24

W drodze do Naddniestrza

31 stycznia­13 lutego 2017 nr 2 (270) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

U Polaków w Moldawii

granicy trzy godziny, latem można

I najważniejsze jest to, że nie zapo-

udaru dostać, w zeszlym roku w lu-

mnieliśmy, że jesteśmy Polakami.

tym stalam i myślalam, że zamarznę.

Polacy tyrnowscy odprowadzili

Po co mi ta Karta Polaka? Jak Polska

nas do skrzyżowania dróg, skąd już

Mówiąc o Polakach na wschodzie, mamy zazwyczaj na

dba o Polaków, którzy urodzili się tu-

mogliśmy jechać dalej na poludnie.

taj? Miesiąc temu jechalam do Prze-

Na pożegnaniu towarzyszyly nam

myśli Ukrainę, Bialoruś i Litwę, czasem lotwę i Rosję.

myśla na konferencję z okazji roku

pieśni i akordeon.

o Republice Moldawii nie pamięta się wcale. Tymcza-

sienkiewiczowskiego. Mówilam, że

jestem prezesem Uniwersytetu Trze-

Bielce

sem zarówno w Moldawii, jak i w Naddniestrzu miesz-

ciego Wieku, że na mnie czekają.

W Bielcach ugościla nas Larysa

kają Polacy, do których rzadko trafiają rodacy z Polski.

Pogranicznik powiedzial ,,mnie to nie

Zawadzka, dyrektor Uniwersytetu

obchodzi". Ja bym chciala pójść do

Trzeciego Wieku w Moldawii. Pani

prezydenta Dudy i zapytać, dlaczego

Larysa mówi znakomitą polszczy-

WoJCIECH JANKoWSKI

nie dba pan o Polaków?. Jestem ob-

zną. Jej dom jest pelen dokumentów

tekst i zdjęcia

rażona za to, że tam jest napisane,

rodzinnych potwierdzających cią-

Przejście graniczne w Medyce

że należę do narodu polskiego. W

glość historii rodziny w Besarabii w

udalo nam się przejechać wyjątkowo

jaki sposób ja należę? Nie mam pra-

czasach rosyjskich, rumuńskich, so-

sprawnie. Ruszaliśmy w dlugą trasę,

wa do tego przejścia, bo Polska jest

wieckich i moldawskich. W 1890 roku

liczącą ponad 750 km. Następny

w Unii, ale ja nie jadę do Unii, ja jadę

polski szlachcic, Leon Zawadzki wraz

postój mial być już po moldawskiej

do swojego kraju! To jest to, co boli

z żoną i trójką dzieci osiedlil się w Be-

stronie granicy. W Przemyślu spotka-

mnie i moich rodaków!

sarabii. Kupili 17 hektarów w Bielcach

liśmy się ze sprawcą calego zamie-

Opuszczaliśmy panią Larysę, w

i 28 w Pietropawlowce, ale rodzina

szania, Markiem Pantulą, samotnym

pelni rozumiejąc jej żal i pamiętając,

caly czas miala swój majątek w okoli-

wilkiem, pokonującym kilka razy w

że przekażemy dalej jej slowa o

cach Kamieńca Podolskiego. W okre-

roku tę dlugą trasę i od lat poma-

Karcie Polaka w Polsce. W pamięci

sie sowieckim ojciec byl więziony 10

gającym Polakom w Moldawii i w

mieliśmy jednak również jej cieplo

lat za to, że byl Polakiem. Pani Larysa

Naddniestrzu. Dziennikarze z grupy

i gorące przyjęcie polskiej szlach-

wspomina, że Polacy zamieszkujący

Horizon Agency dotarli do Marka i

cianki w Bielcach.

jedną dzielnicę trzymali się razem,

postanowili mu pomóc w zbiórce pie-

pomagali sobie nawzajem.

Tyrnowo. Marek Pantula (od lewej) i Corneliu Fulgar

niędzy dla Polaków z Naddniestrza.

