28
Z pamiętnika podróżnika
28 kwietnia15 maja 2017 nr 8 (276) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Znane polskie rody
na wschodzie Rzeczypospolitej: Sanguszkowie
Dziś przedstawię Państwu kolejny ród, którzy swoją dzialalnością wyróżnil
się w historii Rzeczypospolitej i pozostawil po sobie znaczny majątek.
nie o osadzonych tam. Niestety do
DMYTRO ANTONIUK
,,zamkowej kolonii" spóźnilem się.
tekst i zdjęcia
Jej szef Wolodymyr Chomiak zezwo-
lil mi obejrzeć zabytek od wewnątrz,
Mowa będzie o miejscowości
ale na fotografowanie pozwolenia
Zaslaw (ob. Izaslaw) z kilku powo-
nie uzyskalem. Obiecano wyslać mi
dów. Po pierwsze zachowaly się tu
zdjęcia drogą mailową.
zabytki, ufundowane w swoim czasie
W dawnym klasztorze zacho-
przez Sanguszków, a po drugie
waly się stare korytarze ze sklepie-
dziś lokalni aktywiści starają się wply-
niami, a w celach zakonnych urzą-
nąć na wladze, aby wykonywaly swe
dzono cele dla więźniów. Zacho-
bezpośrednie funkcje, czyli dbaly o
waly się fragmenty fresków, jednak
zabytki. Ale o tym z czasem...
już trudno czytelne. Byly kościól
Po wygaśnięciu rodu Zaslawskich
św. Michala zostal przedzielony na
miasto przeszlo do Lubomirskich,
piętra. Na ,,piętrze" umieszczono
a od nich do Sanguszków. Marsza-
prawoslawny oltarz i tam czasem
lek wielki litewski Pawel Karol San-
odprawia nabożeństwa kaplan mo-
guszko zlecil nieznanemu jeszcze
skiewskiego patriarchatu. Niestety,
architekcie Paolo Antonio Fontanie
prośbie zaslawskiego księdza ka-
przebudowę średniowiecznej twier-
tolickiego o możliwość odprawiania
dzy, która trzykrotnie ratowala miasto
tam Mszy św. (w kolonii osadzeni
przed Tatarami: w latach 1491, 1534 i
są również katolicy) prawoslawny
1577. Jednak nie oparla się kozakom
kaplan odmówil, motywując, że po
Chmielnickiego. Fontana mial stwo-
Ruiny palacu
mszy katolickiej będzie musial każ-
rzyć z fortecy magnacką rezydencję.
na, z której można bylo podziwiać pa-
Pracami kierowal i projekt wykonal
Rosji i tam zmarl. Parafii udalo się
dego razu konsekrować świątynię
Rekonstrukcję rozpoczęto w polowie
noramę starego miasta, klasztor ber-
nadworny architekt Sanguszków
przetrwać, nawet gdy w klasztorze
na nowo. Ale, że byla to pierwotnie
XVIII wieku, kiedy to obronny zamek
nardynów, cerkiew, kościól parafialny
Paolo Fontana. Mistrzowie z Ostro-
umieszczono koszary dla czerwo-
świątynia katolicka, prawoslawny
przemieniono na barokowy kom-
i synagogę. Obok do dziś pozostaly
ga, Krzemieńca i Lwowa wedlug
noarmistów. Dobudowano dla nich
pop nie wziąl pod uwagę. Zacho-
pleks palacowy. Dwukrotnie gościl
mury skarbca Zaslawskich potężnej
jego rysunków wykonali siedem
drugie piętro. Ale w 1934 roku kościól
waly się tu jeszcze renesansowa
tu król Stanislaw August Poniatow-
XVI-wiecznej wieży. Nie wiadomo,
oltarzy, wstawiono organy, wyko-
jednak zamknięto. Zniszczono przy
attyka ze strzelnicami i fronton z po-
ski. Pierwszy pobyt na tyle przypadl
dlaczego wlaśnie ją nazywają dziś
nano baldachim nad oltarzem i
tym oltarze, organy, rzeźby, rozgra-
czątku XVII wieku. Ocalala dzwon-
mu do gustu, że za gorące przyjęcie
zamkiem, a stary palac pozostaje
meble. Przed dwuwieżową fasadą
biono naczynia liturgiczne. Później do
nica, ale brama, która pierwotnie
sprezentowal Klementynie Sangusz-
smutną ruiną, chociaż miejscowi
umieszczono figurę Matki Boskiej
krypt zrzucano trupy represji stalinow-
byla obok już nie. Niestety, nie
kowej bransoletę z brylantami. Po raz
aktywiści przed kilkoma laty po raz
dluta Jana Pusza z Annopola. W
skich. Jak to zazwyczaj na tych tere-
ujrzalem otwartej galerii, która mia-
drugi król odwiedzil Zaslaw w 1878
pierwszy starali się go uporządkować
ogrodzeniu klasztoru wmontowano
nach bylo, świątynię otwarto podczas
la się zachować, i również drugiego
roku, jadąc na spotkanie z Katarzyną
okupacji niemieckiej, ale komuniści
zamkniętego dziedzińca.
