14

Przegląd wydarzeń

28 lipca­14 sierpnia 2017 nr 14 (282) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Cmentarz Janowski we Lwowie

W wydawnictwie Zapol wydana zostala dlugo oczekiwana przez ludzi związanych ze Lwowem książ-

ka. Cmentarz Janowski we Lwowie to obszerna dwutomowa monografia o pomyśle powstania, zalo-

żeniu i dziejach lwowskiego cmentarza funkcjonującego do dziś i ściśle związanego z dziejami Lwo-

wa, ale jak dotąd pomijanego uwagą nie tylko przez zwiedzających Lwów, ale nawet przez samych

lwowian, okrytego wstydliwą aurą zapomnienia. Przyczyną temu bylo to, że od początku chowano

na nim osoby niebogate, zwyklych pracowników fizycznych, kolejarzy, zmarlych z zakladów kar-

nych, slużących, ubogich księży. Zmienić stosunek do tego cmentarza próbowal jeszcze na pocz.

XX wieku św. abp Józef Bilczewski, każąc siebie pochować wlaśnie na tym cmentarzu. Z jego wla-

śnie imieniem cmentarz najczęściej jest kojarzony.

dzielo zakończyć! Bardzo grube dwa

ale byl to wymóg czasu, bo grant w

ALINA WOZIJAN

tomy.

tej chwili skończyliśmy i bardzo żalu-

Cmentarz Janowski zmienia

jemy, że nie powstal indeks nazwisk

Ja ani przez chwilę nie

się w zatrważającym tempie. Jako

do drugiego tomu. Ale nie tylko nie

wątpilam!

cmentarz polożony w granicach

Barbara Patlewicz: 45 hek-

daliśmy rady czasowo, lecz nawet

miasta jest obecnie dość popularny

tarów wiele razy oblaziliśmy! Trzy

gdybyśmy zdążyli umieścić caly ma-

dla pochówków, a i aktualne prawo

lata pracy dobiegly końca. Od po-

terial, tom drugi powiększyl by się

Ukrainy nie zabezpiecza zacho-

lowy czerwca jest już w sprzedaży.

dwukrotnie pod względem objęto-

wanie grobów, które nie są objęte

Dwa tomy, prawie 1200 stron. Od-

ści i wagi. Byloby to jeszcze ze 200

opieką rodzin ­ nie jest pobierana

mrożenia i przegrzania, pogryzień

stron! I książka ukazala by się co

na Ukrainie oplata za zachowanie

przez kleszcze nie zliczę, skręconej

najmniej we wrześniu, a musieliśmy

miejsca pochówku, dlatego groby,

kostki i podbitego oka też, zadrapań,

wydać ją do czerwca ­ inaczej grant

którymi nikt się nie opiekuje, na ży-

podartych spodni i zniszczonych bu-

nie zostal by zrealizowany.

wiol są przekopywane, w ich miej-

tów... Ale bylo warto.

RT: Wykaz rodzin jest alfabe-

sce powstają nowe.

RT: Mieliśmy korektora, który

tyczny, wykaz nekrologów jest alfa-

W recenzji dotyczącej książki

zrobil swoje poprawki, i to trwalo

betyczny, ale wykaz pochówków za-

,,Cmentarz Janowski we Lwowie", ks.

pól roku. Pomimo wszystko, mu-

chowanych jest umieszczony wedlug

RT: Na końcu każdego tomu są

prof. dr hab. Józef Wolczański pisze:

simy przyznać, że przydarzylo się

pól. Więc jeśli ktoś nie zna pola, musi

dwie mapki. Na jednej zaznaczone

o ludziach jest różna ­ ktoś napisal

,,Trzeba bezstronnie uznać wysi-

trochę różnych pomylek, czasem w

szukać pomiędzy nazwiskami. W tej

są najciekawsze pochówki. Na innej

sensownie więcej, ktoś mniej, ktoś

lek twórców recenzowanego dziela

pisowni nazwisk czy nazw. Ale są

części mamy spis wszystkich zacho-

mapa jest czysta ­ zaznaczone pola

­ tylko wykaz imion i nazwisk, więc

za wręcz heroiczny. Polegal on w

już przychylne opinie, otrzymujemy

wanych nagrobków, w poprzedniej

i obszar cmentarza.

są jednozdaniowe. A jeszcze kilka

pierwszym rzędzie na dotarciu do

je. Natomiast zdarza się też, że lu-

części są dane znalezione w gaze-

BP: Ale proszę zobaczyć, że

nazwisk, trzy czy cztery, nie ujęliśmy,

archiwaliów przechowywanych we

dzie, którzy nic nie napisali o swoich

tach i nekrologach w archiwum, zaś

nasza mapa jest odmienna od tej

bo ludzie nie napisali, o co chodzi.

Lwowie, ale z reguly nieudostępnia-

bliskich, zglaszają pretensje ­ dla-

pierwsza część ­ to informacja od ro-

umieszczonej przy wejściu na cmen-

Każdemu wysylalem opracowaną in-

nych polskim badaczom (...) Poza

czego mojego dziadka nie ma?

dzin, z pięknymi wkladkami ze zdję-

tarz. Wprowadziliśmy granice pól.

formację i prosilem o potwierdzenie,

tym przeprowadzono solidne ba-

ciami ­ a to też ma pewną wartość.

