21

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 31 stycznia­13 lutego 2017 nr 2 (270)

Ciekawość, której nie da się zaspokoić

1660­12.09.1683), na cześć które-

starosty halickiego. Wkrótce po tym

go nazwano miasto. Będąc starostą

Anna trafia na strony kronik. W 1660

halickim i kolomyjskim dowodzil

roku wspólnie z mężem zlożyla dary

Wszystko zaczęlo się bardzo niewinnie od fascynacji i zwyklej, ludzkiej ciekawości. Cie-

chorągwią husarską i polegl boha-

na odbudowę zniszczonego przez

kawości, dlaczego tereny tak glęboko zakorzenione w kulturze i historii Polski, dziś znaj-

tersko w bitwie pod Wiedniem. Za-

Tatarów drewnianego klasztoru do-

dują się poza jej granicami. Ciekawości, jak to możliwe, że wbrew wszystkim wiekowym

chowal się jeden jego list do matki

minikanów i kościola św. Anny w

(nie do ojca), którą z pewnością bar-

Haliczu. Zakonnicy szybko odbudo-

animozjom, różnicom językowym czy religijnym, kilka pozornie podobnych, a przy tym tak

dzo kochal. Średnim dzieckiem byla

wali klasztor, ale znów... drewniany.

różnych od siebie narodów potrafilo w zgodzie zamieszkiwać te tereny, tworząc komitywę,

Katarzyna (?) 1667­1718). Trzykrot-

Za kilka lat ponownie zostal spalony

która przekladala się na ciekawą mozaikę wyjątkowych tradycji i obyczajów. Ciekawość,

nie wychodzila za mąż i z tego znana

przez Tatarów i dopiero wtedy zakon-

jest historykom. Jej pierwszym mę-

nicy odbudują go jako murowany. Ale

której nie moglem w żaden sposób zaspokoić, dopóki nie przekroczylem wschodniej gra-

żem byl podczaszy koronny i general

już bez udzialu Anny.

nicy i sam na wlasnej skórze nie poczulem wyjątkowej i niepowtarzalnej atmosfery Lwowa.

malopolski Ludwik Wielopolski; dru-

Gdy Jędrzej Potocki zalożyl Sta-

gim ­ podkomorzy i starosta wiślicki

nislawów, malżeństwo skupilo swoją

Franciszek Teodor Denhoff, a trzecim

uwagę na rozwoju tego miasta. Na

­ general saksoński Antoni de la Mot.

koszt magnata wzniesiono kościól

Wszyscy byli osobistościami dostoj-

Niepokalanego Poczęcia NMP, a

nymi, więc Anna mogla być dumna ze

jego malżonka przyczynila się do po-

swych zięciów.

wstania przy nim bractwa św. Anny.

Jednak największy sukces od-

Bylo to stowarzyszenie mieszczan

niósl najmlodszy Józef (styczeń

przy parafii, które zajmowalo się do-

1673­17.05.1751), który doslużyl

broczynnością i wprowadzaniem w

się posady kasztelana krakowskie-

życie wartości chrześcijańskich. Na

go i hetmana wielkiego koronnego,

zebraniach zdawali relację, ile do-

w czym prześcignąl ojca. On to

brych uczynków dokonano w ciągu

przemienil Stanislawów w gospo-

miesiąca.

darczą stolicę Pokucia.

W 1666 roku Anna ofiarowuje

Jaką byla Anna za życia, czy

znaczną sumę na zalożenie szpitala

urządzala mężowi awantury, przy-

dla starców i kalek. Z tych funduszy

prawiala mu rogi, czy wręcz prze-

utrzymywani byli też bezdomni. Po-

ciwnie: byla wzorową żoną i strzegla

czątkowo szpital nie mial wlasnego

Lwów, widok z Cytadeli

ki", jeżdżące ulicami miasta. Setki tu-

czuję się, jakbym wybieral się co

SlaWoMIR KoWaLSKI

rystów z Polski, których zachowanie

najmniej na safari z kijem w ręku.

często pozostawia wiele do życzenia,

Bylo to prawie 4 lata temu. Już

Ukraina wcale nie jest taka strasz-

sprawia, że tak jak kiedyś, praktycz-

wtedy, wysiadając z autobusu obok

na, jak może się wydawać. Nie jest

nie w każdym miejscu we Lwowie ję-

kościola św. Antoniego, wiedzialem,

straszna, choć realia często są

zyk polski miesza się z ukraińskim.