II. Towarzyszyl mu austriacki cesarz
znów ją zamknęli i caly obiekt przeka-
Wróćmy do historii tego za-
Józef II. Na cześć glów koronowa-
zali na magazyny wojskowe. Glówny
bytku. Zalożycielem klasztoru byl
nych wydano huczny bal i urządzono
portal zostal zniszczony, aby mogly
byly kalwinista, wojewoda wolyński
pokazy ogni sztucznych i iluminację.
do kościola wjeżdżać ciężarówki.
Janusz Zaslawski, pogromca po-
Ale byly to chyba jedyne przyjęcia
Wojskowi tak gospodarzyli, aż zawa-
wstania Nalewajki. W 1604 roku za-
wydane w tym palacu.
lil się helm poludniowej wieży i dach
prosil do Zaslawia szwajcarskiego
Do 1840 roku samotne życie
kościola. W 1988 roku rozpoczęto
architekta Jakuba Madleina, który
wiódl tu Karol Sanguszko i dopiero w
odbudowę zabytku, ale zrobiono to
w ciągu dwudziestu lat wymurowal
kilka lat po jego śmierci wdowa Kle-
tak nieudolnie, że wkrótce przekaza-
potężny klasztor. Dzięki swym mu-
mentyna organizuje koncerty i przed-
ną wiernym świątynię trzeba bylo na
rom i wieżom zostal on wlączony w
stawienia teatralne. Palac jakoś nie
nowo tynkować. Dziś w klasztorze
fortyfikacje miejskie. Fundator i jego
przynosil im szczęścia. Po Klemen-
mieści się redakcja lokalnej gazety,
malżonka Aleksandra z Sangusz-
tynie Sanguszkowej w palacu nikt nie
szkola muzyczna i rejonowy wydzial
ków spoczęli po śmierci w kryptach,
mieszkal na stale, a i odwiedzano go
emerytalny.
a ich serca ,,zakonserwowane w
coraz rzadziej. W 1880 roku książę
Z dawnego wystroju w kościele
krysztale" w ścianach klasztornego
Roman ,,Sybirak" Sanguszko zabral
nie zachowalo się nic, oprócz nie-
kościola. W 1630 roku ich trumny,
stąd do Slawuty część zbiorów, sta-
wielkiego fragmentu sztukaterii w
jak i innych czlonków rodu Sangusz-
rodruki i rękopisy, reszta zaś znalazla
prawej nawie z herbem Sanguszków.
ków, zostaly przeniesione obok, do
się w palacu Potockich w Antoninach.
Od strony ul. Szewczenki można
kościola farnego. Budowę klasztoru
Między innymi, listy Iwana Groźnego
dojrzeć zamurowaną bramę, a po
zakończyl syn Janusza, Aleksander
do króla Zygmunta Augusta, kolekcja
drugiej stronie ulicy dawny szpital
Zaslawski, znany intelektualista.
waz chińskich, weneckie krysztalowe
Glówny wjazd do palacu Sanguszków w Zaslawiu
obecnie dom mieszkalny.
