylię

że atak Niemiec na Wielką Brytanię

dostać się do Wielkiej Brytanii.

jest nieodwracalny i że w niedlugim

Interesujący szczegól: wiadomo,

czasie Brytyjczykom będą potrzebni

że w czasie II wojny światowej Rumu-

również polscy lotnicy.

nia byla wojennym sojusznikiem Rze-

Przez kilka miesięcy Skalski mu-

szy, ale pobrataly się one później, na

sial się ponudzić w specjalnym obozie

czas upadku Rzeczypospolitej Kró-

dla pilotów polskich, skąd po krótkim

lestwo Rumunii pozostawalo jeszcze

przeszkoleniu 3 sierpnia 1940 roku

neutralne. Wlaśnie dzięki wsparciu

zostal przerzucony do Sutton Bridge,

wladz Rumunii tysiące polskich żol-

gdzie już bazowal 302 Dywizjon My-

nierzy, wśród których bylo sporo ofi-

śliwski. Osobliwością tego dywizjonu

cerów, udalo się uratować, by mogli

bylo to, że Brytyjczycy sformowali go

kontynuować później walki w skladzie

Stanislaw Skalski z marsz. lotnictwa Arthurem Coninghamem (od lewej) oraz gen. Kazi-

wyjątkowo z polskich zalóg, przez co

armii zachodnich aliantów, w tym też

mierzem Sosnkowskim, 1943

otrzymal przydomek ,,Poznański".

przeciwko wojskom rumuńskim. Na

cywilnemu pilot dotarl do ambasady

drugie, pilot wojenny Skalski dobrze

Переправляющиеся в Румынию

Ale już 12 sierpnia Skalskiego nagle

tym polega paradoks polityczny...

polskiej w Bukareszcie.

wiedzial, że gdyby on bez pozwole-

офицеры, якобы, направляются

przerzucają na slużbę do Blackpool,

Zapoznając się ze zbiorem doku-

Pomimo że Polska jako państwo

nia wladz rumuńskich zdecydowal

в дальнейшем во Францию и Ан-

gdzie wkrótce otrzyma on przydzial

mentów ,,Ukraiński ruch narodowo-

już nie istniala, ambasada byla jesz-

naruszyć przestrzeń powietrzną so-

глию на формирование военных

do 501 Dywizjonu Myśliwskiego Kró-

wyzwoleńczy na Przykarpaciu w XX

cze czynna i wladze rumuńskie nadal

jusznicy Niemiec Rumunii na swoim

частей").

lewskich Sil Powietrznych (RAF). I tu

wieku" niespodziewanie natrafilem

ją honorowaly. Zajmowala się ona już

samolocie bojowym, to natychmiast

Otóż przez terytorium Ukrainy

już pierwszego dnia slużby wypadlo

na interesujący dokument, który do-

przeważnie pomocą polskim żolnie-

zostal by pojmany i osadzony jako

Zachodniej, która już znajdowala się

mu się odznaczyć.

tyczy opisu sytuacji, kiedy Stanislaw

jeniec wojenny. W tym wypadku nie

rzom w przedostaniu się do Francji

pod kontrolą wojsk sowieckich, pol-

Wylatując w skladzie grupy na

Skalski przekraczal granicę rumuń-

byloby też wzmianki, że przekroczyl

i Wielkiej Brytanii. Dzięki wysilkom

scy oficerowie przekradali się jako

zadanie on osobiście zestrzelil jed-

ską. Wyjaśnia ten dokument stosu-

granicę pod Śniatynem i że opuścil

dyplomatów, polski pilot opuścil Ru-

przez terytorium wrogie. W tymże

nego Heinkla 111, drugiego uszko-

nek ówczesnych wladz rumuńskich

Rumunię na cudzych papierach wy-

munię po cywilnemu, z falszywym

doniesieniu jest mowa o tym, że tyl-

dzil. Dalsze wydarzenia pokazują, że

do polskich uchodźców wojennych.

ko w rejonie stanislawowskim przez

jako pilot-myśliwiec wszedl on w pa-

Ten dokument, podpisany przez

organy NKWD aresztowano 133

smo zadziwiających sukcesów, któ-

wysokiej rangi urzędników radziec-

polskich oficerów. I też: ,,Dzisiaj (czy-

re rzecz jasna umacnialy się przez

kich komisarza ludowego bezpieki

li 4 października 1939 roku ­ B.S.)

wzrost jego zręczności lotniczej i hart

państwowej Ukrainy Merkulowa i ko-

zaczęto rejestrację oficerów wojska

męstwa. Już w następnym dniu nie

misarza ludowego spraw wewnętrz-

polskiego. Kadry oficerskiej zglosilo

pozostawia on żadnych szans na

nych Ukrainy Sierowa, ma tytul ,,No-

się bardzo malo. Większość to ofi-

uratowanie się pilotom Focke-wulfa

tatka kierownictwa organów NKWD

cerowie rezerwy. Rejestracja potrwa

109, a 2 września zestrzela od razu

i NKBP na Ukrainie do L. Berii o re-

jeszcze przez dwa dni".

dwa samoloty w niebie nad Kentem

zultatach roboty w dawnych polskich

Z innych źródel historycznych

Pólnocnym.

