23

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 28 kwietnia­15 maja 2017 nr 8 (276)

kondotierzy z Polski

być im razem, pojawia się cień za-

zainspirowany autentycznymi wyda-

glady. Maria zostaje utopiona w sta-

rzeniami, jakie mialy miejsce w miej-

wie przez osoby przeciwne związko-

scowości Żabie (dziś Werchowyna), a

wi. Autor nadaje calej intrydze glębi

także na motywach ludowej krzywdy i

Zanim Ignacy Loyola, zalożyl zakon jezuitów, a następnie

psychologicznej. Wojewoda, glówny

buntu, gdzie mlody Hucul Antoś Rewi-

sprawca zabójstwa, jest bardziej

zorczuk po zabiciu osobistego wroga

ogloszono go świętym, byl najpierw najemnikiem, bo

narzędziem fatum niż zbrodniarzem

Prokopa staje na czele bandy rozbój-

w myśl starego przyslowia: nie święci garnki lepią...

na mocy samej woli; nie należy on

ników, następnie schwytany, zostaje

ponadto do postaci demonicznych.

skazany na powieszenie. Jego matka

W końcu i on ponosi ciężką karę za

umiera z rozpaczy, zaś narzeczoną

uwagę zasluguje wśród nich postać

kacjami, twierdzami, budowę obozów

PRZEMYSLAW MILLER

swój nie do końca zawiniony czyn:

zabija z litości jej opiekun.

generala Józefa Bema ,,Bem apo"

warownych i innych umocnień oraz

jego syn popelnia samobójstwo.

Fabula przytoczonego dramatu

(czyli ojczulek Bem ­ tak nazywali go

organizowanie przepraw. Za swoje

Historia Polski jest tak interesują-

Sytuacja komplikuje się jeszcze

miala za cel ukazanie bezbronności

żolnierze węgierscy), który w okre-

wybitne osiągnięcia na niwie inżynierii

ca, że może pochwalić się na swoich

bardziej, kiedy poznajemy motywy

prostego chlopa, a także chlopskie

sie Wiosny Ludów dowodzil obroną

wojskowej w 1783 r. Kościuszko zo-

kartach również takimi slawami jak

rewolucyjnego Wiednia. Następnie

stal odznaczony przez Kongres orde-

wspólcześni najemnicy pokroju: Boba

powierzono mu dowództwo nad woj-

rem Cyncynata (symbol najwyższych

Denarda, Eebena Barlowa czy Si-

skami w Siedmiogrodzie i Banacie.

cnót obywatelskich) i awansowal do

mona Manna. Aby jednak poznać te

Kierując zimową kampanią od grud-

stopnia generala brygady, a rok

malo znane fakty, musimy cofnąć się

nia 1848 r. do marca 1849 r. zdobyl

później opromieniony glorią i slawą

aż do czasów bezkrólewia po śmier-

sobie slawę wielkiego wodza i bo-

bohatera walk o niepodleglość, wró-

ci króla Augusta III, które trwalo rok

hatera. Pod jego rozkazami slużyl

cil do Polski, gdzie slużyl w stopniu

i bylo wypelnione nieustanną walką

w tym czasie wybitny poeta węgier-

generala-majora do 1792 r.

między oligarchami, przeciwnikami

skiego romantyzmu Sándor Petőfi.

reform a grupą wplywowych magna-

W sierpniu 1849 r. Bem zostal na-

tów zwanych Familią (Czartoryscy,

Za wolność naszą i waszą

czelnym wodzem armii węgierskiej.

Feudalne monarchie absolutne

Zamoyscy) gloszących konieczność

Po klęsce pod Timisoarą i upadku

po miażdżącym zwycięstwie odnie-

reform ustrojowych w RP. Jak wia-

rewolucji na Węgrzech, przekroczyl

sionym nad napoleońską Francją

domo we wrześniu 1764 r. pod bez-

granicę turecką, gdzie wraz z genera-

zawarly ze sobą tzw. Święte Przymie-

pardonowym dyktatem Rosji i przy

lami węgierskimi Kmetym i Steinem,

rze, które mialo być wiecznym gwa-

poparciu Familii nowym królem Pol-

przeszedl na islam i wstąpil do armii

rantem starego porządku w Europie.

