21

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 17­30 października 2017 nr 19 (287)

Wspomnienia z Syberii

W tragiczną noc z 3 na 4 lipca

o otwarcie Wydzialu Lekarskiego na

1941 roku 14 profesorów medycyny

Lwowskim Uniwersytecie im. Jana

bez winy i sądu zostalo barbarzyńsko

Kazimierza i w powstaniu pierwszych

zamordowanych na Wzgórzach Wu-

klinik uniwersyteckich.

leckich przez niemieckich oprawców.

Po kilkumiesięcznym śledztwie,

z zeslaniem jak chociażby nazwanie

Liderzy TLL mieli wielkie zaslugi

MARTA GAMBIN-ŻBIK

Oto ich lista:

w przygotowaniu ustawy dla polskich

prowadzonym w Kijowie, na po-

,,podróżą" drogi w gląb Syberii oraz

Antoni Cieszyński (1882­1941)

izb lekarskich. Dzięki temu we Lwowie

czątku marca 1839 roku, z wyzna-

pozornie pelna aprobata dla poczy-

Wstęp

Wladyslaw Dobrzaniecki (1897­1941)

jako jedna z pierwszych w Polsce w

czonym sądownie pól tysiącem rubli

nań cara (,,Cara") i rządu rosyjskiego,

Oto pamiętnik Damy. Zjawisko

Jan Grek (1875­1941)

1893 r. zostala zalożona Lwowska

srebrnych rocznie na utrzymanie,

to zabiegi, które w 1852 roku umożli-

częste, ponieważ damy pisaly i piszą

Jerzy Grzędzielski (1901­1941)

Izba Lekarska, nazywana poprzednio

Ewa wbrew wlasnej woli wyrusza w

wily książce spelnienie podstawowe-

pamiętniki zawsze, choć nie zawsze

Henryk Hilarowicz (1890­1941)

Wschodnio-Galicyjską, której statut,

podróż, która przeraża najodważniej-

go warunku, który dopuszczal ją do

mają coś do powiedzenia. Ale ten

Stanislaw Mączewski (1892­1941)

doświadczenia organizacyjne i roz-

szych. W kraju pozostawia dzieci, z

druku ­ uzyskanie pieczęci cenzora.

pamiętnik jest wyjątkowy, bo jego

Witold Walerian Nowicki (1878­1941)

mach dzialalności stworzyly wzorzec

których najstarsza Paulina ma 17 lat,

Uwspólcześnilam język ,,Wspo-

Autorka to prawdziwa, dziewiętna-

Tadeusz Ostrowski (1881­1941)

dla wszystkich ziem polskich.

najmlodsza Wiktoria ­ sześć.

mnień" dla lepszego komfortu czy-

stowieczna polska Dama, którą los

Stanislaw Michal Progulski (1874­

Ze Lwowa wyszedl też pomysl or-

W tym miejscu zaczyna się pa-

tania. Nieco uporządkowalam i ,,uno-

rzucil w krainę Dzikich. Pisze dlate-

1941)

ganizacji zjazdów naukowych lekarzy

miętnik.

wocześnilam" tekst, nie zmieniając

go, że inaczej nie znioslaby tęsknoty

Roman Rencki (186­1941)

polskich. II Zjazd lekarzy i przyrodni-

,,Wyjątki z dziennika pisanego

przy tym żadnej myśli, ani ogólnego

za domem i dziećmi. Jej pamiętnik

Stanislaw Ruff (1872­1941)

ków polskich, a pierwszy zjazd we

w Berezowie" to dzielo unikatowe

zamyslu Autorki. Zastosowalam dzi-

to reporterski zapis wydarzeń. Może

Wlodzimierz Jan Sieradzki (1870­

Lwowie odbyl się w 1875 r. Podkreślić

pod każdym względem ­ zarówno w

siejsze: ortografię, interpunkcję i za-

wydać się zimny i oschly, ale to tylko

1941)

należy czynny i owocny wspóludzial

znaczeniu materialnym, jak i literac-

sady gramatyczne, a także pisownię

pozory, za którymi skryly się burzliwe

Adam Jan Solowij (1859­1941)

TLL w organizacji kolejnych zjazdów

kim. Wkrótce po wydaniu, spotkal

nazw geograficznych oraz, w miarę

emocje i osobista tragedia.