że to nie pierwsza moja przygoda z

absurdalne. Przejazd traktowanymi

Wychowalem się w Polsce od

tym miastem. Już wtedy, przy pierw-

prześmiewczo przez Polaków mar-

urodzenia. Z tego, co wiem, moi

szej wizycie, we Lwowie nie czulem

szrutkami nie jest ekstremalnym wy-

przodkowie nie mają żadnych konota-

się obco. Możliwe, powodem byl fakt,

zwaniem, ale raczej przygodą, z któ-

cji ze wschodnimi ziemiami II Rzecz-

że do tej wizyty bylem gruntownie

rej zawsze rodzi się jakaś anegdota,

pospolitej. Mimo to, jakaś dziwna sila

przygotowany. Setki artykulów (za-

warta opowiedzenia w gronie znajo-

zawsze ciągnęla mnie na wschód, a

równo naukowych, jak publicystycz-

mych. To samo dotyczy stosunków

Tak wyglądala krypta w 2015 roku. Jeden z sarkofagów

konkretnie na Ukrainę. Spędzilem

nych), parę książek i tysiące zdjęć z

z Ukraińcami. Ludzie są po prostu

jest anny Potockiej

tam cale ostatnie wakacje, podróżu-

przedwojennego Lwowa sprawily, że

ludźmi, i w każdym, nawet wyideali-

jąc między obwodem iwanofrankiw-

czulem się jakbym byl w tym miejscu

zowanym jak nasz narodzie, znajdą

domowego ogniska? Najpewniejsze

budynku i dopiero w XVIII wieku wy-

skim, lwowskim i wolyńskim. Miesz-

od zawsze. Uczucie to mieszalo się z

się tacy, od których warto trzymać się

jest to ostatnie, ponieważ w ,,Her-

budowano kamienicę przy Bramie

kalem w malych wioskach, których

wrażeniem, że czas tutaj, we Lwowie

z dala. Ludzie stąd najczęściej pod-

barzu rycerstwa polskiego" Kacpra

Halickiej. Interesujące, że bractwo

stanąl w miejscu. Chyba wlaśnie to

przecież tak pelno jest również tu, w

chodzą do nas z ciekawością i patrzą

Niesieckiego możemy przeczytać o

i szpital istnialy w tym budynku aż

sprawilo, że zakochalem się w tym

Polsce. Mimo to nigdy nie pomyśla-

jak na starszego brata, który mieszka

niej: ,,Byla to pani wielce wielkodusz-

do rozpadu imperium austro-wę-

mieście.

lem o tym, żeby zapuścić się w takie

po tamtej, wymarzonej, europejskiej

na i szczodra do budynków Bożych,

gierskiego.

We Lwowie interesowalo mnie

miejsca w swojej Ojczyźnie,.

stronie.

szczególnie dla naszego kościola

Od początku istnienia Stanisla-

wszystko. Od pięknej starówki, przez

Obraz Ukrainy w świadomości

Tak ­ jeżdżę z wlasnej woli na

Marii Panny w Jaroslawiu, gdzie zo-

wowa Jędrzej Potocki rozdawal wiele

którą prowadzil mnie intensywny

Polaków podlega, mówiąc najpro-

Ukrainę. Na tę Ukrainę, z której

stala pochowana...". Zakończenie

przywilejów, którymi nadawal prawa

zapach kawy, o którym do tej pory

ściej, bardzo wielu stereotypom.

każdy ucieka. Ucieka do miejsca, w

tego zdania jest dość dziwne, bo

miejskie grupom różnych narodowo-

czytalem w książkach, po odrapane,

To samo dotyczy Ukraińców i ich

którym ja mialem okazję się urodzić.

wiadomo, że grobowiec Anny mieścil

ści, obdarowywal świątynie, określal

pamiętające czasy polskiej admini-

stosunku do nas, Polaków. Mówiąc

Ta sama Ukraina, która wśród ludzi

się w stanislawowskiej kolegiacie.

dzialalność cechów rzemieślniczych,

stracji, kamienice. Od Cmentarza

znajomym o swojej kolejnej podró-

budzi frustrację, u mnie wzbudza cie-

Naukowiec Olena Buczuk przypusz-

ustanawial jarmarki i zasady handlu.