Zaslawscy zlożyli u bernardynów
żyrandole i barokowe meble. Zaslaw-
Na starym mieście obok ruin
swoją rodową ikonę Matki Boskiej,
ski palac sprzedano (czy przekaza-
zegar wodny. Należy podkreślić, że
i ożywić. Oczyszczono ruiny ze śmie-
skarbca Sanguszków, kościola far-
która dotąd przechowywana byla w
no) armii rosyjskiej, która znaczne
wszystkie prace finansowala z War-
ci, wycięto narosle drzewa i krzewy,
nego św. Jana Chrzciciela i opusz-
skarbcu rodowym. Obraz ten zostal
przebudowala wnętrza, zniszczyla
szawy wdowa po marszalku Barbara
które niszczyly zabytek.
czonej synagogi ,,mamy" unikalny
później uznany za cudowny i stal się
sale balowe. Pozostal jedynie owalny
Dunin Sanguszkowa, która w stolicy
Z trzech bylych klasztorów
kompleks obronnego klasztoru oo.
glówną relikwią klasztoru.
hall, po którego obu stronach schody
prowadzila modny salon i pisala trak-
katolickich nie ma dziś żadnego.
bernardynów z początku XVII wieku.
Gdy Bogdan Chmielnicki powra-
wiodly na piętro. Dziś pozostaly po
taty na tematy moralne. W klaszto-
Jedynie w dawnym klasztorze mi-
Celowo piszę ,,mamy", gdyż obecnie
cal spod Zamościa na Ukrainę, jego
nim jedynie ruiny.
rze ksztalcono kleryków i leczono
sjonarzy (wedlug innych danych
mieści się tam kolonia karna nr 58,
wojska zdobyly Zaslaw i splądrowaly
Przed II wojną światową palac
chorych. W seminarium studiowal
lazarystów) od 1991 roku mieści
tzw. ,,zamkowa". Przygotowując się
klasztor. Jednak bernardynom udalo
zachowal się w miarę dobrze i chyba
przyszly poeta-romantyk Seweryn
się parafia św. Józefa. Zalożycie-
do wędrówki po klasztorach katolic-
się zawczasu wywieść cudowny ob-
najwięcej szkody zadaly mu dzialania
lem klasztoru byl wspomniany już
Goszczyński i przechowywano ar-
kich na terenach Ukrainy, w których
raz do Polski. Przez kolejne 80 lat
wojenne. Potem już go nie odbudowa-
chiwum Sanguszków. Klasztor dzia-
marszalek Wielkiego Księstwa Li-
obecnie mieszczą się zaklady peni-
życie zakonne w klasztorze ledwo
no. Na teren palacu prowadzi most
lal do 1832 roku, gdy zostal zlikwido-
tewskiego Pawel Sanguszko dzia-
tencjarne, dzięki wsparciu Instytutu
istnialo, dopóki Pawel Sanguszko nie
w czasach Zaslawskich byl zwodzony
wany przez wladze, a kościól stal się
lacz polityczny, który przy wsparciu
Polskiego w Kijowie, zaopatrzylem
zacząl jego odbudowy. Kościól zostal
i brama w ksztalcie luku w wielkiej
świątynią parafialną.
Rosji staral się o tron Polski. Prze-
się w pismo od zarządu glównego
pokryty nowym dachem i konsekro-
piętrowej oficynie, polączonej z pa-
Wladze carskie umieścily w klasz-
kazal zakonnikom trzy wioski i 600
slużby penitencjarnej Ukrainy, ze-
wany na nowo. Jednak w polowie
lacem pólokrąglą galerią, za oficyną
torze posterunek policji i inne urzędy.
zlotych, które mieli otrzymywać co
zwalające mi na odwiedziny i foto-
tegoż stulecia odbyla się jeszcze
rozpościera się widok na dziedziniec,
Przez pewien czas przy kościele wi-
roku na utrzymanie klasztoru i szpi-
grafowanie tych instytucji. Naturalnie,
większa rekonstrukcja: caly klasztor
niegdyś upiększony kwietnikami. Nad
karym byl o. Grzegorz Szwacki, który
tala przy nim. Budowę rozpoczęto w
mowa tu wylącznie o architekturze, a
zostal otynkowany, ustawiono nowe
brzegiem Horynia stala okrągla alta-
w 1866 roku zostal zeslany w gląb
1747 roku i ukończono po 20 latach.
