Rozmowy kuriera

25

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 14­27 lipca 2017 nr 13 (281)

Poprzez sylwetkę Mustafy Dżemilewa

pokazaliśmy historię calego narodu

krymskotatarskiego

z ALIMEM ALIJEWEM, wspól-

autorem książki ,,Mustafa

Dżemilew niezlomny" roz-

mawiali JANA DOMAŃSKA

i WOJCIECH JANKOWSKI.

Wojciech Jankowski ­

Jak wyglądala praca nad

książką?

Blisko dwa lata temu zadzwonila

do mnie glówna redaktor Ukraińskiej

Prawdy Sewgil Musajewa i powie-

dziala, że charkowskie wydawnictwo

Vivat szuka autorów, którzy podjęliby

się pracy nad książką o Mustafie

Dżemilowie. Zapytala, czy nie mo-

glibyśmy spróbować. Do tej pory

ani ona, ani ja nie mieliśmy takiego

doświadczenia, dopiero zdobywa-

liśmy je w pracy na przestrzeni pól-

tora roku, chociaż pierwszy wywiad,

który przeprowadziliśmy z Mustafą

Dżemilowem odbyl się już w kwietniu

2014 roku. To bylo zaraz po aneksji,

podczas forum Ukraina-Rosja, które

w Kijowie zorganizowal Chodorkow-

gdy znęcano się nad nim podczas

Pólwyspie Krymskim naruszany. To

co wyraża następująca postawa:

ny. Z jakimi tendencjami mamy do

ski. Pamiętam, że zapytaliśmy go

piętnastu lat uwięzienia za czasów

jest spektrum od wolności slowa,

jeżeli moja rodzina i ja będziemy w

czynienia? Krym zmienia się z bazy

wówczas, czy może się tak zdarzyć,

sowieckich.

bo po zamknięciu Medżlisu Tatarów

stanie względnego bezpieczeństwa,

turystycznej na bazę wojskową. Na

że go nie wpuszczą na Krym. Od-

Krymskich, który w ciągu 25 lat byl

to uczynię wszystko, żeby w takim

pólwysep wciąż przybywa z Rosji

JD ­ Czy móglby Pan roz-

powiedzial wtedy, że to bzdura, że

nie tylko ważnym czynnikiem w życiu

stanie pozostać. Z drugiej strony jest

regularne wojsko i jest dowożona

winąć opowieść o obecnej

nie pozwolą sobie na to. I po trzech

spoleczno-politycznym Tatarów, ale

też ważne, by Tatarzy nie porzucali

broń. Druga kwestia to zmiany w

sytuacji Krymu. W czasie

tygodniach nie wpuścili go na Krym,

też mial w każdej wsi swoje ośrod-

swojej ojczyzny, nie wyjeżdżali poza

instytucjach ­ zamiast demokratycz-

promocji książki opowiedzial

oglaszając go persona non grata.

ki ­ na Krymie nie ma w tej chwili

Krym.

nych instytucji, buduje się instytucje

Pan o tym, że trwa okupacja

żadnego wolnego medium. Teraz

pseudodemokratyczne. Demokra-

Jana Domańska ­ Cho-

Krymu przez Federację Ro-

JD ­ W kontekście syl-

mogą prześladować ludzi za to, że

tycznych mediów na Krymie nie

ciaż książka jest zatytulowa-

syjską, w czasie której mialo

wetki Mustafy Dżemilewa po-

mają albo mieli kontakty z Medżli-

ma, ale zamiast nich utworzono

na ,,Mustafa Dżemilew nie-

miejsce 300 przypadków na-

wiedzial Pan o pokojowym

sem. W ten sposób wśród Tatarów

krymskotatarski holding, który jest

zlomny", jest w niej mowa

ruszeń praw czlowieka.

sprzeciwie ­ jak taki pokojo-

Do tej pory zaobserwowaliśmy

krymskich tworzy się przestrzeń do

pasem transmisyjnym rosyjskiej

nie tylko o liderze Tatarów

wy sprzeciw mialby wyglą-

300 przypadków naruszeń praw czlo-

ekstremizmu. Ale my powtarzamy, że

propagandy, z tym, że po krymsko-

krymskich.

dać na pólwyspie?

