24

Wladcy Stanislawowa

28 kwietnia­15 maja 2017 nr 8 (276) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

kto zalożyl Stanislawów?

Historycy i krajoznawcy do dziś nie mają ostatecznej odpowiedzi na dwa waż-

ne pytania ­ kto i kiedy zalożyl dzisiejszy Iwano-Frankiwsk, czyli Stanislawów.

Jest wiele różnych wersji, hipotez i twierdzeń. Kiedy więc mamy świętować

Dzień Miasta i komu powinniśmy za to dziękować?

da na to, że krajoznawca Siredżuk

IWAN BONDAREW

wcale jego dziela nie czytal.

tekst

Rok 1644. W 1987 roku na-

ilustracje ze zbiorów

ukowcy przeprowadzili obwodową

autora

konferencję, poświęconą 325-leciu

Iwano-Frankiwska. Wiele szumu

Pierwsze wzmianki

Chyba najglębiej, bo do XI

wywolal wówczas artykul mlodego

wieku sięgnąl A. Hryhoriew ­ au-

krajoznawcy Petra Siredżuka ,,Kiedy

tor przewodnika ekonomicznego

zostal zalożony Iwano-Frankiwsk?"

,,Obwód  Stanislawowski",  który

Autor odnalazl w Archiwum historycz-

ukazal się w 1957 roku. Pisze w nim

nym we Lwowie dokument, w którym

napisano: ,,pewien szlachcic Stefan

,,Stanislaw (tak miasto nazywalo

się po wojnie ­ red.) ­ to prastare

Potembski podal o kasatę wyroku

miasto, o którym pierwsze wzmian-

Lubelskiego trybunalu o sporze pie-

XIX wieczny historyk Fran-

ki pochodzą z XI wieku. W mieście

niężnym między nim a starostą trem-

ciszek Siarczyński uważal,

do dziś zachowaly się resztki walów

bowelskiego powiatu Georgiem Bala-

że miasto zalożyl Stanislaw

obronnych z XII wieku, które są cen-

banem. Dokument ten wydany zostal

Rewera Potocki

nym zabytkiem".

w miasteczku Stanislawowie w środę,

w święto Panny Marii 1644 roku".

Gdyby to bylo prawdą, to byla-

Rok 1624. W literaturze histo-

by sensacja. Ale w żadnej kronice

Ale historyk architektury Sergij

rycznej od czasu do czasu wspomi-

tamtych czasów nie ma wzmianki o

Krawcow ma do tej wzmianki stosu-

nany jest XIX-wieczny historyk Siar-

,,grodzie Stanislaw". Waly obronne

nek sceptyczny. Sklania się do myśli,

czyński. Powolując się na jego prace,

wprawdzie zachowaly się, lecz usy-

że mowa tu o innym Stanislawowie,

krajoznawca Petro Siredżuk pisze, że

,,latem 1624 roku polski magnat Sta-

pano je w XVII wieku.

a mianowicie, zalożonym opodal

nislaw Koniecpolski między dwoma

Rok 1611. Kolejnym ,,odkryw-

Brodów w 1620 roku. I faktycznie

Bystrzycami upatrzyl sobie miejsce

cą" byl geograf Mykola Janko. W

na mapie Guillaume de Beauplana

na zamek, który mial stać się pierw-

1973 roku ukazal się ,,Toponimiczny

z 1650 roku we wskazanym miejscu

szą budowlą naszego miasta".

slownik Ukraińskiej SRR". Możemy

jest wioska Stanislawów. Petro Sire-

tam przeczytać: ,,Iwano-Frankiwsk

dżuk nie podaje też żadnych danych,

Franciszek Siarczyński (1758-

Wedlug legendy, Stanislaw Rewera Potocki plugiem wy-

(do 1962 roku ­ Stanislaw) po raz

określających ten dokument (jaki to

1829) byl księdzem, historykiem i

znaczyl pierwsze stanislawowskie ulice

pierwszy w dokumentach historycz-

zbiór, opis, tom). Dlatego większość

geografem. Glównym jego dzielem

nych wspomniany jest w 1611 roku

G. Kupakowa, który w grudniu 1649

historyków traktuje to odkrycie z

podaje ,,Przewodnik po ekspozycji

jest ,,Slownik historyczno-geograficz-

w akcie polskiego króla Zygmunta

roku wspomina miasto Stanislawów.