- Śmialo mogę mówić, że jestem

Moldawska Warszawka

Syrkowski ­ ,,Tyrnowski Zagloba"

Przeprowadzona akcja zakończyla

Legenda glosi, że Rosjanie, gdy

z Kresów. Dlaczego? Moi przodko-

się sukcesem i jej poklosiem byla

dowiedzieli się o planowanym po-

wie, szlachta polska przyjechali tu,

Wśród tych miejscowości znajduje

i po skosztowaniu przyznają, że tak

wyprawa do Naddniestrza, w której

wstaniu, zeslali oficerów ­ Polaków

kupili ziemię i jesteśmy tu ponad 110

się też Tyrnowo. Informacje te moż-

jest w istocie. Trunek jest rzeczywi-

wzięli udzial dziennikarze związani

w wojsku rosyjskim na Syberię, a ich

lat. Geograficznie i historycznie to nie

na znaleźć w pierwszej wzmiance o

ście wyborny, wytrawny, wyczuwa się

z Horizon Agency, Tomasz Grzywa-

żony do Besarabii. Pięć żon przyje-

jest ziemia polska ale mogę mówić,

Polakach miejscowych w pracy A.

slodki, winogronowy bukiet. Ten sam

czewski, Marta Rybicka i Tomasz

chalo tu, zbudowalo pięć ziemianek

że jestem Polką z Kresów.

Zaszczuka ,,Materialy do geografii

ceremonial powtórzyl się kilkakrotnie

Lachowski. Patronem medialnym

i statystyki Rosji zebrane przez ofi-

w trakcie tego wyjazdu. Wino zawsze

zbiórki byl również Kurier Galicyjski.

cerów Sztabu Generalnego. Region

bylo bez wody, cukru i chemii, a my

Trasa przerywana krótkimi po-

Besarabia" z roku 1862. Już wtedy

przyznawaliśmy, że tak dobrego

stojami na kawę omijala duże miasta,

zaobserwowano, że część opisy-

wina jeszcze nie piliśmy... Do obiadu

Stanislawów, Czerniowce i prowadzi-

wanej grupy Polaków wyznawala

przygrywal akordeon. Śpiewaliśmy

la do granicy moldawskiej. Na tere-

prawoslawie. Zastanawiala mnie

polskie pieśni i jesteśmy pod wra-

nie obwodu czerniowieckiego czas

jednak wspomniana przez Corneliu

żeniem szerokiego repertuaru, który

wydlużal się do nieskończoności.

księga cerkiewna. Zapytalem, czy

znają nasi gospodarze. Język wbrew

Na wschodnim krańcu tego obwo-

przychodźcy byli katolikami. Wioska

powszechnemu w Polsce przekona-

du znajduje się przejście graniczne

istniala już wcześniej, od 1812 roku

niu w trudnych warunkach zamiera

w Sokirianach. Bez kolejki, która

byla tu cerkiew. Polacy po przybyciu

szybko. Dlużej pozostaje pamięć

może uprzykrzać życie na bliższym

zaczęli uczęszczać do świątyni ob-

historyczna i świadomość pochodze-

przejściu w Mamalydze, wjechaliśmy

rządku wschodniego.

nia. Miejscowi Polacy mają za sobą

do Moldawii. Miejscem docelowym

- Najbliższy kościól byl w Biel-

sowieckie represje i politykę rusyfi-

naszej wyprawy bylo Naddniestrze,

cach. Zaczęli chodzić do cerkwi i w

kacji. Nie można wymagać od nich

ale Marek Pantula tak ulożyl trasę,

ciągu stu lat stali się prawoslawnymi,

znajomości polszczyzny, bo to bylo-

abyśmy odwiedzili Polaków mieszka-

ale zwyczaje przetrwaly ­ podkreśla

by trudne nawet w warunkach neu-

jących w Moldawii wlaściwej.

Corneliu ­ Boże Narodzenie obcho-

tralnej postawy państwa, a Związek

dzimy 25 grudnia, Nowy Rok 1 stycz-

Sowiecki w tej kwestii ponad wszelką

nia. Niektórzy żegnają się jeszcze, jak

wątpliwość neutralny nie byl.

W Tyrnowie

w kościele ­ nawyki zostaly. Mój dzia-

- W czterdziestym roku, gdy do

mieszkają Lachy

Bielce. Larysa Zawadzka pokazuje rodzinne dokumenty

Perelką wśród polskich śladów

dek i babcia modlili się po polsku.

Besarabii weszli komuniści, zapi-

w pólnocnej Moldawii jest Tîrnova

i tak rozpoczęla się historia Grigorów-

Zostajemy przyjęci przy suto

sali Polaków jako Ukraińców, żeby

Pani Larysa ma pretensję do

[rum. wym. Tyrnowa, nie figuruje w

ki, która nazywano... Warszawką.

zastawionym stole. To już jest druga

nie bylo polskiej szkoly ­ wspomina

państwa polskiego, że źle traktuje

Urzędowym Wykazie Polskich Nazw

Historia nie spelnia wymogów legen-

taka uczta w czasie tego wyjazdu.

