14

kurier kulturalny

31 stycznia­13 lutego 2017 nr 2 (270) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Polskie gwiazdy teatru i opery w Stanislawowie

Gmach teatralny w Stanislawowie od czasu powstania w 1891 roku aż do wybuchu II wojny światowej

w 1939 roku stanowil centrum kulturalne miasta, o szczególnym znaczeniu dla Polaków. Byl swego rodzaju

strażnikiem kultury i sztuki narodowej. Wlaśnie tutaj przez prawie pól wieku, przeżywając wzloty i upadki,

walcząc też z brakiem pieniędzy i często slabą frekwencją, formowala się stala scena polskiego teatru.

dźwięku... prędko slyszeć nie będą".

dworcu w salonie barszczu, odjecha-

JaRoSlaW KRaSNoDĘBSKI

Okazja ta, jak na artystę świa-

la... przygotowaną dla niej karetą,

towego formatu nadarzyla się jed-

Oczywiście w świątyni sztuki

mającą na koźle dwóch strojnych

nak dosyć szybko. Didur zawital do

przy ul. Bielowskiego występowaly

krakusów, do hotelu Imperial" ­ pi-

Stanislawowa aż na dwa dni, 26 i 27

również osoby nie związane w żaden

sano w prasie. Kilka godzin później

czerwca 1924 roku. Tym razem pu-

sposób z teatrem w Stanislawowie.

odbyl się wieczorny występ, który stal

bliczność dopisala. Sala dwukrotnie

Na specjalne zaproszenie przybywali

się prawdziwą sensacją dnia. Gmach

byla pelna aż do ostatniego miejsca,

tutaj ­ bez względu na swoją naro-

teatralny byl ,,szczelnie nabity pu-

tlumy zaś ­ jak relacjonowano ­ w

dowość i wyznanie ­ artyści cieszący

blicznością" ze Stanislawowa i oko-

zazdrości odchodzily od kasy bez

się slawą sięgającą, poza granice

lic, a nawet specjalnie przybylymi z

biletów. Didur po raz pierwszy zagral

Galicji, a nawet i niekiedy Europy.

tej okazji gośćmi z Kolomyi.

rolę Tonia w ,,Pajacach" Leoncavalla,

Trudno jest wymienić i opisać wystę-

Modrzejewska zagrala rolę Ame-

następnie zaś Mefistofelesa w ,,Fau-

py wszystkich. W poniższym artykule

lii w dramacie ,,Mazepy" Slowackiego.

ście" Gounoda, do których to wyko-

skupimy się tylko na kilku przykladach

Każdy jej występ hucznie oklaski-

rzystal nowe kostiumy przywiezione

artystów polskich, aktorów i śpiewa-

wano, a po czwartym akcie nastą-

z Ameryki. Recenzent, ażeby nie

ków operowych, którzy zdolali prze-

pila owacja, której nie bylo końca.

Ludwik Solski jako latka

powtarzać już znanych powszechnie

kroczyć próg gmachu.

Recenzent pisal, że ,,podziwialiśmy

pochwal na temat śpiewu Didura, za-

Na pierwszy, niezwykle ważny

szlachetną deklamację, nadzwyczaj-

ale jakże istotny epizod, wpisal się na

Solskiemu sto lat życia. Co ciekawe

znaczyl tylko, że ,,o powodzeniu ar-

występ, stanislawowianie nie musieli

ną dystynkcję widoczną w każdym

trwale w historię polskiej sceny tego

do setnych urodzin mistrzowi zabra-

tysty [niech] świadczą huraganowe,

dlugo czekać. Trzy lata po wybudo-

ruchu, każdym spojrzeniu artystki,

kresowego miasta oraz na dlugo byl

klo niewiele, zaledwie miesiąc, zmarl

przez kilkanaście minut nie milknące

waniu gmachu, w 1894 roku zjechala

niepokalaną trywializmem neutral-

obecny w pamięci mieszkańców.

on bowiem w grudniu 1954 roku.

oklaski publiczności".