Oczywiście. Chcieliśmy przez pry-

wieka na Krymie. Trzeba jednak za-

podobnie jak w czasie komunizmu,

Cofnijmy się do czasów sowiec-

tatarsku. Zamiast zakazanego Me-

zmat jednego czlowieka ­ lidera naro-

znaczyć, że to niestety nie wszystkie

tak i teraz musimy utrzymać tę linię

kich, do komitetów Solidarności,

dżlisu usilują tworzyć inne organiza-

dowego, polityka ale i zwyklej osoby,

zdarzenia, o których wiemy. Na pew-

obrony, której trzymamy się do tej

do akcji protestacyjnych, których

cje, które są zależne do Rosjan, i na

która ma swoje marzenia i swoje oba-

no jest wiele takich, o których wiedza

pory ­ sprzeciwu bez przemocy na

efektem byl nacisk dyplomatyczny

szczęście, nie są popularne wśród

wy, pokazać historię i wspólczesność

do nas nie dotarla. Przez odbywają-

Krymie i poza nim. Rosjanie ciągle

i ekonomiczny na Rosję. A jeśli mó-

krymskich Tatarów. Kolejne zjawi-

calego narodu od początku XX wie-

cą się militaryzację Krym zamyka się

nas prowokują i starają się doprowa-

wimy o Krymie, to należy uwzględnić

sko to wymiana ludności. Z Krymu

ku po chwilę obecną. Chcieliśmy po-

zarówno przed nami, obrońcami praw

dzić do sytuacji, która swego czasu

taktykę jednego glosu, tych którzy są

wyjechalo 35 tysięcy mieszkańców,

kazać historię nie tylko tragedii, ale i

czlowieka, jak i przed dziennikarza-

miala miejsce w Czeczenii.

na Krymie i tych którzy wyjechali. Ten

ale z kolei na pólwysep przyjeżdża-

zwycięstwa. Dlatego wlaśnie książka

mi. Obecna atmosfera na Krymie to

kontakt, jak system nerwowy w orga-

ją ludzie z różnych regionów Rosji,

WJ ­ Na samym Krymie

kończy się zwycięstwem Dżamali na

totalny brak zaufania w stosunkach

nizmie, nie może zostać przerwany.

to zaś jest naruszeniem międzyna-

są jednak Tatarzy, którzy

Eurowizji, gdzie byl obecny również

międzyludzkich i strach. Dzieje się

Powinniśmy coraz bardziej populary-

rodowego prawa militarnego doty-

zdecydowali się na kolabo-

Mustafa Dżemilew. Kończymy książ-

tak w wyniku represji, które dotykają

zować język ojczysty, kulturę i strzec

czącego terytoriów okupowanych.

rację.

kę slowami ,,chajtarma" [w krymsko-

dwóch kategorii ludzi ­ proukraiń-

W każdym środowisku są takie

swej tożsamości. Jest to jeden ze spo-

Wjeżdżają urzędnicy, którzy pracują

tatarskim ,,powrót" ­ red.] ­ to nazwa

skich mieszkańców Krymu i krym-

osoby, ale jest ich nie więcej niż pól

sobów pokojowego sprzeciwu. Oczy-

w miejscowych organach ,,wladzy",

tańca, który symbolizuje powrót. My,

skich Tatarów. Represje w tej chwili

procenta calej ludności tatarskiej.

wiście, akcje spoleczno-polityczne

funkcjonariusze Federacyjnej Sluż-

Tatarzy krymscy, zawsze wracamy

są skierowane szczególnie wlaśnie

Są to ci, którzy poszli pracować w

na Krymie są w tej chwili niemożliwe.

by Bezpieczeństwa i slużb mundu-

do naszej ojczyzny.

przeciw Tatarom. Krąży nawet wśród

strukturach wladzy okupacyjnej i ci,

W grę wchodzą raczej wydarzenia

rowych.