pewnym dystansem. W swoich póź-

muzeum krajoznawczego" z roku

no-statystyczny królestwa Galicji". W

III, w którym zezwolono szlachcico-

Diak Grigorij Kunakow (a nie Ku-

1960. Pracowal nad nim caly zespól

niejszych artykulach Petro Siredżuk

trzecim tomie z roku 1829 są wiado-

wi Janowi Swoszowskiemu zalożyć

pakow) zostal skierowany przez cara

wylicza już inne daty powstania mia-

autorów w skladzie: P. Arsenicz, A.

mości o Stanislawowie.

tu miasto".

rosyjskiego z misją dyplomatyczną

sta ­ 1600 lub 1646. Wygląda na to,

Zadorożna, N. Krawczenko, O. My-

Niedawno historyk Zenowij Fe-

Wspólczesny historyk stanisla-

do Warszawy. Po wizycie sporządzil

że krajoznawca sam zaplątal się w

roszniczenko, D. Pruńko i E. Cepen-

dunkiw odnalazl ten ,,Slownik" i prze-

wowski Zenowij Fedunkiw udowodnil,

swych ,,odkryciach". Warto przy tym

da. Ktoś z nich napisal, że ,,Stanislaw

lożyl go na język ukraiński. Oto co

zostal zalożony w pierwszej polowie

XVII wieku na terenach ukraińskiej

wioski Zablocie przez polskiego

magnata A. Potockiego. Pierwsza

wzmianka o mieście odnosi się do

roku 1649, gdy chorąży braclawski J.

Dzik z wielkim wojskiem podszedl do

Stanislawowa, aby zdusić w mieście

powstanie ludności ukraińskiej prze-

ciwko szlacheckiej Polsce".

Braclawski chorąży Dzik istnial

rzeczywiście, choć zwano go wpraw-

dzie Jan. W książce ,,Dokumenty o

wojnie wyzwoleńczej narodu ukraiń-

skiego 1648-1654", wydanej w Kijo-

wie w 1954 roku, przytoczony zostal

nawet jego list z lipca 1648 roku, w

którym opisuje, jak mężnie walczyl

z powstaniem chlopów, którzy zajęli

Hetman Stanislaw Koniec-

Szarogród (obw. winnicki). Otóż na

polski ­ nie pasuje do roli

wspomnianej już mapie Beauplana

zalożyciela Stanislawowa

kolo Szarogrodu też jest miejsco-

,,Zapisy diaka Grigorija Kunakowa

wość Stanislawów. To raczej tu po-

o uzyskanych przez niego podczas

skramial powstalych chlopów cho-

pobytu w Polsce wiadomościach

rąży braclawski. Zresztą, Braclaw to

Tak mniej więcej wyglądaly narodziny stanislawowskiej fortecy

dotyczących wojny Polaków z koza-

też ziemia winnicka.

kami w 1649 roku". Droga do polskiej

że pan Janko, mówiąc delikatnie, nie

pamiętać, że ,,Polski slownik geo-

Siarczyński pisze o zalożeniu miasta:

Autorzy przewodnika po muzeach

stolicy przebiegala przez male mia-

,,Przez Stanislawa Potockiego, woje-

ma racji. Lwowski podkomorzy Swo-

graficzny" podaje ponad 70 miaste-

szybko zrozumieli swój bląd i w kolej-

steczko Stanislawów, leżące obecnie

wodę krakowskiego i hetmana wiel-

szowski w 1611 roku rzeczywiście

czek i wiosek o nazwie Stanislawów.

nym wydaniu 1967 roku już wzmianki

w woj. mazowieckim. Najprawdopo-

kiego koronnego zalożone zostalo i

zalożyl miasto, lecz nie Stanislawów,

Dlatego ujrzawszy to slowo w doku-

o żadnym Dziku nie ma.

dobniej przez nie wlaśnie wędrowal

nazwane w 1624 roku, a później prze-

tylko Janów (na swoją cześć). Obec-

mentach, nie należy wyciągać zbyt

Rok 1649, grudzień. Histo-

do Warszawy goniec Kunakow.

mienione w fortecę ku obronie kraju".

nie jest to wioska Iwano-Frankowe

pochopnych wniosków.

ryk Uliana Holowczańska na kolejnej

Rok 1654. Polscy historycy

kolo Lwowa. Może ta zbieżność

Rok 1649. Dość niespodzie-

konferencji w 2002 roku wprowadzila

A więc o żadnym Koniecpolskim

Michal Baliński i Tymoteusz Lipiński

nazw zmylila znanego geografa.

waną wzmiankę o naszym mieście

w naukowy obieg rosyjskiego gońca

Siarczyński nie wspomina. Wyglą-