24
Wladcy Stanislawowa
28 lipca14 sierpnia 2017 nr 14 (282) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
krajczy koronny Józef Potocki
Od chwili powstania miasta do początku XIX wieku Stanislawowem wladalo siedmiu
przedstawicieli rodu Potockich. Niektórzy, niczym meteor, pozostawili jaskrawy ślad
w historii miasta, zaś wladza innych świecila mgliście niczym daleka gwiazda. Wśród
nich najmniej znany jest krajczy koronny Józef Potocki. Wladzę sprawowal jedynie
rok, jednak bez niego galeria dziedziców tego miasta nie będzie kompletna.
ambasadora w Stambule i Hiszpanii,
IWAN BONDAReW
ale za każdym razem spotykal się z
tekst
niepowodzeniem.
archiwum autora
Gdy Galicja dostala się pod pano-
ilustracje
wanie austriackie, Józef szybko poro-
zumial się z nową wladzą i w 1773
Kapitan rezerwy
Ojciec naszego bohatera po-
roku otrzymal w Wiedniu tytul tajnego
znański wojewoda Stanislaw byl
radcy z rocznym uposażeniem 400
jedynym spadkobiercą swego ojca
dukatów. Po 9 latach, wspólnie z sy-
i, gdyby z nim przytrafilo się jakieś
nami, zostal hrabią Świętego Cesar-
nieszczęście, olbrzymi majątek Po-
stwa Rzymskiego.
tockich okazalby się bez gospodarza.
Aby uchronić dynastię od podobnego
Rodzinne radości
ryzyka, Stanislaw postaral się i splo-
W odróżnieniu od dziadka, ojca
dzil 13 dzieci. Nie wszystkie przeżyly,
i brata Wincentego, Józef byl tylko
Józef Potocki w mlodości
ale tych, którym się to udalo, star-
raz żonaty. Jego wybranką zostala
to ktoś, kto pelnil funkcje zarazem
czylo w zupelności na dalszy rozwój
córka wojewody wolyńskiego Anna
rzeźnika i kelnera. Jak pisze Wiki-
rodu i wzrost jego dobrobytu.
Teresa Ossolińska (17461810).
pedia: ,,Ten urząd dla wielu mlodych
Józef przyszedl na świat okolo
Wszystko wskazuje jednak na to, że
przedstawicieli magnaterii byl pierw-
roku 1735 od drugiej żony Stanislawa
to on zostal jej wybrańcem. Rodzina
szym stopniem do dworskiej kariery".
Heleny z Zamojskich. Byl czwartym
dziewczyny dlugo szukala odpowied-
Dla Józefa Potockiego ten tytul byl
synem magnata, czyli nie stal na cze-
niej partii. Podstawowym warunkiem
ostatnim w jego karierze. Więcej nie
le listy spadkobierców, ale też nie byl
byl brak przynależności ,,mlodego"
osiągnąl.
ostatni. O jego dzieciństwie malo co
do obozu antyrosyjskiego. Z powo-
Józef Potocki marzyl, by zostać
wiemy. W mlodości usilowal zrobić
du niespelnienia tego warunku od-
dyplomatą. Przyjaźnil się z rosyjskim
karierę wojskową. W 21 roku życia
prawiono z kwitkiem księcia Adama
ambasadorem księciem Repninym,
byl już rotmistrzem (czyli kapitanem)
Czartoryskiego i mlodego Stanislawa
który za plecami bezwolnego króla
chorągwi pancernej w pulku hetma-
Poniatowskiego, który wkrótce zostal
faktycznie kierowal Rzeczypospolitą.
na Rzewuskiego. Dalej slużyl pod
królem Polski. Anna Teresa zostala
Józef Potocki w wieku dojrzalym
dowództwem królewicza Fryderyka.
jednak jego faworytą.
Wkrótce nadarzyla mu się okazja
Stanęlo w końcu na Potockim,
studiowala chemię i fizykę. Po śmier-
le wieś Studenica nad Dniestrem
wyróżnienia się na polu walki. Po
który mial i fortunę i ,,poprawną" orien-
ci brata zostala opiekunką nieletniego
w województwie podolskim. Oprócz
śmierci króla Augusta III na tron Rze-
tację polityczną. Wesele wyprawiono
bratanka Tymoteusza, który szybko
tego przejąl w dzierżawę kilka wsi
czypospolitej wstąpil Stanislaw Au-
w 1760 roku, gdy narzeczona miala
zmarl przy dość zagadkowych oko-
królewskich. Wszystko to, razem z
gust Poniatowski. Jego wybór poparl
dopiero 14 lat. Jako wiano wniosla
licznościach, i po którym przejęla w
leżajskim starostwem, przynosilo mu
rosyjski korpus ekspedycyjny, gdyż
mężowi klucz posiadlości Rymanów.
spadku caly majątek.
