18

Okruchy historii

14­27 lutego 2017 nr 3 (271) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

kościól św. Wojciecha we Lwowie

Romantyczna, a nawet dzika okolica, wcale niedaleko od centrum miasta. Jest to zaulek przy

końcu ulicy Św. Wojciecha (obecnej Oleksy Dowbusza) u stóp góry Lwa, znanej też pod inną

nazwą ­ Piaskowa. Na wschód od kościólka św. Wojciecha piękny widok na Zniesienie, a od

strony pólnocnej niewielki lasek i ścieżki prowadzące na szczyt góry. Tak samo jak kilka wieków

wstecz teren dookola zabudowań kościelnych i klasztornych otacza mur obronny z przyporami

i bramą wjazdową. Piękne miejsce dla pieszych przechadzek, a w zimie ­ jazdy na nartach.

glównego dobudowano niewielką

JURIJ SMIRNOW

kruchtę. Nad nawą zbudowano wie-

tekst i zdjęcia

życzkę na sygnaturkę. W XVIII wieku

dach kościola byl pokryty gontami,

Wedlug podań historycznych,

obecnie ­ blachą miedzianą.

wlaśnie tu spacerowal nieraz król

W 1785 roku w kościele byly trzy

Jan III Sobieski. W noc przed sztur-

drewniane oltarze. W glównym olta-

mem Lwowa 5 września 1704 roku

rzu znajdowal się obraz św. Wojcie-

w okolicach kościola przechadzal się

cha, w bocznych ­ obrazy Matki Bo-

król szwedzki Karol XII. W jednych

żej Częstochowskiej i św. Rozalii.

kronikach można wyczytać, że nie

Przez ponad sto lat kościól byl w

spal on calą noc przed zdobyciem

posiadaniu wladz wojskowych. Do-

Lwowa, a w innych, że zanocowal

piero w 1897 roku z okazji obchodów

w klasztorze, gdzie też obmyślil caly

900-lecia męczeńskiej śmierci św.

plan szturmu miasta. Wśród drzew

Wojciecha powstala inicjatywa re-

i krzewów obok kościólka odpoczy-

windykacji i odbudowy kościólka pod

wal architekt i obrońca Lwowa Rudolf

górą Piaskową. W tym celu zalożono

Indruch (1892­1927), który mieszkal

Towarzystwo Bursy św. Wojciecha,

przy ul. Św. Wojciecha 9. Może wla-

które mialo zorganizować w dawnym

śnie tu zrodzila się u niego koncepcja

klasztorze ojców misjonarzy bursę

projektu Cmentarza Orląt? Kościól

dla biednej mlodzieży, uczniów szkól

natomiast Indruch uwiecznil na jed-

nej ze swoich akwareli.

Kronikarze są zgodni, że pierw-

sze wzmianki o zalożeniu kościola

św. Wojciecha w tym miejscu od-

noszą się do lat 1606­1607, kiedy

W 1652 roku obok kościola zbu-

wedlug Bartlomieja Zimorowicza

wa ojców misjonarzy, którzy w roku

duszu Religijnego. Sprzedano też

dowano dom murowany. Ustalono

,,kaplica św. Wojciecha między

następnym odkupili od teatynów

wyposażenie kościola. W ten sposób

również, że już w polowie XVII wieku

górami leżąca z malych przyczyn

ormiański kościól św. Krzyża i zabu-

oltarz glówny znalazl się w kościele

kościól św. Wojciecha pelnil funkcję

wzięla początek. Piotr Moskalik,

dowania klasztorne i zorganizowali w

w wiosce Sichów pod Lwowem, a ob-

świątyni parafialnej, ale niestety krót-

sąsiad wyższego zamku, utra-

nich lacińskie seminarium duchow-

raz św. Wojciecha w greckokatolickiej

ko. 14 listopada 1763 roku parafię

ciwszy przed pięciu laty podczas

ne. W 1749 roku arcybiskup oddal

cerkwi na Zniesieniu. Calość majątku

przeniesiono do kościola św. Piotra

powszechnej zarazy swe dzieci i

misjonarzom kościól św. Wojciecha,

razem z ogrodem i polem wyceniono

i Pawla na Lyczakowie, a później

na polu je pochowawszy, pomnik

przy nim oni zbudowali budynek bur-

na 3219 florenów.

do kościola św. Antoniego. W pierw-

krzyżem ozdobiony na posadzie

sy dla kandydatów do swojego se-

Z inwentarza spisanego przy od-

szych latach XVIII wieku okoliczni

Lwiej postawil góry, a gdy wkrótce

minarium. Dominikanin i historyk o.