Lyczakowskiego, po żólte ,,marszrut-

ży na wschód i widząc ich reakcję,

kawość, której nie da się zaspokoić.

cza, że początkowo pochowano ją

Wszystkie dokumenty podpisywal

w Jaroslawiu, a z czasem jej prochy

osobiście. Ale jest jeden interesują-

przeniesiono do Stanislawowa.

cy dokument, gdzie obok podpisu

Kącik poetycki

W 1936 roku krajoznawca Józef

Jędrzeja Potockiego figuruje drugi ­

Grabowski opublikowal artykul ,,W

Anny z Rysińskich Potockiej. Mowa

Edyta Malczewska Emocje życia"

podziemiach kolegiaty", z którego

tu o przywilejach dla Ormian z dnia

przytoczę kilka fragmentów: ,,Pierw-

14 stycznia 1677 roku.

szy naprzeciwko okna, skromny sar-

Prawdziwy dom

Apel do ludzkich serc

kofag z lokalnego wapienia o wyglą-

Na zawsze razem

dzie zwyklej trumny. Na poprzecznej

Anna przeżyla swego męża, któ-

Prawdziwy dom to nie mury,

Nauczmy się żyć,

ściance herby Rysińskich, Firlejów,

ry w 1691 roku przeniósl się do lep-

proszę pana,

Nauczmy się czlowiekiem być,

Potockich i Kalinowskich. Stoimy

szego świata. Po nim Stanislawów

To fundament uczuć

Pozwólmy sobie na lepsze życie,

przed grobem malżonki zalożyciela

przejąl jego syn, Józef. Są jednak

nie do rozerwania.

Nie przebijajmy muru glową swą,

Stanislawowa Anny z Rysińskich.

pewne podstawy przypuszczać,

To taki ogień, którego nie widać,

Niech glupcy robią to.

(...) Niedawno komisja, zaproszona

że nie odbylo się to od razu. We-

a jest,

Doceniajmy, co wokól nas,

przez proboszcza Baziaka, stwier-

dlug ówczesnych praktyk prawnych

Takie cieplo, którym każdy

Doceniajmy każdy czas,

dzila, że w trumnie Anny z Rysiń-

nowy wlaściciel musial potwierdzić

ogrzać się chce.

Brońmy swego gniazda mocno,

skich znajdują się w nieladzie kości

wszystkie przywileje, wydane przez

Prawdziwy dom to ten,

Tak jak robi to niejeden ptak.

kilku osób. Komisja odnalazla cztery

poprzednika. Otóż na większości z

Do którego z chęcią wracamy,

Nie zamykajmy się na smutek

czaszki. (...)".

nich swój podpis, przed podpisem

Gdzie blogi sen melodię życia gra.

drugiego czlowieka,

Czyje to są czaszki? Częściową

syna Józefa, stawiala Anna Potocka.

Gdy w kochanych dloniach

Nic nas to kosztować nie będzie,

odpowiedź na to pytanie dal historyk

Wydaje się niemal pewne, że przez

Znajdujesz swój schron,

Czasem dobry gest,

Alojzy Szarlowski, który w 1886 roku

pewien czas to ona jako opiekunka

To jest prawdziwy dom.

Uwierzcie, warto jest.

oglądal kryptę: ,,Wszystkie pochówki

rządzila miastem.

I nawet, gdy sila wyższa

Otwórzmy swe serca,

Prawdziwy dom,

są w dobrym stanie, oprócz sarkofa-

Nie znamy dokladnej daty jej

zdola go zniszczyć,

otwórzmy swe drzwi,

proszę pana,

gu Andrzeja, rozbitego na części, z

śmierci, która nastąpila między 1697 a

Ten zawsze podniesie się

To nic nie kosztuje,

Jest jak milość

którego podczas restauracji kości wy-

1703. Anna urodzila Jędrzejowi trzech

ze zgliszczy.

uwierzcie mi.

nie do pokonania.

jęto i zlożono do trumny jego żony".

synów. Pierwszym byl Stanislaw (?)