24

Wladcy Stanislawowa

14­27 lipca 2017 nr 13 (281) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Maly gospodarz Stanislawowa

Biografia tego przedstawiciela rodu Potockich dlugo byla malo interesująca

dla iwano-frankowskich krajoznawców, ponieważ jego rola w historii Stanisla-

wowa byla dość epizodyczna. Nie pozostawil też po sobie żadnego portretu.

Niedawno jednak jego portret pojawil się w Internecie. Oto proszę się zapoznać

­ pan Wincenty Potocki.

zasadę ­ aby uzyskać zgodę na

nicami, zaś Wincenty i madame de

IWAN BONDAREW

ślub, pan mlody musial wysadzić

Ligne ,,jako Adam i Ewa, nawet bez

tekst

kilka drzew owocowych. Wkrótce

listka figowego, zabawiali się".

ilustracje

wielu mieszkańców okolic Niemiro-

Żeby prawowita malżonka nie

z archiwum autora

wa nieźle zarabialo na sprzedaży

przeszkadzala im w tej ,,zabawie"

owoców.

odprawil ją jak najdalej. Wkrótce

Wladal, ale nie rządzil

Większość materialów biograficz-

Po zajęciu Galicji Wincenty Po-

mąż Heleny Apolonii ginie na wojnie

nych zaczyna się od slów, że taki a

tocki szybko dogadal się z Austria-

i Potocki zaczyna kolejny proces

taki dobrodziej urodzil się w tym roku.

kami. W 1784 roku prosi cesarza o

rozwodowy. Jednak Anna nadal go

My rozpoczniemy ten rozdzial od in-

tytul księcia. Józef II zgodzil się pod

kocha i nie chce go puścić. Wtedy

nego wydarzenia: 26 lutego 1761 roku

warunkiem, że przeniesie on caly

urządza żonie blokadę finansową.

w Brodach odbyl się zjazd rodziny

swój majątek do Galicji i utworzy

Potockich. Przybyly dzieci wojewody

ordynację ­ niepodzielny majątek

poznańskiego Stanislawa, zmarlego

przechodzący z ojca na syna. Potoc-

przed rokiem. Józef, Piotr, Franci-

ki ordynacji nie utworzyl i księciem

szek i Wincenty dzielili ,,imperium"

nie zostal.

swego ojca. Stanislawowski klucz

Magnat zarabial wiele, ale wy-

posiadlości przypadl najmlodszemu

datki mial jeszcze większe. Prowa-

z braci, Wincentemu. Zarządzal jego

dzil wystawny sposób życia, wiele

majątkiem wujek Eustachy Potocki.

podróżowal i mial drogie hobby ­

Wkrótce opiekun oddal w dzierżawę

kolekcjonerstwo. Zbieral wszystko

Stanislawów swojej siostrze Kata-

­ książki, monety, grafikę, obrazy.

rzynie Kossakowskiej z Potockich.

Nie jakieś tam ,,bohomazy". W swej

Wiosną 1765 roku zwraca ona miasto

kolekcji posiadal dziela Rembrandta,

Wincentemu, ale tak naprawdę cale

Tycjana, Rubensa. Na zakup dziel

zarządzanie miastem spadlo na Jó-

sztuki Potocki zaciągal pożyczki u

Helena Apolonia de Ligne

zefa, jako kolejnego opiekuna.

holenderskich bankierów. Nie odda-

Wincentemu do twarzy bylo w mundurze

przeszla dlugą drogę od ko-

Wreszcie 30 grudnia 1770 roku

wal w terminie, więc odsetki rosly.