Corneliu ­ Program partii byl nastę-

posiadaczy Karty Polaka na granicy:

Geograficznych, ale w polskiej prasie

dy, ponieważ znaleziono jej potwier-

Częstują nas domowym winem, któ-

pujący: żeby zniszczyć naród, należy

- Urodzilam się na terenie Mol-

z Moldawii jest używana nazwa Tyr-

dzenie w archiwach. Wieś zalożono

re posiada każdy gospodarz. Dobre

zniszczyć język. Trzeba bylo ich za-

dawii, jestem Polką. Mam dwie oj-

nowo]. Przez wieś przeplywa mala

w 1853 roku. Druga fala polskiego

wino ­ jak się przekonaliśmy w cza-

pisać jako Ukraińcy, żeby uczyli się

czyzny i dwie dusze, a jestem Polką

rzeczka. Po jednej stronie mieszka-

osadnictwa to przybysze z Winnicy, z

sie tego wyjazdu ­ jest szczególnym

rosyjskiego.

nie do końca. Dlaczego? Czekaliśmy

ją Moldawianie, po drugiej... Lachy.

Kamieńca Podolskiego, którzy prze-

powodem do dumy. Przyjmując gości

Tyrnowo ma do dziś dwa cmenta-

na tę Kartę Polaka tyle czasu... My-

Stara nazwa nie nabrala tu jednak

siedlili się tu, ponieważ można bylo

gospodarze zachwalają wino, że jest

rze, moldawski i polski. Corneliu uwa-

ślalam, że ona da mi prawo, żeby

pejoratywnego znaczenia. Być La-

nabyć niezagospodarowaną ziemię.

pędzone bez użycia cukru, wody i co

ża, że przodkowie pochowani na lac-

wyjąć ją z kieszeni i na piechotę albo

chem tu brzmi dumnie.

Ważną osobą w polskim środo-

najistotniejsze ­ ,,bez chemii". Ucztu-

kim cmentarzu byliby z nich dumni.

busikiem wjechać do mojej drugiej

- Tu, po tej stronie mieszka po-

wisku Grigorówki jest Paulina Stetkie-

jący slyszą zapewnienia, że nigdy

- Odradzamy naszą cześć dla

ojczyzny. Ale to nie jest tak! Raz w

nad 400 Polaków, szlachty, Lachów

wicz, prezes Towarzystwa Polskich

jeszcze nie próbowali takiego wina

przodków, nie zapomnieliśmy o nich.

miesiącu jeżdżę do Polski. Stoję na

­ jak my mówimy, a tam, po drugiej

Rodzin, która od lat poświęca się pie-

stronie są Moldawianie. Są tu jesz-

lęgnowaniu polskiej kultury i pracy z

cze dwie rodziny ukraińskie ­ opo-

mlodzieżą. Na powitanie naszej gru-

wiada Corneliu Fulgar Syrkowski,

py, wspólnie z dziećmi przygotowala

mężczyzna o posturze niedźwiedzia,

ona występy dziecięce. W moldaw-

przypominający Onufrego Zaglobę. ­

skiej miejscowości, o której istnieniu

Polacy przyjechali tu po przegranym

nie wie większość Polaków, uslyszeli-

powstaniu w latach 1863-64. Część

śmy, jak miejscowe dzieci recytowaly

osiedlila się w naszej wiosce. Ludzie

,,Kaczkę Dziwaczkę" Jana Brzechwy

noszą tu takie nazwiska, jak: Syrkow-

czy ,,Okulary" Juliana Tuwima.

ski, Czajkowski, Komornicki ­ jak na-

Wieczór zakończyl się ucztą, śpie-

pisano w księdze cerkiewnej ­ jest to

wami i degustowaniem miejscowego

polska szlachta.

wina, oczywiście ,,bez cukru i chemii".

Literatura opisuje jednak, że oko-

Następnego dnia mieliśmy pojechać

lo 1847 roku z Guberni Podolskiej

do Naddniestrza, miejsca docelowego

do Bassarabii zaczęli przenosić się

naszej wyprawy, ale o tym przeczytają

przedstawiciele zubożalej szlachty.

Państwo za dwa tygodnie.

Tyrnowo, pożegnanie