22

Okruchy historii

14­27 lipca 2017 nr 13 (281) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Jak Polacy Charków budowali (cz. X)

Historia kościola katolickiego w Charkowie po 1917 r.

Charkowska parafia nie posiadala przynależności dekanalnej do lat 20. XX wieku,

kiedy to zostal powolany dekanat Charków, w sklad którego weszly następujące

parafie: Charków wraz z pięcioma dojazdowymi filiami (Warwarówka, Elizabetów-

ka, Bezpalcewo, Afrykanówka i Szwejkera), Sumy, Czernihów z filialną kaplicą w

Klince, Kursk z kaplicą filialną w Bielgorodzie, Oriol z kaplicą filialną w Jelecu i ora-

torium w Briańsku, Poltawa, Kremenczuk i Woroneż. Pierwszym dziekanem zostal

mianowany ks. Wincenty Ilgin, proboszcz rzymskokatolickiej parafii w Charkowie.

Hlond zabiegal o zwolnienie ks. Ilgina

świątyni odprawil pierwszą mszę św.,

świątyni, do dziś nazywaną kaplicą

MARIAN SKOWYRA

z zeslania. Podobne starania podej-

na której zgromadzila się zaledwie

ormiańską. W charakterze ormiań-

tekst

mowali byli parafianie z Charkowa na

nieliczna garstka ocalalych katolików

skiego proboszcza przybyl do miasta

ilustracje ze zbiorów

czele z R. Howiczem, który w liście

miasta. Jednak do polowy grudnia

ks. Jehanian Karapet, który w 1927

autora

pisal: ,,Byl prawdziwym ojcem i opie-

tegoż roku, dzięki usilnym stara-

roku przyjąl obywatelstwo radzieckie.

kunem swoich parafian, nie chcąc ich

niom duchownego, świątynię zwró-

On też 14 lutego 1938 roku zostal

Ks. Wincenty Ilgin 15 sierpnia

opuszczać wtenczas, kiedy wszyscy

cono Kościolowi. Wygląd kościola

aresztowany i 21 października 1938

1926 roku zostal mianowany przez

uciekali do kraju. On zostal. Nie ma

pozostawial wiele do życzenia. W

roku rozstrzelany w Charkowie. Ko-

wyslannika papieskiego Piusa XI do

rodziny, która upomnialaby się o nie-

okresie komunistycznym zniszczono

ściól pozostal bez kaplana. W tej też

ZSRR, bpa Michela d`Herbigny`ego,

go". Ostatecznie jednak po odbyciu

calkowicie dawne wyposażenie, wy-

sytuacji świątynia zostala zamknię-

administratorem apostolskim dla polu-

kary i przywiezieniu do więzienia w

budowano szereg przegródek oraz

ta, a dokumentalne poświadczenie

dniowej części archidiecezji mohylew-

Moskwie 19 października 1933 roku

przedzielono kościól na piętra. Od

zamknięcia obiektu wystawiono 4

skiej z siedzibą w Charkowie, co stalo

na podstawie wymiany więźniów zo-

tego czasu przez wiele lat trwaly w

października 1940 roku, przekazując

się powodem jego rychlego areszto-

stal zwolniony i zmuszony do pozo-

kościele prace remontowe.

pomieszczenia do użytku teatru im.

wania. Jak sam wspominal, od 1923

stania w ZSRR. Zmarl w Warszawie

Uroczystym momentem dla la-

Szewczenki.

roku mial ,,stalego bolszewickiego

24 sierpnia 1937 roku na atak serca,

cinników wschodnich obszarów bylo

W czasie okupacji niemieckiej

aniola stróża". On też mial mieszkać

ks. Wincenty Ilgin

który byl skutkiem represji i wykony-

świątynia na nowo zostala przywró-

erygowanie samodzielnej charkow-

wraz z kaplanem. ,,Czatowal nie tylko

wania nieludzkiej pracy.

minacjach. Tym razem tajemnie, je-

cona do użytku sakralnego. W tym

sko-zaporoskiej diecezji z siedzibą

na mnie, ale i na parafian bywających

Wybór doręczenia nominacji na

dynie za sprawą polskiego konsulatu

czasie w Charkowie mial pracować

w Charkowie, które nastąpilo 4 maja

u mnie. W ciągu tych lat stale dozna-

terenach państwa ateistycznego na

w Charkowie zostal ks. Gaszyński

kaplan z krajów baltyckich, jednak

2002 roku. Pierwszym biskupem

walem przykrości i nieprzyjemności

wzór ks. Ilgina, który pociągnąl za

powiadomiony ustnie o zachowaniu

brak jakichkolwiek danych na temat

nowo utworzonej diecezji charkow-

ze strony wladz miejskich". Następnie

sobą uwięzienie i katorgę dla wielu

tytulu administratora apostolskiego

tego duchownego. W 1945 roku ko-

sko-zaporoskiej zostal mianowany bp

w 1926 roku musial podpisać zobo-

duchownych ­ byl to wyraźny bląd

dla poludniowej części archidiecezji

ściól ponownie zostal zamieniony na

Stanislaw Padewski OFM Cap, który

wiązanie, zgodnie z którym nie mógl

popelniony przez Watykan. Zresztą

mohylewskiej z siedzibą w Charko-

opuszczać miasta bez zezwolenia

byl to pierwszy takiego typu bląd Sto-

wie. Ostatecznie także aresztowany

wladz. Aresztowany 26 października

licy Apostolskiej, jednak nie ostatni.

