15

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 28 lipca­14 sierpnia 2017 nr 14 (282)

Prace polsko-ukraińskiej

Albo napisy zatarte częściowo lub

tarzach. A i doświadczenie w bada-

miejsc pochówków w okre-

calkiem. Na pewno są jakieś blędy,

niach terenowych nabyliśmy. Na tych

sie poprzedzającym powsta-

komisji podręcznikowej

w nazwiskach przede wszystkim. Bo

cmentarzach trzeba by bylo wziąć

nie Cmentarza Janowskiego

jak się odczytywalo te nazwiska z

lopaty, siekierki i pogrzebać w ziemi,

i calej jego historii aż do na-

ksiąg cmentarnych, gdzie bylo pięć

żeby te tabliczki wydobyć. Zresztą

szych czasów.

W dniach 10­14 lipca obradowala w Lodzi Polsko-Ukraiń-

RT: Tę książkę się czyta specy-

napisów odręcznie zrobionych jeden

tak, jak na Janowskim robiliśmy. Bo

ska Komisji Ekspertów do spraw doskonalenia treści pod-

ficznie. My mamy do niej stosunek

na drugim, to być może jakiś bląd się

tam jest mnóstwo tego.

ręczników szkolnych historii i geografii. Tematem rozmów

emocjonalny. Są w niej na przyklad

pojawil. Zresztą w nekrologach też są

BP: Zaczęliśmy jeździć po tych

wycinki z gazet: ten się zastrzelil na

blędy.

cmentarzach w lutym 2015 roku, a

bylo ustalenie wykladni niektórych tematów.

cmentarzu, ten na grobie matki umarl,

Jest też pięć przypadków, kiedy

potem byliśmy jeszcze raz na jesieni,

tu jakąś prostytutkę poćwiartowali

osoba jest dwa razy wymieniona i

i już przy porównywaniu zdjęć okazy-

również podręczników kursów fakul-

JeGOR WRADIJ

i tak dalej. Ktoś, kto szuka klimatu

nie wiadomo, w którym grobie ona

walo się, że grobów nie ma. Więc te

tatywnych.

tamtego Lwowa, bo wiadomo ­ róż-

rzeczywiście zostala pochowana.

zdjęcia przez nas zrobione są rzeczą

Szczególną uwagę naukowcy

Komisja dziala na podstawie

nie bywalo, znajdzie tę fajną narrację

Napisaliśmy też, że jak ostatni raz

już unikatową i historyczną, i mamy

zwrócili na podręcznik ,,Holokaust

porozumienia pomiędzy Minister-

Lwowa. Są takie strony w książce,

przyjechaliśmy, to mieliśmy dziw-

tego świadomość. Gdyby ktoś inny

na Ukrainie: poszukiwanie odpo-

stwem Edukacji Narodowej RP i Mi-

gdzie są same nazwiska ­ takie jak

ne uczucie, że nam groby wędrują

zacząl ten temat teraz badać, to

wiedzi na pytania" autorstwa Ihora

nisterstwem Oświaty i Nauki Ukrainy.

spisy żolnierzy, ekshumacje. Ale tam

po cmentarzu, bo jakimś szóstym

już nie mialby tego kontekstu, który

Szczupaka. Jest to naturalne, po-

Wśród czlonków komisji są auto-

też są ciekawe informacje.

zmyslem ­ a ja już przecież znam te

mamy. Problemem będzie też to, że

nieważ temat Holokaustu ­ jednego

rytety naukowe. Ze strony polskiej

BP: Są niektóre opisy żolnierzy,

nazwiska wszystkie na pamięć, i ze

ksiąg cmentarnych z tych cmenta-

z najbardziej dramatycznych okre-

udzial w pracach komisji biorą: prof.

natlok nazwisk i informacji. Co jest

zdjęciami siedzialam ciągle ­ czuję,

rzy w archiwum nie ma. Bardzo się

sów w historii ludzkości jest elemen-

Marek Chorwat z Instytutu Historii im.

ważne ­ i to dla nas jest szokujące,

że niemożliwe żeby to bylo tu, prze-

też boję, że jeśli wzajemna niechęć

tem programów nauczania zarówno

Tadeusza Manteuffla PAN (wspól-

bo nie jesteśmy przecież historykami

cież bylo gdzie indziej. A potem się

Polaków i Ukraińców będzie nadal

w Polsce, jak i na Ukrainie. Od 2015

przewodniczący Komisji ze strony

wojskowości ­ bardzo wielu żolnie-

okazalo, że rodzina rzeczywiście

narastać, a z obu stron będzie pod-

roku historia Holokaustu jest wy-

polskiej), prof. Grzegorz Motyka z

rzy, powstańców, którzy zostali po-

przeniosla grób na inne pole.

