15

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 28 kwietnia­15 maja 2017 nr 8 (276)

tradycje i zwyczaje majowe na terenie samborszczyzny

Wiosna rozkwita wszystkimi barwami, a ludzie są pochlonięci pracami wiosennymi na polach, gdyż obu-

dzona przyroda wzywa do wytężonego wysilku. Jest to jednak także czas wielu tradycji i zwyczajów,

o których warto wspomnieć i zapoznać się z nimi na przykladzie regionu samborskiego. Tradycje ,,majó-

wek" można omawiać w trzech aspektach: historycznym z czasów pogańskich, religijnym i ludowym.

cowala, tym, że w po odzyskaniu przez

MARIAN SKOWYRA

Polskę niepodleglości w 1918 roku bi-

tekst

skupi polscy zwrócili się do papieża z

ilustracje ze zbiorów

prośbą o ustanowienie w dniu 3 maja

autora

święta Maryi Królowej Polski, co mialo

związek z Konstytucją 3 maja 1791

W wielu kulturach przedchrze-

roku. Inicjatywę ustanowienia spe-

ścijańskich obchodzono w maju dni

cjalnego święta maryjnego wysunęlo

plodności, czcząc boginie plodności i

lwowskie Bractwo Najświętszej Maryi

wiosny. Podobne wierzenia spotyka-

Panny Królowej Korony Polskiej, po-

my u Slowian. Nawet zetknięcie się z

wtargnęli Turcy. Obrabowawszy mia-

święcające pierwszą niedzielę maja

chrześcijaństwem nie wyeliminowalo

kilka dni. Jak podają jeszcze naocz-

sto, polożyli pod nie ogień. Gdy przy-

modlitwom dziękczynnym za opiekę

wieczornice w samborskim domu

ich calkowicie. W wielu miastach

ni świadkowie, przybywali tam także

szli do oddalonego nieco za miastem

Maryi nad Polską. Pomysl poparl ar-

,,Sokola", gdzie program obejmowal

podczas Zielonych Świąt ustawia-

samborscy Żydzi wraz z kramami i

klasztoru bernardyńskiego, znaleźli

cybiskup lwowski Józef Bilczewski, a

treningi i turnieje gimnastyczne.

no na centralnym placu ukwiecone,

karuzelami. Jedna z relacji z okresu

tam trzech bernardynów, których

papież Pius X w 1909 ustanowil święto

Natomiast w innych latach, za-

zielone slupy. Slupy te ozdabiano

międzywojennego tak to opisala:

brutalnie zamordowali. Brata Jana z

Królowej Korony Polskiej dla diecezji

pewne z powodu warunków pogodo-

wstążkami, co później zamieniono

,,Typowe przepiękne stroje polskiej

Węgier Turcy zakuli w dyby i przy-

lwowskiej i przemyskiej, polecając ob-

wych uroczystości 3 maja mialy miej-

na ozdabianie w maju przydrożnych

ludności przedmiejskiej można dziś

wiązanego do konia pędzili w kierun-

chodzić je w pierwszą niedzielę maja.

sce w kościele bernardynów sam-

kaplic i krzyży. Przy ozdobionych slu-

oglądać już tylko w czasie Rezurek-

ku Radlowic. Gdy na Wychylówce

Z tej też racji już w 1912 roku w miej-

borskich. Po nabożeństwie wszyscy

pach odbywaly się turnieje i zawody,

cji, w Dniu Bożego Ciala i odpustu,

niedaleko Dniestru nie mógl już iść

scowości Brześciany pod Samborem

zebrani na czele z wladzami miasta

a przy przydrożnych krzyżach ludzie

odbywającego się na Zielone Świę-

dalej, jeden z Turków przeciąl go

rozpoczęto budowę nowego kościola

i powiatu śpiewali pieśni patriotycz-

gromadzili się na śpiewanie Litanii

ta w kościólku św. Barbary odleglym

gwaltownym ruchem miecza. Braci

pw. Matki Bożej Królowej Korony Pol-

ne. W godzinach wieczornych w sie-

Loretańskiej. Zgodnie z wierzeniami

od Sambora o 4 kilometry". Te trady-

Boguslawa i Daniela zamordowano

skiej. W 1914 obchody przeniesiono z

dzibach towarzystw i stowarzyszeń

slowiańskimi wigilia Zielonych Świąt

cje gromadzenia się na polach przy

w ogrodzie klasztornym. Przez wiele

pierwszej niedzieli maja na 2 maja.