województwach, stworzeniu sieci

dowiadujemy się, że po niemiecko-

Jednakże pasmo zwycięstw nie

agentów, aresztowaniach czlonków

radzieckim zwycięstwie nad Polską

trwalo dlugo. 5 września podczas

UNDO, OUN i in., od 4 października

do niewoli niemieckiej trafilo ponad

konwojowania brytyjskich bombow-

1939 r.". W nim m.in. czytamy inte-

420 tysięcy polskich żolnierzy, do

ców zaatakowal on jeden z Messer-

resujące relacje: ,,W mieście Lwowie

sowieckiej ­ ponad 250 tysięcy. Do-

schmittów, lecz sam również zostal

nadal krążą pogloski o tym, że Fran-

kladnie wiadomo, że w Katyniu i in-

zaatakowany i po chwili myśliwiec

cja i Anglia oczywiście pomogą w od-

Kamienica w Dubnie, w której mieszkala rodzina Skal-

nych obozach komuniści rozstrzelali

Skalskiego stanąl w plomieniach.

zyskaniu Polski, że Armia Czerwona

skich

ponad dwadzieścia tysięcy jeńców

Pilot Skalski zostal trafiony kulą w

musi wkrótce oswobodzić terytorium

danych mu w polskiej ambasadzie w

paszportem i z zaświadczeniem o

wojennych, przeważnie oficerów.

udo.

Polski. Wedlug świadczeń agentów,

Bukareszcie.

tym, że wyjeżdża do Turcji w poszu-

Dość okrutnie traktowani byli jeńcy-

Jak wspominal później, wysko-

konsulat rumuński sprzyja ukrywają-

Być może kto inny pozostal by

kiwaniu zatrudnienia.

Polacy również przez narodowych

czywszy z plonącego samolotu na

cym się polskim oficerom w przejściu

w spokojnej, zajmującej się świato-

Ponieważ Polak ten z Rumunii

socjalistów.

chwilę stracil przytomność i ocknąl

granicy do Rumunii wydając im wizy.

wym handlem stolicy Libanu, który w

wyjeżdżal, a nie wjeżdżal do niej,

Co dotyczy szczególów przekro-

się dopiero wisząc na spadochronie,

Wjeżdżający do Rumunii oficerowie

ten czas na Bliskim Wschodzie od-

straż graniczna nie czynila prze-

czenia granicy przez samego Skal-

który otworzyl nieświadomie, dzięki

podobno są kierowani dalej do Fran-

grywal podobną rolę jak Szwajcaria

szkód w odprawie i niespecjalnie ba-

skiego, to bylo to tak. Ojczyzny pilot

lotniczej intuicji. Wylądowal na polu

cji i Anglii dla formowania oddzialów

w Europie... Znalazl by sobie jakieś

dala jego dokumenty. A już w jednym

bronil do ostatnich możliwych chwil.

buraków, pierwszą pomoc mu nadal

wojennych" (tu w języku oryginalu:

zatrudnienie i mlodą Arabkę i docze-

z portów tureckich Skalskiemu udalo

Jeszcze 16 września, w przeddzień

lekarz Kanadyjczyk, który przejeżdżal

,,По городу Львову продолжают

się wsiąść na poklad greckiego pa-

kal się tam końca wojny światowej.

wkroczenia Armii Czerwonej na tery-

nieopodal w transporcie zmechani-

циркулировать слухи о том, что

rowca Aghios Nikolaos, na którym

Tylko Skalskiego taka perspektywa

torium Polski, zaatakowal on z nieba

zowanym. Skalski natychmiast po-

Франция и Англия безусловно

on bez większych przygód dotarl

nie satysfakcjonowala. Pewnego

pododdzial kawalerii niemieckiej, a już

stanowil, że w szpitalu dlugo się nie

помогут восстановлению Польши,

do brzegów libańskich i wysiadl w

dnia wyruszyl on do brzegów Francji

następnego dnia wraz z innymi lotni-

zatrzyma. Rzeczywiście po niedlugim

что Красная Армия должна скоро

Bejrucie. Niektóre źródla mówią o

i już w końcu października 1939 roku

kami przekroczyl w skladzie transpor-

leczeniu rany postrzelonej i lekkich

освободить территорию Польши.

tym, że Skalski podobno przelecial

podziwial morskie pejzaże Marsylii,

tu lądowego ówczesną polsko-rumuń-

poparzeń on znowu jest w swoim 501

По агентурным сведениям, ру-

do Rumunii za sterem swego my-

skąd przeniósl się do Lyonu. Lecz i tu

ską granicę nieopodal Śniatyna. Przy

Dywizjonie, gdzie w niedlugim czasie

мынское консульство оказывает

śliwca. Lecz wersja ta, po pierwsze,

zabawil niedlugo.

tym ważne jest, że Skalskiemu udalo

otrzymuje nowy samolot.

содействие скрывающимся поль-

nie ma żadnego dokumentalnego

Skalski wiedzial, że rząd polski

się uniknąć internowania w Rumunii.

Tu przytoczę interesujący szcze-

ским офицерам в переходе грани-

czy medialnego potwierdzenia. Po

na uchodźstwie przeniósl się do Lon-

Będąc już bez broni, w przebraniu po

gól. Jak już mówiliśmy, granice Pol-

цы в Румынию, выдавая им визы.