sycanie emocji i podbijanie bębenka,

kladana nie tylko w kursach historii

Instytutu Studiów Politycznych PAN,

chowani na Janowskim, w ogóle nie

RT: We wstępie do książki są

będzie to mieć konsekwencje przede

ma w polskiej historiografii wojsko-

podziękowania dla osób, które naj-

wszystkim dla tych Polaków, którzy tu

wej, nie mamy żadnej informacji na

bardziej pomogly nam w pracach

mieszkają, i dla badaczy ­ żadnych

temat tych osób. Nikt się nimi nigdy

nad badaniami. Apele i artykuly dru-

badań wtedy nie da się prowadzić.

nie zajmowal. Oni są tutaj, wiemy

kowal Kurier Galicyjski. Ogloszenia

Przypadki drastyczne są medialne

że to byli powstańcy, bo są to gro-

podawano w Polskim Radiu Lwów.

­ o dobrych dzialaniach raczej nikt

by charakterystyczne i podpisane,

Amalia Hunkiewicz i Wieslawa Ry-

czytać nie chce.

ale nic więcej na ich temat nie ma.

glan to byly panie, które najwięcej

RT: Niestety nie dano nam w

A niektóre krzyże z tabliczkami, które

karteczek od ludzi we Lwowie ze-

tym roku środków na zbadanie in-

zdążyliśmy jeszcze sfotografować,

braly. Chodzily po parafiach, po

nych pomniejszych cmentarzy ­ na

już nie istnieją. Jest więc w książce

domach, na Uniwersytet Trzeciego

Zniesieniu, na Holosku, w Brzucho-

kilka takich osób, o których pamięć

Wieku, z nami po cmentarzu. Jaro-

wicach i innych. A czas leci i po-

Ukrainy czy historii ludzkości, ale jest

prof. Marek Barwiński z Uniwersy-

totalnie by przepadla.

slaw Blinowski pomagal w spisywa-

chówki są przekopywane. Caly czas

też przedmiotem odrębnego kursu

tetu Lódzkiego, dr hab. Piotr Kroll z

RT: Dajemy zwartą listę okolo

niu archiwów. Kilka osób ze Lwowa

rozmowy trwają, ale na razie nic z

fakultatywnego dla uczniów klas

Instytutu Historii UW, dr hab. Karol

700 żolnierzy z 1918­1919 roku,

i z Polski kontaktowalo z nami po

tego. A przecież nikt teraz tej pracy

starszych. Kurs ten pozwala porów-

Zanojca z Instytutu Historii Uniwer-

którzy byli pochowani na terenie

kilkanaście razy.

nie zrobi już poza nami.

nać ludobójstwo Żydów w Europie

sytetu Wroclawskiego oraz Malgo-

cmentarza, zrobiliśmy odsylacz do

Jakie są uczucia po od-

I to potwierdzamy oraz

z innymi tego rodzaju wydarzeniami

rzata Skórka z Ministerstwa Edu-

pracy Pawla Należniaka z Krakowa

daniu książki do druku?

życzymy Państwu, by spra-

­ ludobójstwem Ormian w Imperium

kacji Narodowej. Stronę ukraińską

o kwaterze Obrońców Lwowa ­ kto

BP: Uczucia do Lwowa są cią-

wy potoczyly się w pomyśl-

Osmańskim w 1915 roku, z Wielkim

reprezentowali: prof. Iwan Patrylak

się zainteresuje, znajdzie. Dostali-

gle żywe, po wydaniu zaś książki

nym kierunku. Dziękuję za

Glodem ­ dramatycznymi wydarze-

z Uniwersytetu Kijowskiego, Natalia

śmy jego pracę, zacząlem to obra-

odczuwamy próżnię. Czuje się taką

rozmowę.

niami na terenach Ukrainy w latach

Bieskowa i Raisa Jewtuszenko z

biać i mi nic nie pasowalo. Przed-

pustkę, gdy się skończylo nad tym

1932­1933, deportacjami ludności

Ministerstwa Oświaty i Nauki, prof.