odbywaly się odczyty i wieczory pa-

byla czasem największej aktywności

Dąbrówce nie zostaly przerwane

lat prowadzono ich proces beatyfika-

Obok wychowania katolickiego

triotyczne. Znane też tu byly wyścigi

czarownic. Aby zapobiec ich czarom,

nawet po zburzeniu tamtego kościól-

cyjny, jednak do oficjalnej beatyfikacji

dużą uwagę zwracano na wychowa-

konne oraz pokazy musztry wojsko-

bydlo przystrajano wieńcami z kwia-

ka po 1944 roku. Rok rocznie mimo

nie doszlo. Na wielu wiecach i mani-

nie i zaangażowanie patriotyczne.

wej. Przynajmniej od 1910 roku z

tów, i okadzano dymem z poświę-

zakazów ludzie gromadzili się na

Dzień 3 maja we wszystkich szkolach

wieży ratuszowej byl w maju grany

modlitwę przy źródelku św. Barbary,

miasta Sambora i okolic byl obcho-

hejnal, który zaniknąl wraz z wybu-

a następnie zasiadali do wspólnego

dzony bardzo uroczyście. Z rana, w

chem II wojny światowej. W 1911

posilku na trawie, radując się i wese-

kościele bernardynów i parafialnym,

roku w pobliskich Strzalkowicach z

ląc w cieple wiosennego slońca.

odprawiano nabożeństwa, w czasie

racji dnia 3 maja zostala zalożona

Szczególną cześć na terenie

których mlodzież szkolna przystępo-

ochotnicza straż pożarna, a także zo-

samborszczyzny oddawano w maju

Najświętszej Maryi Pannie. Wierni,

zwlaszcza w wioskach, gromadzili się

przy przydrożnych kapliczkach i krzy-

żach, by śpiewać litanię do Najświęt-

szej Maryi Panny. Już w XVIII wieku

w protokolach biskupa Hieronima

Sierakowskiego spotykamy zapisy,

że na terenie dekanatu samborskie-

go szczególnie popularne bylo Brac-

two Różańcowe, powolane do rozwi-

jania modlitwy różańcowej. W maju w

każdym kościele dekanatu śpiewano

różaniec. Wśród nabożeństw para-

fialnych XVIII wieku bardzo częste

wala do spowiedzi i komunii świętej.

stal poświęcony i wręczony specjalny

byly modlitwy do Niepokalanego

Później na rynku urządzano uroczy-

sztandar tegoż oddzialu straży.

Poczęcia NMP. Tak np. w Starej Soli

ste defilady, a nawet międzyszkolne

Po odzyskaniu niepodleglości

ten obowiązek powierzono ubogim

zawody lekkoatletyczne. Czasami w

przez Polskę uroczystości 3-majowe

parafiom. Towarzyszyl im organista,

okresie międzywojennym udawano

mialy szczególnie uroczystą opra-

który z tej racji otrzymywal nawet

się w uroczystym pochodzie na miej-

wę polączoną m.in. z salwami ar-

pewne wynagrodzenie. Podobne

scowy cmentarz, aby oddać cześć

matnimi. Ale najbardziej efektowne

nabożeństwa spotykamy w innych

bohaterom poleglym w obronie Polski.