Tatarów taki żart, że skoro doczekali

którzy publicznie występują w imieniu

kulturalne, dobroczynne, oświatowe.

WJ ­ Znamy Mustafę Dże-

JD ­ Jak na Ukrainie przyj-

do 9 rano, to znaczy, że dziś nikt ze

Tatarów, ale reprezentują stanowisko

Teraz powinniśmy się skupić na tym,

milewa, jako osobę bardzo

mują Waszą książkę?

slużb rosyjskich nie przyjdzie prze-

prorosyjskie. Na szczęście wśród sa-

by zapewnić dobre wyksztalcenie na-

Najczęstsze komentarze, poczy-

poważną, bohatera, lidera

szukiwać mieszkanie. Bo wchodzą

mych Tatarów ci ludzie nie cieszą się

szym dzieciom, żeby po zakończeniu

nając od hipsterów po osoby zorien-

ruchu narodowego. Z Pana

do mieszkań o 5 ­ 6 rano, gdy jesz-

popularnością. W naszej spoleczno-

okupacji one mogly odbudować Pól-

towane w tematyce, to stwierdzenie,

relacji wynika jednak, że jest

cze większość ludzi śpi, w każdym

ści nie mają oni żadnego szacunku,

wysep Krymski.

że książkę czyta się bardzo lekko.

on czlowiekiem, który uwiel-

razie dzieci i starcy na pewno. Takimi

ale jak dlugo taki stan potrwa? Caly

Dla nas jest to bardzo ważne, gdyż

bia żartować.

JD ­ Jak ma wyglądać ta

W prywatnych rozmowach Mu-

metodami próbują zastraszyć cale

czas pracuje propaganda i czas gra

zamierzaliśmy wydać nie książkę hi-

deokupacja? Powrót do sta-

stafa żartuje bardzo często. Więk-

tatarskie środowisko.

przeciwko nam...

storyczną, nie biografię, lecz wywiad-

tus quo będzie niezmiernie

szość rozmów zaczyna od anegdot.

rzekę, chcieliśmy napisać książkę

JD ­ Przeszukiwania to

JD ­ Co to znaczy, że

trudny, bo jak Pan powie-

Kiedy pytaliśmy go o poważne rze-

non-fiction i udalo się.

nie jedyny sposób represji.

czas gra przeciw wam?

dzial czas gra przeciwko

czy, zaczynal żartować. W książce

To znaczy, że ludzie są zastra-

Wiemy o przypadkach uwię-

Wam. Proszę powiedzieć,

są nawet opisane momenty, gdy

szani. Czlowiek to istota spoleczna,

Rozmowa zostala zapisana po

zień, zabójstw.

jakie zmiany Rosja wprowa-

prosiliśmy go, by odpowiadal nam

Jeżeli weźmiemy pod uwagę, na

która m.in. przyzwyczaja się do każ-

promocji książki ,,Mustafa Dżemi-

dza na Krymie?

poważnie na pytania. Trzeba wie-

przyklad Konwencję Praw Czlowieka

dej zmiany spoleczno-politycznej.

Na bazie tych 300 naruszeń

lew niezlomny", która odbyla się

dzieć, że poczucie humoru swego

Organizacji Narodów Zjednoczo-

Na Krymie ludzie cenią sobie coraz

praw, o których mówiliśmy, zawsze

4 czerwca w Ukraińskim Domu w

czasu uratowalo mu życie, wtedy,

nych, to każdy z jej punktów jest na

bardziej wlasne bezpieczeństwo,

w grę wchodzą jakieś glębsze zmia-

Warszawie.