131 tys. zlotych rocznego dochodu.
nowo obrany król byl kochankiem
Malżonkowie doczekali się trójki dzie-
O krajczyni koronnej chodzily
Stanislawowska forteca przypa-
carycy Katarzyny II. Przeciwko mo-
ci Jana (1761), Seweryna (1762)
uparte plotki, że byla jakoby kochan-
dla Wincentemu, ale ponieważ byl
skiewskiemu protegowanemu wznie-
i Anny Marii (1767). Mieli też jeszcze
ką swoich synów Jana i Seweryna,
nieletni, miastem rządzila daleka
cil powstanie Jan Klemens Branicki.
jedną córkę, ulomną od urodzenia,
którzy dzielili loże również ze swą
krewna Katarzyna Kossakowska. W
Wybuchla wojna domowa. Mlody Po-
która zmarla w 1782 roku.
siostrą. Prócz tego Jan, znany polski
tym czasie miasto obrabowaly wojska
tocki wziąl udzial w jedynej bitwie pod
Wspólcześni opisują Annę Te-
pisarz, utrzymywal ścisle stosunki z
rosyjskie i w 1765 roku Kossakowska
Leskiem, w której rosyjskie wojska i
resę jako kobietę niezwykle uroczą:
księżną Lubomirską, która wydala
odstępuje prawo opieki Józefowi. Nie
wierni królowi magnaci rozbili wojska
,,Pierwsza w rzędzie ekscytujących
za niego swą córkę Julię. Tak czy
zdążyl tu się zadomowić, podobnie
Annę Teresę z Ossolińskich
konfederatów. Następnie przez dlugi
kobiet stolicy. Byla raczej niskiego
owak, literat sypial z matką, siostrą,
jak w roku 1768, gdy podczas kolej-
nazywano pierwszą piękno-
czas ukrywal się w kraju i na Wę-
wzrostu, ale miala nadzwyczaj wy-
żoną i teściową. Interesujące jest to,
nej wojny domowej, miasto ponow-
ścią Warszawy
grzech, aż w końcu uznal Stanislawa
smukle nogi i cudowne ręce. Z jej
że te plotki rozpowiadal nie kto inny,
nie zajęli Rosjanie. Po roku znów
Augusta za króla i przysiągl mu wier-
szlachetnego, bladego oblicza nigdy
jak sam duszpasterz rodziny Lubo-
powrócili i to na dlugo, wykorzystując
Józef byl w skladzie delegacji w Mo-
ność. W ten sposób zakończyl swoją
nie schodzil uśmiech. Wielkie blękit-
mirskich, ks. Scypion Piattoli. Nie
fortecę jako zaplecze prowiantowe
skwie. Po powrocie naprzykrzal się
karierę wojskową.
ne oczy patrzyly na mężczyzn, wzbu-
byl to już trójkąt milosny, lecz jakiś
podczas wojny z Turcją.
swemu przyjacielowi, żeby ten wy-
dzając podniecenie i przeksztalcając
wielokąt.
Życie gospodarcze w mieście
staral mu się o posadę ambasadora
najbardziej obojętnych na swoich
też się nie ukladalo. Potocki zastal
Polski w Petersburgu. Jednak Repnin
Marzyl o tym
wielbicieli".
koniec wojny handlowej między
poinformowal Stanislawa Poniatow-
by zostać dyplomatą
Pieniądze lubią rachunek
Osiągnięciami w karierze też
Prowadzila interesujący tryb ży-
Gdy zmarli rodzice, bracia Po-
Ormianami i Żydami, która trwa-
skiego, że Potocki jest osobą dość
pan Józef nie mógl się pochwalić.
cia, grala w teatrze amatorskim, byla
toccy w 1761 roku przeprowadzili w
la już prawie od stulecia. W 1769
ograniczoną i nie nadaje się do wy-
Jeszcze przed wojną, w 1759 roku,
czlonkiem kobiecej loży masońskiej,
Brodach wstępny podzial majątku.
roku krajczy koronny tak opisywal
konywania tej odpowiedzialnej misji.
otrzymal od swego brata Franciszka
mieszkala w Wiedniu i Paryżu, gdzie
Wówczas Józefowi przypadlo niewie-
sytuację w Stanislawowie: ,,Naród
Następnie Potocki staral się o urząd
starostwo leżajskie, które przynosi-
żydowski silnie się rozmnożyl. Ży-
lo niezly dochód. Bylo to pierwsze
dzi wykupili wszystkie zaklady han-
i ostatnie starostwo w jego życiu.
dlowe i szynki nie podstępem, lecz
Porównując: jego ojciec mial cztery
z powodu niemożności Ormian pro-
starostwa, a dziadek, hetman koron-
wadzenia handlu i szynkarstwa". Hi-
ny siedem.
storyk Józef Grzybowicz tlumaczy
Po pogodzeniu się z królem, sta-
to faktem, że ormiańskie i polskie
rosta leżajski zostal czlonkiem komisji
mieszczaństwo żylo wedlug śre-
finansowej odpowiadal za kupno
dniowiecznego cechowego ukladu
zlota i srebra dla warszawskiej men-
przemyslu i handlu. Przegrywali
nicy. W 1767 roku Józef otrzymal
tu z żydowskimi rzemieślnikami,
urząd dworski krajczego koronnego.
których produkcja byla wprawdzie
W średniowieczu krajczym nazywa-
tańsza, ale gorszej jakości. Wywo-
no slugę, który kroil mięsa, próbowal
lalo to masową emigrację Ormian
czy nie są zatrute i dopiero po tym
na Węgry, co wcale nie polepszylo
podawal je królowi. Wlaściwie odpo-
gospodarczej atrakcyjności Stani-
wiadal on za nakrycie stolu, czyli byl
slawowa.
XVIII-wieczny Stanislawów. Petro Ryczkow, rekonstrukcja