ski zostal wybrany Stanislaw August

sultana. Wraz z przyjęciem islamu ge-

Na szczęście tak się jednak nie stalo,

Poniatowski, czlowiek mądry, dobrze

neral Józef Bem zmienil również swo-

ponieważ zniewoloną Europę blyska-

wyedukowany, ale niestety slabego

je dotychczasowe nazwisko na Murat

wicznie pokryla sieć tajnych związków

charakteru i nader ulegly w stosunku

Pasza. Po ugodzie Rosji z Turcją

i organizacji rewolucyjnych o zasięgu

do przebieglych sąsiadów, jakimi byly

Bem zostal internowany w Kutahia,

narodowym lub międzynarodowym.

monarchie absolutne Prus i Rosji.

a potem w Aleppo. Ostatnią bitwą,

Dlatego już pod koniec pierwszej po-

Dlatego już w 1767 r. reformatorska

jaką stoczyl, byla uwieńczona pelnym

lowy XIX w. cala zachodnia i środko-

dzialalność króla natrafila na zde-

sukcesem obrona Aleppo przed na-

wa Europa miala dość starego status

cydowany i zorganizowany za mo-

jazdem arabskich nomadów.

quo i jawnie dążyla do konfrontacji z

skiewskie pieniądze opór magnatów i

W 1841 r. do Turcji trafil rów-

silami feudalnymi.

znacznej części ciemnej i sprzedajnej

nież uzdolniony porucznik jazdy z

Rok 1848 przyniósl rewolucyjne

szlachty. Narastające konflikty, klótnie,

powstania listopadowego Michal

hasla wyzwolenia Polski, powstanie

niekończące się spory i powszechnie

Czajkowski, który przeszedl na is-

w Wielkopolsce, a później slynne

szerząca się anarchia byly doskona-

lam i przybral nowe imię i nazwisko

barykady w Wiedniu, które staly się

lym pretekstem dla Rosji i Prus do

­ Mehmed Sadyk Effendi. Effen-

symbolem buntu i protestu węgier-

jawnej ingerencji i interwencji w we-

Pomnik Józefa Korzeniowskiego w Brodach zniszczony

di byl dowódcą elitarnej jednostki

skiego. Sytuacja polityczna w Euro-

wnętrzne sprawy Rzeczypospolitej.

po 1945 r.

zwanej Kozakami Otomańskimi, w

pie w latach 1848-1849 zaowocowala

Przyslowiową czarą goryczy, której

której przeważnie slużyli polscy żol-

tym, że wiele zniewolonych narodów

przelanie zapoczątkowalo nowy roz-

poczucie sprawiedliwości, które zro-

dzialania Wojewody. Bylo to bowiem

nierze, zbiegli przed prześladowa-

widzialo w szeregach swoich oddzia-

wój dzialalności wojskowej w Polsce,

dzilo się z częstych nadużyć austriac-

przekonanie o możliwości lepszego

niami zaborców z kraju. Jednostka

lów polskich żolnierzy, a wielu decy-

byla obecność wojsk rosyjskich oraz

kich niższych funkcjonariuszy prawa.

ożenku jego pierworodnego.

dowodzona przez Czajkowskiego

dowalo się powierzyć dowództwo

sprawa porwania grupy senatorów.

Taka tematyka romantycznego buntu

W latach 1846­1863 Józef Ko-

wslawila się wielokrotnie w 1855

wojskowe wylącznie naszym roda-

29 lutego1768 r. zawiązala się w

zapewnila dużą popularność utworo-

rzeniowski zamieszkal w Warszawie,

roku podczas wojny krymskiej. W

kom, czego przykladem jest Mikolaj

Barze na Podolu konfederacja prze-

wi, a pieśń ,,Czerwony pas, za pasem

gdzie także powstalo szereg powie-

1872 r. Effendi zrezygnowal z wy-

Kamiński, Wojciech Chrzanowski, Lu-

ciwko uleglemu wobec Rosji królowi

broń" z pewnymi przeróbkami weszla

ści, w których zostala uwydatniona

konywanego zawodu i przeszedl na

dwik Mieroslawski, Ignacy Prądzyński

Stanislawowi Augustowi Poniatow-

do repertuaru najczęściej śpiewanych

wiara w lad moralny. Ponadto pisal

otrzymaną od sultana emeryturę.

i Edward Dembiński. Na szczególną

skiemu. Konfederaci prowadząc wal-

pieśni polskiej ludności, szczególnie

krótkie opowiadania i nowele, z któ-

kę partyzancką z regularnymi silami

tej biednej, wyzyskiwanej i zmusza-

rych dwie nadal pozostają w rękopi-

rosyjskimi próbowali wyzwolić kraj

nej do ślepego posluszeństwa wo-

sie. Od 1848 roku pracowal w War-

z orbity wplywów Rosji. Niestety w

bec wladzy i panów mieszkających w

szawie na stanowisku czlonka Rady

1772 r. poddal się ostatni punkt oporu

przepychu w palacach.