Tadeusz Kamil Boy-Żeleński

lekarzy, które odbywaly się we Lwowie

je los większości zeslańczych rela-

możności, nazwisk. Wyjątek stanowi

Aby przedstawić Ewę Felińską,

(1874­1941)

w latach 1888, 1894, 1897.

cji ­ zostalo po prostu ,,zaczytane"

sama nazwa ,,Berezów", którą pozo-

można odwolać się do Mickiewi-

Ośmiu z nich w różnych latach

Od powstania TLL ogromną uwa-

i po latach zapomniane. Pierwotnie,

stawilam w postaci używanej przez

czowskiego ,,Pana Tadeusza". So-

pelnili funkcje Prezesa TLL.

gę zwracano na problemy etyczne.

Ewę Felińską, choć w zasadzie na

pliców będzie się nazywal Holynka,

Pomimo ciężkich prób losowych

Środowisko lekarskie Lwowa za-

polskich mapach figuruje dzisiaj ,,Bie-

Tadeusz Soplica zjawi się jako Ge-

w latach wojennych i powojennych

jęlo pierwszeństwo w chronologii

riozowo" lub ,,Bieriezowo". Również

rard Feliński, Zosią będzie wlaśnie

we Lwowie z tych czy innych po-

powstawania zbioru norm i zasad

nazwy pólnocnych plemion Zachod-

Ewa, wtedy jeszcze Wendorffówna.

wodów pozostala część lekarzy

funkcjonowania zawodu lekarskiego.

niej Syberii pozostaly w niniejszym

Czasy, miejsce, krajobraz i przeni-

Polaków. Z czasem ich szeregi

Pierwszy polski kodeks deontologii

tekście takie jak w czasach Autorki

kający wszystko duch patriotyzmu i

uzupelnilo mlode pokolenie lekarzy,

lekarskiej lekarzy galicyjskich powstal

wspomnień. W związku z tym dzisiej-

polskości pozostaną te same.

wyksztalconych przeważnie we

w 1876 roku i nosil tytul ,,Uchwaly

si Chantowie będą Ostiakami a Nień-

Ćwierć wieku później Gerard już

Lwowskim Narodowym Uniwersy-

Towarzystwa Lekarzy Galicyjskich

cy ­ Samojedami. Przeliczenia miar i

nie żyl, przez polskie ziemie prze-

tecie Medycznym.

w przedmiocie obowiązków lekarzy

wag rosyjskich są podane w tekście

toczylo się powstanie listopadowe,

Gdy nastąpila pewna odwilż po-

względem swych kolegów i zawodu

w nawiasach.

które znacząco wplynęlo na losy

lityczna, nasi lekarze zrzeszyli się w

lekarskiego w ogóle".

Kursywa należy do Ewy, wy-

rodziny Felińskich, a Ewa z szóstką

1991 roku w Stowarzyszenie Lekarzy

Zakladając Towarzystwo, jako

tluszczenia do mnie. Wytluszczo-

dzieci ­ Pauliną, Alojzym, Szczę-

Polskich we Lwowie, które dziala już

jeden z celów jego dzialalności wy-

ne zostaly również moje wstawki.

snym (św. Zygmunt Szczęsny, póź-

27 rok i jest czlonkiem Światowej

tyczono pomoc zubożalym lekarzom,

Wszystkie daty są zgodne z tekstem

niejszy arcybiskup i święty), Julia-

Federacji Polonii Medycznej.

wdowom i sierotom po lekarzach. Po-

oryginalnym, zatem należą do ka-

nem, Zofią i Wiktorią ­ zamieszkala

Stowarzyszenie Lekarzy Polskich

czątkowo na ten cel byla przeznaczo-

lendarza juliańskiego, do dziś stoso-

w Krzemieńcu, ośrodku polskości.

we Lwowie, uważające siebie za

na niewielka suma, którą wydzielano

drukowane fragmentami w ,,Athe-

wanego w Kościele prawoslawnym.