wojenne blędy pociągnęly za sobą

pracować, przecież trzy lata nad tym

Info:

polskiej, żydowskiej i ukraińskiej z

Ihor Girycz z Instytutu ukraińskiej

następne. My podajemy inaczej. W

się pracowalo. Zaczęliśmy tę pracę

Dr Barbara Patlewicz ­ wy-

terenów zajętych przez wladzę ra-

archeologii i źródloznawstwa NAN

1925 roku dwudziestu ekshumowa-

w 2014 roku, do redakcji Kuriera

konawca merytoryczny w projekcie

dziecką w latach 1930­1941, czyst-

Ukrainy, dr Ihor Szczupak i dr Jegor

no, ale nam się nie zgadzala ta lista,

Galicyjskiego po raz pierwszy przy-

kierowanym przez dra hab. Ryszar-

kach etnicznych na Wolyniu i Galicji

Wradij, obaj z Instytutu studiów nad

da Tomczyka Lapides calambunt.

więc podajemy, że jeszcze tacy a

szliśmy z tym we wrześniu.

w latach 1942­1947, czy deportacji

Holokaustem ,,Tekuma".

Cmentarz Janowski we Lwowie.

tacy leżeli tu w 1928, a tacy w 1929.

RT: Ale Pani Barbara w tym

Tatarów Krymskich w 1944 roku.

Tegoroczne, dziewiętnaste już,

Polskie dziedzictwo narodowe. Sto-

Zostawiamy takie otwarte pole, gdy-

czasie zdążyla wydać książkę o

Wynikiem dyskusji bylo podpisa-

posiedzenie Komisji poświęcone bylo

pień doktora nauk humanistycznych

by ktoś chcial dokladnie to zbadać,

Azerbejdżanie, a teraz musi popra-

nie wspólnego protokolu, w którym

aspektom najnowszej historii pol-

uzyskala na podstawie dysertacji pt.

może to zrobić. Jest lista, odnośniki

cować nad habilitacją.

przedstawiono zalecenia dla auto-

skich i ukraińskich terenów na prze-

Ksztaltowanie niepodleglości azer-

są, można iść do archiwum i praco-

Mają Państwo teraz og-

rów podręczników w kwestii przed-

lomie XIX-XX wieków, a dotyczących

bejdżańskiej w ostatnich dwóch

wać.

romny zasób materialu wi-

stawiania aspektów wspólnej historii

przede wszystkim urbanizacyjnego

dekadach XIX w. i na początku XX

RT: Najtrudniejszy byl i jest

zualnego. Czy są już plany

polskiego i ukraińskiego narodów, a

rozwoju i jego efektów.

w. Dalszy rozwój naukowy wiąże

okres powojenny. Bo opisów nie ma.

zagospodarowania tego ma-

także innych grup narodowych za-

Podczas prac komisji polscy i

z poszerzaniem spektrum badań

Jeśli pojawi się praca naukowa (a

terialu?

mieszkujących polskie i ukraińskie

ukraińscy naukowcy przedstawili

związanych z problematyką kauka-

jest nadzieja, że taka powstanie) na

BP: Jeszcze nie wiemy, co z

ziemie.

swoje poglądy na te, niezwykle

zoznawczą.

temat Polaków we Lwowie po 1944

tym zrobić.

Kolejne ­ 20. posiedzenie Komi-

aktualne dla wspólczesnej historio-

roku, nasz epilog będzie przepisany.

RT: Mamy przede wszystkim

Dr hab. prof. Ryszard

sji ­ ma się odbyć na Ukrainie latem

grafii, problemy. Poświęcone byly

Tomczyk ­ kierownik projektu La-

Opieraliśmy się na ankietach rozda-

wielkie archiwum zdjęć ­ Pani Dok-

2018 roku. Tematem posiedzenia

temu prelekcje prof. Iwana Patrylaka

pides calambunt. Cmentarz Janowski

wanych wśród lwowian we Lwowie.

tor ma ponad 200 tys. zdjęć. Odbyla

będzie ,,Rok 1918 w historii Central-

i Marka Chorwata. Duża część proc

we Lwowie. Polskie dziedzictwo

Ludzie często albo nie pamiętali,

się wystawa, bardzo fajna. Na po-

nej Europy". Na miejsce spotkania

Komisji poświęcona byla analizie

narodowe (grant badawczy na lata

albo nie wiedzieli, albo nie do końca

czątek, dla zachęty, wydaliśmy al-

obrano miejscowość Czernomorsk w

treści w polskich u ukraińskich pod-

2014-2017, nr 11H 13 0151 82, w

wiedzieli. Gdybyśmy tę pracę robili

bum. Wielu potraktowalo ten album

obw. Odeskim.

ręcznikach z historii i geografii, jak

ramach  konkursu  Narodowego

chociażby 15 temu, byloby więcej in-

jako pierwszy tom naszej monogra-

Programu Rozwoju Humanistyki

formacji. Ale jest jak jest, trudno.

fii, ale są to dwie rzeczy niezależne.