wraz z 11 parafianami i rozstrzelany

1926 roku. W czasie trwania procesu

Po zakończeniu II wojny światowej

w Charkowie 12 października 1937

wielokrotnie wzywano w charakterze

duszpasterz na Podolu ks. Wojciech

roku. Byl to ostatni kaplan pracujący

świadków parafian. Jedni powrócili, a

Olszowski także oficjalną drogą

na terenach Wschodniej Ukrainy.

ci, którzy bronili swojego duszpaste-

pocztową otrzymal nominację z dnia

Wszystkie te zmiany w życiu re-

rza, zostali aresztowani.

ligijnym mieszkańców Charkowa, a

także parafii byly następstwem rewo-

lucji październikowej 1917 roku, po

której oddzielono Kościól od państwa

i zastosowano terror wobec wierzą-

cych. Wobec samych Polaków terror

byl szczególnie okrutny, co oczywi-

ście bylo następstwem konfliktu pol-

sko-bolszewickiego z 1920 roku. W

Charkowie zabroniono wszelkich ini-

cjatyw charytatywnych, zlikwidowano

także przytulek. Z miasta wyjechalo

kilku kaplanów, którzy do tej pory pel-

nili funkcję wikariuszy i duszpasterzy.

Pozostal jedynie proboszcz ks. Win-

centy Ilgin.

Wraz z przyjściem nowej wla-

Bp Marian Buczek (od lewej) i bp Stanislaw Padewski

dzy zapanowal glód i drożyzna. Za

podczas ingresu bpa Buczka do katedry w Charkowie, 16

pośrednictwem Stolicy Apostolskiej

maja 2009 r.

i pomocy osobistej papieża Benedyk-

7 stycznia 1927 roku ks. Wincen-

ta XV zorganizowano w 1922 roku

8 listopada 1958 roku na biskupa ty-

ty Ilgin zostal skazany na trzy lata

pomoc charytatywną dostarczaną,

tularnego Atrybi i administratora apo-

lagrów pod zarzutem ,,odprawiania

obok innych miast, także do Charko-

stolskiego dla katolików miasta Kijo-

religijnych obrządków bez posiada-

wa, i od której w następnych latach

wa i calej Ukrainy. Wladze radzieckie

Katedra w Charkowie

nia rejestracji". Dodatkowo uslyszal

wladze komunistyczne odmówily

uznaly nominację za nielegalną i w

11 innych zarzutów, m.in.: gloszenie

się calkowicie. Wszystko to mialo

marcu 1958 roku wydalily biskupa

cele świeckie jako magazyn studium

zaangażowal się w rozwój życia re-

kazań kontrrewolucyjnych, a także

na celu calkowitą inwigilację kato-

nominata do PRL-u. O nominacji ks.

filmowego, dzięki czemu także unik-

ligijnego na tym obszarze. Pierwszy

za organizowanie chóru kościelnego

licyzmu i elementu polskiego w tych

Olszowski dowiedzial się dopiero w

nąl calkowitego zniszczenia, jak w

ingres nowego biskupa do katedry w

i rady parafialnej.

regionach. Jeszcze w tym samym

1962 roku, jednak do tego czasu no-

przypadku wielu świątyń na terenach

Charkowie mial miejsce 10 lipca 2002

Przebywal na Wyspach Solo-

roku z kościola skonfiskowano kilka

minacja zostala już odwolana.

wschodniej i poludniowej Ukrainy. Z

roku, z udzialem episkopatu Ukrainy

wieckich przy wyrębie lasów i wydo-

srebrnych przedmiotów liturgicznych,

Następcą ks. Ilgina w Charko-

dawnego wyposażenia jedynie cu-

na czele z kardynalem Marianem

bywaniu torfu. Po odbyciu trzyletniej

a 31 maja po napadzie rabunkowym

wie byl mianowany w 1928 roku

dem ocalala alabastrowa figura Mat-

Jaworskim. 24 listopada tegoż roku

kary ks. Ilgin zostal skierowany na

zostalo skradzionych ponad 300 pa-

ks. Leonard Gaszyński, który już

ki Bożej Niepokalanej, która obecnie,

zostal odnowiony dawny dekanat

trzy lata zeslania do miejscowości

ramentów, w tym także ornaty, alby

doskonale poznal sowiecki terror,

jak i do wojny znajduje się w glów-

Charkowski, jednak tym razem obej-

Pieniegi, oddalonej 250 km od Ar-

i różnego rodzaju bielizna oltarzowa.

gdyż w 1921 roku byl aresztowany

nym oltarzu.

mujący terytorium calego obwodu

changielska. Tam też ostatnie 200

Od 1923 roku przy charkowskiej

w Mohylowie. Gdy zostal mianowa-

Odrodzenie Kościola katolickie-

charkowskiego, a 7 lutego Kongre-

km, w czasie surowej zimy 1930 roku,

parafii dzialala także druga, ormiań-

ny w 1927 roku proboszczem parafii

go nastąpilo po 1990 roku. 7 stycznia

gacja Kultu Bożego na prośbę bpa

wraz z innym kaplanem musial prze-

skokatolicka, wspólnota, dla której

w Charkowie, Watykan zachowal

1991 roku marianin ks. Jerzy Zimiń-

Padewskiego zatwierdzila św. Cy-

być pieszo. Prymas Polski August

wydzielono kaplicę po lewej stronie

szczególne środki ostrożności w no-

ski na stopniach zamkniętej jeszcze

ryla i Metodego patronami diecezji