Tylko tu mogla chronić swoje, powoli

spadkobiercę i kontynuatora chlubnej

ze skladek czlonkowskich lekarzy.

naeum" Józefa Ignacego Kraszew-

Musimy dodać do nich mniej więcej

wychodzące w świat dzieci, przed

dzialalności TLL jest pomyslodawcą

Alfred Biesiadecki byl pierwszym,

skiego nosilo wyżej wymieniony

dziesięć dni, aby wyszedl system

wszechobecną rusyfikacją. Sama

i inicjatorem organizacji we Lwowie

który stworzyl fundusz i ofiarowal na

uroczystych obchodów jubileuszu

tytul. Pelne, wileńskie wydanie z lat

gregoriański, czyli nasz. Pozwoli-

Ewa obracala się wśród intelektualnej

cele charytatywne 6 tysięcy zlotych,

150-lecia Towarzystwa Lekarskiego

stając się pozytywnym przykladem

1852-53 obejmuje również dziennik

lam sobie również uzupelnić nieco

śmietanki miasta. Mieszkanie w Krze-

Lwowskiego, polączonych z Między-

do naśladowania dla wielu następnych

pisany już w Saratowie, dokąd z

końcową część wspomnień o kilka

mieńcu umożliwialo jej czynny udzial

narodową Konferencją Naukową,

dobroczyńców. Nadal byly tworzone

Berezowa udala się Ewa Felińska

urywków z listów Ewy do rodziny,

w dzialalności niepodleglościowej.

które odbędą się w dniach 19­21

fundusze Biesiadeckiego, Czyżewi-

po ogloszeniu carskiej amnestii dla

zwlaszcza do dzieci. Listy opraco-

Jako pierwsza wspomogla material-

października 2017 roku. Udzial w nich

cza, Krówczyńskiego, Rudańskiego,

zeslańców politycznych. Tytul jego

walam na podstawie ,,Pauliny, cór-

nie Stowarzyszenie Ludu Polskiego,

wezmą przedstawiciele Naczelnej i

Merunowicza, Ściborowskiego, Mar-

brzmi ,,Wspomnienia z podróży do

ki Ewy Felińskiej" autorstwa abpa

zalożone przez emisariusza Szymo-

wielu Okręgowych Izb Lekarskich z

sa, Macheka i wielu innych, koszty z

Syberii, pobytu w Berezowie i Sara-

Zygmunta Szczęsnego Felińskiego,

na Konarskiego i sama zajęla się

Polski, czlonkowie Światowej Fede-

których szly na dobroczynność, wspie-

towie spisane przez Ewę Felińską".

wydanej nakladem zgromadzenia

tworzeniem komórki kobiecej tego

racji Polonii Medycznej z Francji, Nie-

ranie ubogich studentów, zakladanie

Jednakże sama Autorka uczynila

Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi

stowarzyszenia. Glównym zadaniem

miec, Szwecji oraz nasi przyjaciele,

funduszy na ksztalcenie i inne.

wspomnienia z Berezowa odrębną

(Warszawa, 1996).

Ewy bylo prowadzenie konspiracyjnej

zrzeszeni w Towarzystwach Polskich

W 1882 r. fundacja Bonifacego i

calością i ich wlaśnie dotyczy niniej-

Tekst niniejszy powstal na pod-

korespondencji zagranicznej Konar-

Lekarzy w Bialorusi, Litwie, Moldawii

Magdaleny Stilerów ofiarowala TLL

szy tekst. Idealnie wpisuje się on w

stawie pierwszego tomu ,,Wspo-

skiego.

i in. Wspólorganizatorem Jubileuszu

majątki w Morszynie ­ pod warunkiem

nurt wspomnień polskich zeslańców,

mnień z podróży do Syberii, pobytu

Spisek Konarskiego wykryto, jego

jest Ukraińskie Towarzystwo Lekar-

otwarcia zakladu kąpielowego, do-

wśród których wielu bylo pisarzy,

w Berezowie i Saratowie spisanych

samego stracono, najbliższych wspól-

skie we Lwowie.

chody od którego powinny napelniać

uczonych i awanturników. Ludzie ci

przez Ewę Felińską", wydanego w

pracowników skazano na karę śmier-

Uroczystości odbędą się pod

fundusz pomocy wdowom i sierotom

w pelni wykorzystywali na obserwa-

1852 roku w Wilnie nakladem i dru-

ci i w ostatniej chwili ulaskawiono,

honorowym patronatem marszalka

po lekarzach.

cję, naukę i eksplorację dziewiczych

kiem Józefa Zawadzkiego.