Przygotowaliśmy ją w porozumieniu

niektórzy nie odpowiedzieli, a prze-

A przecież tyle razy pona-

dania terenowe in situ, pozyskując

z grabarzami, chodzil z nami pracow-

cież nie możemy się ośmieszyć! Być

wialiśmy apel, w kościolach

Publikacja  ubogacona

dokumentację wszystkich zachowa-

nik, o czym też piszemy, i on nam

może w ewentualnym drugim wyda-

rozdawane byly ankiety.

jest kilkoma wkladkami ilu-

nych dziś obiektów sepulkralnych na

BP: Odkąd zaczęliśmy prowa-

pokazywal granice pól ­ przecież

niu, poprawionym i rozszerzonym, da

stracyjnymi ze zdjęciami.

janowskiej nekropolii (...) Żmudna

dzić badania, ludzie ,,się obudzili",

RT: Umieściliśmy w jednej

większość terytorium jest zarośnięta,

się to uzupelnić. Być może ujawnią

kwerenda zaowocowala gruntownym

że jest we Lwowie Cmentarz Janow-

wkladce porównanie obok siebie

i na tych dróżkach umieszcza się już

się jakieś blędy, ktoś nowy się ode-

studium odslaniającym genezę, dzie-

groby. Więc jest to mapa uwspólcze-

je i wspólczesność wspomnianej ne-

śniona.

kropolii. Trud i determinacja Autorów

RT: Przy okazji bardzo delikat-

przysporzyly polskiej nauce i kulturze

nie korygujemy pewne informacje.

pomnikowe dzielo o trwalych walo-

Na przyklad, w książce o Cmenta-

rach poznawczych. Książka Cmen-

rzu Lyczakowskim prof. Stanislaw

tarz Janowski we Lwowie, zasluguje

S. Niciei na stronach 459-460, gdzie

na pelne uznanie, ponieważ urato-

jest mowa o Marii Jaworskiej, Maria

wano w niej setki życiorysów osób

Jaworska jest wymieniona wśród

wcale nie z tzw. pierwszej ligi życia

pochowanych na Cmentarzu Lycza-

spolecznego Lwowa, ale godnych

kowskim. Ale my mamy zdjęcie jej

szacunku z tytulu pelnionych niekie-

grobu, który zachowal się na Cmen-

dy prozaicznych funkcji, bez których

tarzu Janowskim. Blędnie miejsce

życie codzienne nie może się obejść.

jej wiecznego spoczynku podają też

Ukazano nadto bogatą panoramę

autorzy innych publikacji. Jest kilka

wydarzeń  polityczno-wojskowych,

takich blędów, które udalo nam się

epizodów ze świata kultury i nauki,

zweryfikować. Dotyczy to również

sportu i rekreacji, Kościola katolic-

miejsca pochówku ks. prof. Walen-

kiego, w których uczestniczyli ludzie

tego Wolcza, które zresztą również

pochowani po śmierci na Cmentarzu

się zachowalo.

Janowskim. Nie pominięto bynaj-

BP: Dotyczy to też daty po-

mniej obrazów odnoszących się do

wstania tego cmentarza. Wszędzie

tragedii rodzinnych, czy ofiar tzw. wy-

wcześniej jest podawany rok 1883,

padków losowych. Niemalo miejsca

a to nie jest prawdą. Poświęcenie

poświęcono bohaterom narodowym

nowego miejsca dla pochówków

walczącym o wolność Ojczyzny w

nastąpilo 29 lipca 1888 roku, zarząd

Mapa Cmentarza Janowskiego

różnych epokach historycznych".

cmentarza zacząl dzialać 5 sierpnia

Autorzy książki dr Barbara Patle-

zwie. Informacje, które nadeszly jako

ski! Zamiast informacji, o którą pro-

­ w tym dniu odbyly się pierwsze

zdjęć niektórych nagrobków zrobio-

wicz i prof. dr hab. Ryszard Tomczyk

czasowo ostatnie, nie mogly być już

siliśmy, otrzymaliśmy tyle pytań...

dwa pogrzeby. Wcześniej przez kil-

nych w odleglości pól roku ­ widać

tuż po wydaniu książki odwiedzili

być umieszczone w pierwszej części,

RT: Myślę, że ta książka za jakiś

ka lat trwaly przygotowania i odwola-

na nich jak się posuwa niszczenie.

redakcję Kuriera Galicyjskiego. Po-

bo ta już poszla do druku, więc umie-

czas ukaże się po raz drugi, bo może

nia do Wiednia, bo byla grupa ludzi,

BP: Zrobiliśmy to po to, by lu-

prosilam o podzielenie się z Czytel-

ludzie teraz dopiero, po jej pierwszym

ściliśmy je w drugim tomie.

którzy nie życzyli sobie sąsiedztwa

dzie zobaczyli, jak szybko zanika

nikami uczuciami i wrażeniami po

wydaniu, bardziej się zaktywizują w

cmentarza.

pamięć i niszczeją groby. Ale nawet

Pomimo wszystko, już w

ukończeniu dziela.

nadsylaniu informacji.

teraz na pewno wyglądaloby to jesz-

tej chwili jest to dzielo monu-

Tom pierwszy zawiera

Bardzo trudno redagowalo się

cze inaczej, bo i kilkanaście osób w

mentalne.

bardzo obszerny opis dzie-

Ryszard Tomczyk: Kto by

BP: Książka byla pisana w

tę książkę, bo to jednak kilka tysię-

międzyczasie zmarlo, i ileś tam gro-

jów cmentarza ­ od prawa

się spodziewal, kiedy przyjechaliśmy

ekspresowym tempie. Niepelne dwa

cy nazwisk, w różnych wersjach i z

bów też zniknęlo. Ostatnie nasze

cmentarnego w Monarchii

tu po raz pierwszy, że uda się nam to

lata. Mamy pewne niedociągnięcia,

różnych źródel. Objętość informacji

zdjęcia są z jesieni roku 2016.

Austro-Węgierskiej, historii