chanki do prawowitej mal-

latach figuruje już jako general-lejt-

liczne zobowiązania majątkowe na

w Warszawie bracia dokonali osta-

Gdy dlug przekroczyl 4 miliony, nasz

żonki

nant armii koronnej. Na portrecie wi-

dwa miliony zlotych. Jednak saldo

tecznego podzialu majątku. Win-

mecenas znalazl się pewnego dnia

Jego daleka krewna Zofia (przy-

dzimy go wlaśnie w mundurze gene-

bylo dodatnie. Po śmierci bezdziet-

centy ustąpil swoją część Józefowi,

na skraju bankructwa. Zmuszony byl

szla pani na Humaniu) pisala w li-

ralskim. Wtedy to mlody ,,dowódca"

nego brata Franciszka w 1771 roku

a w zamian otrzymal szereg innych

sprzedać część kolekcji i niemirow-

ście do męża: ,,Nie lubię pana pod-

kupil za 30 tys. zlotych szefostwo

Wincenty otrzymal jeszcze 700 tys.

miast i miasteczek.

ski klucz, pelniący funkcję magnac-

komorzego koronnego [Wincente-

nad pulkiem konnej gwardii królew-

zlotych i niemirowski klucz mająt-

kiej stolicy.

go] Potockiego, a ciebie, mon ange,

skiej ­ elitarnego oddzialu sil zbroj-

ków na braclawszczyźnie, liczący

W 1803 roku Wincenty przenosi

wprost uwielbiam, bo ty w niczym

nych Rzeczypospolitej. Arystokracja

60 wiosek i folwarków z okolo 10

się do Brodów. Wówczas opisywano

nie przypominasz takich typów, jak

lubila bawić się ,,w żolnierkę" i Win-

tysiącami poddanych.

to miasto, jako ,,czarne mrowisko,

on. Porzuca on swoją żonę. i żeni

centy nie byl tu wyjątkiem. Jego ge-

W majątkach Potockiego dziala-

ohydne i potworne". Potocki miesz-

się z tą, którą kocha, ale nie wypel-

neralstwo bylo czystą formalnością,

ly liczne manufaktury, produkujące

kal w starym palacu, który jego mal-

nia swoich zobowiązań względem

gdyż rzadko zjawial się w koszarach.

sukno, kilimy, kapelusze, szable,

żonka scharakteryzowala zabójczo:

pierwszej. Wyobraź sobie ­ ta nie-

Szkoleniem zajmowali się przeważ-

strzelby i trąby, które eksportowano

,,Dziwny zapach, silny smród zde-

szczęsna kobieta nie ma teraz za

nie dowódcy pulków, w większości

do Europy. Podobnie, jak Kolomoj-

chlych szczurów, przegnila podloga.

co żyć..."

przeznaczani na te posady cudzo-

ski, posiadal on ,,kieszonkowe woj-

Wokól ruina".

Wreszcie kupuje zgodę Anny

ziemcy, slużący w wojsku polskim.

na rozwód i reguluje swój stosunek

Po wojnie Pólnocnej Rzeczpospolita

Trzykroć zjawiala mu się

z Heleną Apolonią. Powiadają, że

nie prowadzila żadnych dzialań wo-

milość

przed oltarzem przywidzialy jej się

jennych ­ oprócz wojen domowych

Do kobiet Wincenty szczęścia

trzy trumny. Urodzila Wincentemu

­ więc nie bylo mu dane okryć się

nie mial ­ trzykrotnie byl żonaty i za

Urszula z Zamojskich, pierw-

troje dzieci, ale wszystkie w dzie-

slawą na polu bitewnym.

każdym razem niefortunnie. Po raz

sza żona Wincentego

ciństwie zmarly. Z pewnością nie

Na odmianę od swych krewnych,

pierwszy spróbowal uroków malżeń-

można budować swego szczęścia

którzy regularnie walczyli przeciwko

I tu stajemy przed zagadką. W

skich w 1773 roku z Urszulą Zamoj-

na krzywdzie innych.