biorze kościola przez rząd austriacki

mieszczanie zgromadzili odpowied-

więcej tamże pogrzebano dzieci, to

Sadok Barącz pisze, że w 1769 roku

dowiadujemy się, że świątynia byla

nią sumę pieniędzy i w latach 1702-

miejsce naprzód rodzicom, potem

misjonarze przekazali kościól i bursę

orientowana, jednonawowa, prezbite-

sąsiadom stalo się szanownym, z

których zlożonej skladki kościólek

maly zbudowano i w nim za pozwo-

leniem arcybiskupa nabożeństwo w

św. Antoni Maria Claret ­

sam dzień świętego patrona odpra-

zalożyciel i kaplan zgroma-

wiać zaczęto. Ponieważ zaś dzień

dzenia ,,Miles Jesu"

świętego Wojciecha po świętach

wielkanocnych corocznie następuje,

najczęściej świątkujące pospólstwo

średnich. Glównym też celem dziala-

milą wiosną pobudzane orszakami

nia bursy, jak uważal ks. Jan Ślósarz,

tu się zgromadza i mniema, że temi

,,byloby przysposobienie mlodych

swemi przechadzkami czci także

ludzi do seminarium duchowne-

świętego pamięć".

go". Towarzystwo wspieraly znane

Otóż malą drewnianą kapli-

we Lwowie osobistości jak książę

cę (kościólek) pw. św. Wojciecha

Adam Stanislaw Sapieha, dyrektor

zbudowano w 1607 roku. Dookola

prof. Michal Lityński, wicerektor se-

kościola byl niewielki cmentarz. W

minarium ks. Adam Stefan Sapieha.

1638 roku mieszczanin lwowski

Towarzystwo zwrócilo się z prośbą

Maciej Litwinowicz i jego żona Anna

do cesarza Franciszka Józefa I o

zapisali kościolowi swoje grunty

przekazanie kościola i przylegające-

leżące obok świątyni. W aktach

go terenu na potrzeby bursy i otrzy-

1703 w miejscu drewnianej kaplicy

grodzkich lwowskich m.in. zapisano,

malo zgodę, lecz pod warunkiem, że

pod opiekę ojców teatynów, którzy

rium nieco niższe i węższe od nawy,

zbudowali niewielką murowaną świą-

że malżeństwo Litwinowiczów ,,ofia-

będzie zbudowany dla użytku wojska

niedaleko na Sobieszczyźnie zbudo-

z przybudowaną do niego zakrystią.

tynię otoczoną obronnym murem z

ruje dobrowolnie na wieczne czasy

nowy magazyn prochu. Lwowski ar-

wali swój nowy klasztor i kolegium dla

Prezbiterium zamknięte trójbocznie,

bramą i skarpami. Ta budowla istnie-

ku chwale Bożej na rzecz i korzyść

cybiskup Józef Bilczewski ofiarowal

mlodzieży ormiańskiej. W 1783 roku

ozdobione blendami na osiach ścian

je do dziś.

kościola św. Wojciecha wielebnemu

na tę sprawę 20.000 koron. Inicjaty-

nowe austriackie wladze poddaly ka-

ukośnych. Wnętrze nawy ozdobiono

W 1721 roku papież Klemens XI

księdzu Rumińskiemu, prebenda-

wę Towarzystwa wspierala też gmina

sacie klasztor misjonarzy, a w 1785

pilastrami, między nimi po dwa okna

zezwolil na coroczne obchody od-

rzowi kościola, i jego następcom

miasta Lwowa, która podarowala 500

roku zlikwidowano kolegium teaty-

z każdej strony, zamknięte pólkoli-

pustu w dzień św. Wojciecha, które

obszar z drogą, ogrodem i domem

sążni ziemi dla budowy nowego ma-

nów. Kościól św. Wojciecha wraz z

ście. Luk tęczy pólkolisty, wsparty

zbieraly mnóstwo ludzi. Obok ko-

znajdujące się (...) tuż obok kościo-

gazynu prochu.

budynkami bursy przekazano wla-

na gzymsie. Nad wejściem niewielki

ściola odbywaly się jarmarki, które

la św. Wojciecha". Miejsce dookola

Odbiór od wojska kościola i tere-

dzom wojskowym, które urządzily

chór muzyczny z drewnianą balustra-

,,stanowily największą atrakcję dla

kościola bylo bardzo romantyczne,

nu dookola nastąpil 14 czerwca 1905

tam magazyn prochu. Kościól wyce-

dą. Fasadę świątyni ozdobiono lize-

dzieci i mlodzieży".

roslo tam dużo zieleni i drzew, na

roku. Remont i odbudowa budynków

niono na 400 florenów, zabudowania

nami i niskim trójkątnym szczytem. W

W roku 1745 arcybiskup Mikolaj

sąsiednich wzgórzach rozciągaly

dawnego kościola i klasztoru, jak też

bursy ­ na 250 florenów. Pieniądze

polu szczytu trzy prostokątne plyciny,

Ignacy Wyżycki zaprosil do Lwo-

się urodzajne winnice.

uporządkowanie terenu trwaly pra-

przekazano do Galicyjskiego Fun-

zamknięte pólkoliście. Do wejścia