obchody odbywaly się w sambor-

parafiach jak w Czukwi i Drohoby-

Te zwyczaje kultywowano jeszcze w

skim Towarzystwie ,,Sokól", które w

czu. Dodatkowo wierni w Starej Soli

okresie rozbiorów, gdy miasto znala-

znacznej mierze przyczynialo się do

na zakończenie nabożeństwa mieli

zlo się pod zaborem austriackim. Wy-

podnoszenia ducha patriotycznego

śpiewać pieśń ,,Bogurodzica", znaną

dawana w latach 1894-1912 ,,Gazeta

mieszkańców miasta, organizując fe-

jeszcze z 1410 roku. W Drohobyczu

Samborska" szczególowo informowa-

styny, wieczory patriotyczne w domu

wierni śpiewali także codziennie

la o przebiegach takich uroczystości.

sokolim wybudowanym w 1903 roku

pieśń ,,Zawitaj ranna Jutrzenko". W

Tak np. majówka w 1895 roku

na cześć papieża Leona XIII, ,,aby w

tym też Drohobyczu bakalarz albo

zostala zorganizowana w lasku w

Samborze i poprzez Stowarzyszenie

rektor szkoly śpiewal wraz z chlopca-

festacjach majowych ukazywano ich

Uhercach na posiadlościach p. Smu-

,,Sokól" czlonkowie stojąc przy swym

conych ziól, wypowiadając zaklęcia

mi litanię do Matki Bożej. Zachowal

jako wzór do naśladowania w wytrwa-

lawskiego. Tego dnia ,,już wcześnie

sztandarze, rozwijali się w myśl wska-

ochronne. W tym dniu odbywaly się

się dość ciekawy zapis z wizytacji

niu w wierze i tradycji narodowej.

z rana wyruszyla wszystka mlodzież

zówek, jakie w encyklikach swoich o

też liczne konkursy i zabawy ludowe.

bpa Sierakowskiego w dekanacie

Jeszcze  jedno  wspomnienie

w drogę i uszykowawszy się za mo-

kwestii spolecznej podaje światu pa-

W tradycji ziemi samborskiej

samborskim, który polecal, aby w

związane z najazdem kozackim na

stem kolejowym do uroczystego po-

pież-jubilat Leon XIII".

maj jest czasem pamięci o wyda-

maju urządzać nabożeństwo nad

Sambor w 1648 roku mialo miejsce

chodu, rozwinęla sztandary wśród

Mimo iż minęlo wiele lat, pewne

rzeniach historycznych, budzących

zgromadzonym bydlem. Po zakoń-

w Uroczystość Zielonych Świąt, kie-

dźwięków wlasnej kapeli skladającej

zwyczaje pozostaly jednak wśród

poczucie tożsamości narodowej

czonej mszy św. wszyscy udawali się

dy to, od wielu wieków, mieszkańcy

się z 80 czlonków". Po przybyciu na

mieszkańców regionu, inne nato-

Świadczy o tym różnorodność za-

na pastwiska, gdzie święcono wodę,

udawali się na tlumne odpusty do

miejsce rozpoczęly się gry i zabawy,

miast oczekują na przypomnienie,

baw i spotkań, przypominających

pojono nią bydlo i modlono się nad

kościola ,,na polu" pw. św. Barbary

które trwaly do wieczora. Po odśpie-

aby tym samym zachęcać obecną

dawne dzieje i ocalenie niegdyś sam-

nim. Tam też duchowni mieli wygla-

pod Samborem, aby tam dziękować

waniu hymnu ,,Jeszcze Polska nie

mlodzież do dziękczynienia za dary

borszczyzny od najazdów wroga.

szać kazanie i po blogoslawieństwie

za uratowanie miasta. Szczególnie

zginęla" wszyscy wrócili do domów.

wolności i pokoju, które zawsze, a

Pierwsze takie wydarzenie, o

procesja wracala do kościola.

bogate byly te odpusty w okresie

W następnych latach na przestrze-

szczególnie w obecnych czasach tak

którym wspominano, mialo miejsce

Wielowiekowa tradycja oddawa-

międzywojennym i trwaly nieraz po

ni calego maja odbywaly się różne

latwo można utracić.

14 maja 1498 roku, gdy do Sambora

nia czci Matce Bożej w maju zaowo-