królowi, Wincenty zachowal lojalność

solidnych opracowaniach genealo-

ską ­ siostrzenicą króla. Malżeństwo

Myślicie państwo, że na starość

wobec monarchy. Odznaczono go

gicznych rodu Potockich odnotowa-

okazalo się bezdzietne i po kilku

Potocki porzucil swe amory? Nic po-

za to Orderem Świętego Stanislawa

no jedynie datę śmierci Wincentego

latach zakończylo się rozwodem

dobnego. Glośno chrapal przez sen,

i Orla Bialego, a ponadto zostal pod-

Potockiego. Ale w różnych opraco-

,,z porozumieniem stron". Wkrótce

co bylo nie do wytrzymania, więc

komorzym koronnym, czyli sędzią,

waniach, a nawet w Wikipedii, jako

Urszula zostanie hrabiną Mniszek

malżonka przeniosla się do oddziel-

rozpatrującym sprawy ziemskie. Po-

datę jego urodzin wskazuje się rok

i jej portret namaluje ukraiński ma-

nego pokoju. Pewnego dnia weszla

sada byla prestiżowa, nie męcząca i

1740, co oznaczaloby, że podczas

larz Lewicki. Możemy go oglądać

Kolejna malżonka magnata

nagle do sypialni męża i zastala go

dochodowa. Pieniądze zaś byly mu

pierwszego podzialu majątku Win-

w wydaniach rosyjskiej sztuki XVIII

­ Anna z Mycelskich

ze swą przyjaciólką, niejaką ma-

wciąż potrzebne.

centy mial ponad 20 lat. Dlaczego

wieku.

dame Korwowską. Wybuchl skan-

więc starszy brat i stryj opiekowali

Wróćmy do Wincentego. W 1787

sko" zlożone z bylych wojskowych.

dal, ale w końcu malżonkowie się

się doroslym mężczyzną prawie

roku zawiera związek malżeński z

Ekscentryczny magnat bil nawet na

Jak zostal przepuszczony

pogodzili. Jednak szalonej milości

dziesięć lat? Prawdopodobnie jed-

Anną Mycelską, która urodzila mu

użytek wewnętrzny wlasną monetę,

majątek

między nimi już nie bylo. Wincenty

Po podziale ojcowskiego spad-

nak przyszedl on na świat znacznie

syna Franciszka. Ale i ona szybko

zdobioną herbem Pilawa.

kupil żonie dom w Paryżu, a sam

ku Wincentemu przypadla pokaźna

później ­ gdzieś pod koniec 40 lub

mu się znudzila. W 1790 roku Potoc-

Bezlitosnym eksploatatorem jed-

mieszkal nadal w Brodach, z rzad-

część: Brody, Zbaraż, folwarki pod

na początku 50 lat XVIII wieku. W

ki poznaje księżniczkę Helenę Apo-

nak Wincenty Potocki nie byl. Budo-

ka ją odwiedzając. Przeżyl Helenę

Lwowem, dwa palace w Warszawie,

takim razie, wszystko powraca na

lonię de Ligne, zresztą też zamężną.

wal domy dla swych pracowników,

Apolonię i zmarl w 1825 roku. Caly

kilka kluczy na Podolu, Ziemi Kijow-

swoje miejsce.

Wybucha szalona milość. Księżnicz-

a dla ich dzieci ­ bezplatne szkoly.

swój majątek ­ a wlaściwie to co z

skiej i Winnickiej. Na tych ziemiach

ka przenosi się do majątku Kowa-

Utrzymywal na wlasny koszt korpus

niego pozostalo ­ zapisal synowi

mieszkala ogromna ilość poddanych.

lówka pod Niemirowem, gdzie oboje

kadetów dla mlodzieży szlacheckiej,

Apolityczny sędzia ziemski

Franciszkowi. Ten zaś ostatecznie

Ogólna wartość majątku wyceniana

Swoją pierwszą oficjalną posadę

,,kręcą amory". Kronikarze wspomi-

w którym wykladali francuscy i nie-

przepuścil wszystko, czego nie zdą-

byla na 10,343 milionów zlotych. Do

Wincenty otrzymal w 1770 roku, gdy

nają, że okna tamtejszego palacu

mieccy nauczyciele. Byl zapalonym

żyl przepuścić ojciec.

tej fortuny doszly wprawdzie jeszcze

zostal starostą lubelskim. Po trzech

calymi dniami zaslonięte byly okien-

sadownikiem i wkrótce wprowadzil