Ukraina otrzyma amerykańskie

MNiSW). Historyk, pracę doktorską

BP: Rodziny czasem nawet nie

Co do pomyslów na te zdjęcia, może

Ukraińskie Narodowo-Demokra-

wiedzialy dokladnie, kto zostal pocho-

można by bylo zalożyć jakiś portal,

kutry patrolowe

tyczne Zjednoczenie 1925-1939

wany w grobie rodzinnym. Czasem

czy coś takiego, z udostępnianiem

obronil na Uniwersytecie Szcze-

napisy na grobie nie zgadzają się z

tych rzeczy tym, kto ich poszukuje,

Po ćwiczeniach Sea Breeze-

skie jednostki nadal posiadają znacz-

cińskim w 1992 roku. Habilitowal

księgami cmentarnymi i opowiada-

ale dotychczasowe tego typu por-

2017, które 10 lipca rozpoczęly się

ne walory bojowe i przyczynią się do

się w 2008 roku na Uniwersytecie

niami. Czasem bylo tak: w nekrologu

tale tworzone są dla zarabiania na

w Odessie, Sily Morskie Ukrainy

wzmocnienia potencjalu ukraińskiej

Rzeszowskim. Podstawą habilitacji

inaczej, na plycie nagrobnej inaczej,

tym. W naszym przypadku nie tędy

otrzymają kutry patrolowe typu ,,Is-

floty.

byla praca Radykalowie i socjal-

a rodzina mówi jeszcze co innego, a

bylaby droga. Za sprzedaż książki

land" od Stanów Zjednoczonych ­

W 2015 roku podobne jednostki

demokraci. Miejsce i rola lewicy w

na domiar zlego w księdze cmentar-

calość bierze uczelnia, my odpraco-

poinformowal dowódca Marynarki

otrzymaly sily morskie Pakistanu, a

ukraińskim obozie narodowym w

nej jeszcze inaczej. I co z tym zrobić?

waliśmy swój grant i na tym sprawa

Wojennej Ukrainy, kontradmiral An-

w tym roku ­ Gruzji. Kutry typu ,,Is-

Galicji w latach 1890-1914. W kręgu

W takich przypadkach za podsta-

zamknięta. Naklad jest maly, tylko

drij Tarasow.

land" weszly na uzbrojenie Straży

zainteresowania Ryszarda Tomczy-

wę braliśmy księgę cmentarną. Bo

500 egzemplarzy.

- Rozmowy są prowadzone na

Przybrzeżnej USA na przelomie lat

ka znajduje się historia Ukrainy, sto-

księga cmentarna z dnia na dzień

Grunt, że to wielkie opra-

niższych szczeblach, faktycznie pod-

80. i 90. XX wieku. Są produkowane

sunki polsko-ukraińskie, polski ruch

odnotowywala pogrzeby, czyli jest to

jęto decyzję o przekazaniu i teraz

przez firmę Bollinger Shipyards i wy-

cowanie powstalo. Jest uni-

neokonserwatywny w II RP, historia

podstawa kronikarska. Ale podawali-

omawiamy detale. Mam nadzieję, że

posażone w systemy nawigacyjne,

kalne, mówię bez przesady.

ten proces będzie szybkim i otrzyma-

automatyczną armatę oraz dwa ka-

prawa i administracji, samorząd te-

śmy też adnotację, że na plycie jest

RT: Już przy okazji pracy nad

my wkrótce te jednostki ­ powiedzial

rabiny maszynowe.

rytorialny, stosunki międzynarodo-

inna informacja ­ bo plytę mógl ktoś

Cmentarzem Janowskim zaczęliśmy

admiral. W jego ocenie, amerykań-

źródlo: polukr.net

we w obszarze Morza Baltyckiego.

ustawić przecież nawet 20 później.

zbierać materialy o innych cmen-