bowiem do grodu ,,Rewery" ceniona

ność i czysty jak lza liryzm". Po za-

Wiele lat później, w 1926 roku w

Gościnne  występy  polskich

Do grona wymienionych gwiazd,

murach stanislawowskiego gmachu

gwiazd w Stanislawowie nie ograni-

występujących w Stanislawowie, wy-

zapowiadano występ innego wybit-

czaly się oczywiście tylko do aktorów

pada zaliczyć jeszcze jedną wyjątko-

nego aktora, którym byl ludwik

wą osobę, śpiewaczkę operową adę

Solski. Pisano przed jego przyjaz-

Sari. W przeciwieństwie do niskiego

dem do Stanislawowa, że ,,od czasów

glosu Didura, ona miala najwyższy

Modrzejewskiej nie stąpil większy od

glos ­ sopran koloraturowy, dzięki

niego artysta na deski sceny polskiej,

czemu poza granicami kraju nazy-

a i Europa nie wielu równych mu po-

wano ją zaszczytnie ,,polskim slowi-

siada". Uważano go za nestora scen

kiem". Do Stanislawowa przybyla na

polskich. Wyliczono, że przez caly

początku lat 30. XX wieku, które jak

dotychczasowy okres twórczy ­ a

slusznie określil to Boguslaw Kaczyń-

bylo to już 50 lat ­ odtworzyl przeszlo

ski byly ostatnim akordem Ady Sari.

aż tysiąc ról. ,,Od heroicznych postaci

Zdumiewać może ­ pisal dalej ­ z jak

królów i hetmanów aż do epizodycz-

wielką częstotliwością występowala

nych ról na pozór plasko komicznych,

w tym okresie na scenach i estradach

potrafil tchnąć życie nieraz w zupel-

calej niemal Europy. Śpiewala prawie

nie papierowe postacie". Solski mimo

co drugi dzień, odliczając od tego da-

swojego wieku, mial już bowiem 71

lekie podróże".

lat, wciąż zachwycal witalnością. W

ada Sari jako Violetta w ,,Tra-

Jej przyjazdu do Stanislawo-

czasie od polowy lutego do końca

viacie"  Verdiego,  Genua,

wa nikt specjalnie nie zapowiadal,

kwietnia 1926 roku, występowal co-

1929

zjawila się można powiedzieć nie-

dziennie, gral w Warszawie, Wilnie,

teatralnych, bo oprócz nich, bywali

spodziewanie, dzięki inicjatywie Za-

Lwowie, Stanislawowie, Boryslawiu

tutaj także artyści operowi o znanych

rządu Teatru im. Moniuszki w dniu

i Przemyślu.

nazwiskach. Do nich z calą pewno-

25 maja 1931 roku. Publiczność

W Stanislawowie wystąpil w nie-

ścią możemy zaliczyć adama Di-

byla milo zaskoczona, po tym, gdy

zrównanej roli Latki w ,,Dożywociu"

dura, jednego z najznakomitszych

odwolano transmisję w polskim ra-

Fredry 20 kwietnia. Już od czwartku

basów pierwszej polowy XX wieku.

diu, które mialo wyemitować operę

15 kwietnia, pisano, że chętni zoba-

Nazywanego nawet przez niektórych

,,Straszny dwór", wystawianą przez

czyć spektakl oblegają kasę teatral-

polskim rywalem Fiodora Szalapina.

miejscowych artystów. Sari wystąpi-

ną, by za wszelką cenę móc uslyszeć

Wydawać by się moglo, że takie po-

la gościnnie w glównej roli Violetty w

,,króla żywego slowa" ­ jak się o nim

staci jak Didur powinny przyciągać jak

,,Traviacie" Verdiego. Miękki i cieply

wyrażono.

Helena Modrzejewska w kreacji scenicznej

największą liczbę sluchaczy, szcze-

glos śpiewaczki oraz gra aktorska

Publiczność faktycznie się nie

gólnie kiedy pojawialy się na rodzimej

aktorka scen polskich, znana również

kończeniu spektaklu przedstawiciele

oczarowala widownię stanislawow-

zawiodla. Solski dal się poznać z jak

scenie. Ale nie zawsze tak bylo.

w Ameryce i Anglii Helena Mo-

Towarzystwa Milośników Muzyki i To-

ską. ,,Talent Ady Sari uzewnętrznil się

najlepszej strony. Widzowie, którzy

2 października 1922 roku pod-

drzejewska. Dodajmy tylko, że

warzystwa im. Moniuszki ­ jako wyraz

tak pod względem wokalnym, jak i

wcześniej widzieli go w roli ,,Latki"