Wychowania.

konfederatów ­ Częstochowa, której

W dalszej twórczości Korzeniow-

Wyższość praktycznego dzia-

bohaterską obroną dowodzil wielce

utalentowany dowódca, wslawiony

ski koncentrowal się na problematyce,

lania nad zrywami narodowowyzwo-

bojami na Podlasiu, Litwie, Wielko-

jak to sam określal ,,żywiolu teraźniej-

leńczymi, rozsądku nad marzeniami

polsce i Ukrainie ­ Kazimierz Pula-

szości", czyli obserwacji i ukazywaniu

zostala ukazana w czterotomowym

ski. Po klęsce konfederacji Pulaski

problemów moralnych i spolecznych

dziele pt. ,,Krewni", uchodzącym za

postanowil wyemigrować i w 1777 r.

dziewiętnastowiecznej szlachty. Uka-

najdoskonalsze dzielo Korzeniow-

znalazl się w Ameryce, gdzie podjąl

zywal życie spoleczne oraz realia, ja-

skiego. Pod koniec życia marzyl o wy-

się wykonywania zawodu w cha-

kie towarzyszyly szlachcicom, a przy

daniu kolejnego dziela, jednak prze-

rakterze najemnego wojskowego,

tym niesprawiedliwość, i wiarę poj-

szkodzila mu śmierć, która nastąpila

dowódcy brygady kawalerii, z którą

mowaną jako niezbędną cnotę oraz

17 września 1863 roku w Dreźnie, do-

walczyl chlubnie o niepodleglość Sta-

ogromną rolę, jaką w życiu czlowieka

kąd wyjechal, postanawiając osiedlić

nów Zjednoczonych i zginąl śmiercią

odgrywal Bóg. To podejście do wiary

się tam na stale. Zostal pochowany

bohatera w bitwie pod Savannach w

i roli Boga spotykalo się z częstą kry-

na cmentarzu na Starych Powązkach

1779 r. Drugim znanym polskim ,,na-

tyką, zarzucającą tragedii Korzeniow-

w Warszawie.

jemnikiem" na ziemi amerykańskiej

skiego brak dramatycznego starcia

Józef Korzeniowski, zapomniany

byl Tadeusz Kościuszko, który w

nierozwiązywalnych racji, walki na-

dziś pisarz-romantyk, byl czlowiekiem

randze kapitana w 1769 r. wyjechal

miętności, a zamiast tego ­ częste

glęboko myślącym o poprawie statusu

z Polski do Francji, gdzie ksztalcil

popadanie w moral, którego przesla-

spolecznego swojego narodu, szcze-

się na specjalistycznych studiach

nie mówilo o możliwości skruchy i po-

gólnie tego uciskanego i gnębionego

inżynieryjno-wojskowych.

jednania, nawet w najmroczniejszych

przez nienawiść, zawiść i nierówność

W 1776 r. jako jeden z pierwszych

sytuacjach życiowych. Jako myśliciel

spoleczną. Dziś po uplywie dwustu

ochotników europejskich posluchal

i wychowawca glosil, że jedynie wiara

lat od jego śmierci jego twórczość

apelu światowej opinii spolecznej, aby

i wartości chrześcijańskie są w stanie

jest nadal aktualna, gdyż mimo po-

wziąć udzial w walce o niepodleglość

zapewnić szczęście.

wszechnego przekonania o równości,

kolonii angielskich, które w lipcu 1776

r. oglosily się wolnym państwem jako

W tragedii ,,Dymitr i Maria" (tytul

ludzkością nadal targają liczne kon-

Stany Zjednoczone Ameryki Pólnoc-

lwowski: ,,Wróżba i zemsta") zostalo

flikty, prowadzące do krzywd i niesta-

nej. Tadeuszowi Kościuszce miano-

to szczególnie uwidocznione w po-

bilności materialnej, którym można by

wanemu przez Kongres USA pulkow-

staci Marii, która kocha ze wzajem-

zaradzić przez odrodzenie prawdzi-

nikiem powierzono nadzór nad fortyfi-

nością Dymitra. Nie jest jednak dane

wych wartości chrześcijańskich.