czas jego koncertu w Stanislawo-

wcześniej gościla tutaj jako mloda ale

wdzięczności ­ wręczyli jej wspaniale

dramatycznym i osiągnąl wprost naj-

mogli zauważyć, że dawniejszy ,,Lat-

wie, gdzie wykonywal różne utwory,

już dobrze zapowiadająca się córka

bukiety kwiatów. Podziękowania zlo-

wyższy poziom" ­ podsumowal kry-

ka" ,,byl jakby bardziej przyciszony,

ubolewano, że miejsca na widowni

żyl również dyrektor teatru Antoniew-

Melpomeny. Przybyla ponownie po

tyk. Nie dziwi więc fakt, że po opusz-

dyskretniejszy w wyrazie, wiele rysów

nie byly wyprzedane. Bez względu

ponad trzydziestu latach, na zapro-

ski. Modrzejewska nie zapomniala

czeniu kurtyny sluchacze ,,darzyli ją

mialo jakby cechę przypadkowości ­

na to, przybyla publiczność byla za-

szenie Wladyslawa Antoniewskiego,

o misji z jaką tu przyjechala, i stojąc

niemilknącymi oklaskami, wywolując

dzisiejszy jest bardziej jaskrawy" ­ pi-

chwycona. Jeden z widzów ­ aktor

który byl dyrektorem borykającego się

jeszcze na scenie, wyrazila prośbę

i aplaudując... bez końca".

sal recenzent. Z Solskim występowa-

Zbigniew Orwicz ­ pisal: ,,Siedzie-

z trudnościami miejscowego Teatru im.

poparcia teatru w Stanislawowie, na

***

li wspólnie stanislawowscy aktorzy

liśmy bowiem na sali z oddechem

koniec ujmująco prosila: ,,popierajcie

Aleksandra hr. Fredry. Modrzejewska

Opracowano m.in. na podstawie

amatorzy z Teatru Aleksandra hr.

wstrzymanym w piersi, by nie uronić

biednego dyrektora!".

odwiedzając to kresowe miasto pod-

prasy wydawanej w Stanislawowie w

Fredry, przez co silą rzeczy on jako

ani jednego z tych tonów, które pa-

Następnie na Modrzejewską i za-

jęla się wykonania ważnej misji. Po-

latach 1894-1939, a także publikacji:

zawodowy aktor, jeszcze bardziej

daly jak perly, w jasności przeczyste

J. Kański, Mistrzowie sceny operowej,

proszonych gości czekala mniej ofi-

stanowila ,,bezinteresownie zagrać na

wyróżnial się na scenie. ,,Latka ­ jak

i rzadkości niewidziane". W dalszej

Kraków 1998; O. Ciwkacz, Helena

cjalna część tego wieczoru. W Kasy-

dochód tego teatru i gorącem slowem

stwierdzil recenzent ­ samą dynami-

części celem wzbudzenia entuzja-

Modrzejewska w Stanislawowie, [w:]

nie Miejskim przy dźwiękach muzyki

zachęcić publiczność stanislawowską

ką ekspresji stal się najglośniejszym,

zmu dla tego rodzaju sztuki wśród

Galicyjskie Spotkania 2009, Zabrze

wojskowej zorganizowano dla nich

do popierania trzeciej polskiej sceny

najwyraźniejszym, dominującym nad

stanislawowian, stwierdzil: ,,Trudno

2010. B. Kaczyński, Ada Sari. Kulisy

bankiet. Wznoszone toasty i poga-

w kraju [po Krakowie i Lwowie]".

wszystkim i wszystkimi chyba wbrew

jest mi pisać o mistrzu, o którym tylko

wielkiej slawy, Warszawa 2014.

wędki przedlużaly chwile obcowania

Aby ją godnie przyjąć, utworzo-

intencji Fredry". Mialo to wynikać z

mistrze pisać mogą, ­ lecz tym, któ-

z wielką artystką, czas bowiem biegl

no specjalny komitet obywatelski. 3

Na temat historii gmachu pisano

braku zgrania się, ale pomijając ten

rzy z wlasnej winy nie wzięli udzialu

nieublaganie szybko. Następnego

grudnia 1894 roku jego czlonkowie

już wcześniej w ,,Kurierze Galicyj-

fakt, miejscowi amatorzy spisali się,

w tym koncercie, niech mi wolno bę-

dnia, 4 grudnia Helena Modrzejew-

wraz z Wladyslawem Antoniewskim

skim"; zobacz nr 21 z 15-28 listopa-

ich role wypadly bardzo umiejętnie.

dzie zwrócić na to uwagę, że śpiewa-

ska odjechala ze Stanislawowa i ni-

przywitali Modrzejewską na dworcu

da 2016 roku i nr 23-24 z 16 grudnia

W podziękowaniu za popis arty-

ka o takiej sile glosu, nieskazitelności

gdy go już nie odwiedzila. Ten krótki,

w Stanislawowie. ,,Po spożyciu na

2016 roku ­ 16 stycznia 2017 roku.

styczny i reżyserię spektaklu życzono