kilkunastu zeslano na dwadzieścia lat

Senatu RP Stanislawa Karczewskie-

Inne organizacyjne dzialania

terenów swój czas i możliwości,

ciężkich robót w kopalniach, drugie

go, ministra Zdrowia RP Konstantego

i osiągnięcia Towarzystwa: to an-

których, paradoksalnie, carski reżim

tyle na lata katorgi, zaś ogromną

Ewa z Wendorffów Felińska

Radziwilla, konsula generalnego we

kietowanie odnośnie ustalenia zasad

chcial ich pozbawić.

większość wywieziono na Sybir,

(1793-1859)

Lwowie Rafala Wolskiego, J.E. me-

organizacji sanitarnej slużby, otwie-

Na czym natomiast polega lite-

Szlachecka córka z dobrego li-

pozbawiając majątku i szlachectwa.

tropolity lwowskiego arcybiskupa Mie-

ranie sanatoriów, udzial w akcjach

racka unikatowość wspomnień Ewy

tewskiego domu, cale życie szukala

Tym razem po raz pierwszy w historii,

czyslawa Mokrzyckiego, marszalka

przeciwgruźliczych (1917 r.), przeciw

Felińskiej? Otóż, Autorka nie jest

towarzystwa ludzi mądrych i my-

pań nie potraktowano ulgowo. Jedy-

województwa Lubuskiego Anny Polak,

chorobom wenerycznym (1918 r.),

uczonym, naukowcem i, co najistot-

ślących. Przyjaźnila się z Józefem

nym ustępstwem na ich rzecz, bylo

prezesa Naczelnej Rady Lekarskiej

przy zagrożeniu epidemii chorób

niejsze, nie jest mężczyzną, ale jej

Ignacym Kraszewskim, matką Ju-

zachowanie praw stanu. W praktyce

Macieja Hamankiewicza, prezesa

zakaźnych (1918 r.) i inne.

nazwisku bezsprzecznie należy się

liusza Slowackiego, wspóldzialala w

znaczylo to, że nie można bylo wy-

Polskiego Towarzystwa Lekarskiego

Z kronik jubileuszowych TLL i pe-

miejsce w szeregu takich nazwisk,

konspiracji z Szymonem Konarskim.

konywać na nich kary chlosty. Wyrok

Waldemara Kostewicza i innych.

riodycznego piśmiennictwa medycz-

jak: Sieroszewski, Dybowski, czy

W lipcu 1838 roku Ewa Felińska zo-

Ewy Felińskiej byl najsurowszy, sta-

Sponsorem/partnerem jest Senat

nego powstaje obraz zadziwiający

Żmijewski. Mimo ograniczeń wieku,

stala aresztowana. Blisko rok wię-

nowil precedens. Nigdy wcześniej

RP, Naczelna Izba Lekarska, Poczta

ogromem ówczesnych naukowych

stanu i plci, poczynila obserwacje

ziona, w końcu uznana za czynną

nie zdarzylo się, aby kobieta zostala

Polska S.A.

osiągnięć lwowskich lekarzy oraz

celne, obszerne i pozbawione jakich-

uczestniczkę spisku na cara. Wy-

przez wladzę carską potraktowana

Uroczystości rozpoczną się 19

wynika zadanie popularyzowania ich

kolwiek uprzedzeń wobec rdzennych

slano ją ,,na wieczne zamieszkanie"

jak mężczyzna ­ żolnierz. ,,Wieczne

października 2017 r. uroczystą mszą

historii.

mieszkańców Syberii, a jej wspo-

na Syberię, do Berezowa. Szymon

zamieszkanie bez utraty praw stanu

świętą w bazylice metropolitalnej o

Po 1939 roku ­ w tragicznych

mnienia są spisane wartko i z myślą

Konarski zostal stracony.

w Berezowie w guberni tobolskiej i

godzinie 10 i następnie zlożeniem

latach wojennej i powojennej zawieru-

o czytelniku oczekującym konkretów,

Wklad Ewy Felińskiej w polską

konfiskata majątku". Niesamowita

kwiatów przy pomniku pomordowa-

chy Towarzystwo Lekarskie Lwowskie

nie zaś studium psychologicznego.

historię jest nie do przecenienia ­ za-

odleglość, zabójczy klimat.

nych profesorów lwowskich, na które

przestalo istnieć. Tragiczny los spotkal

Są one kopalnią informacji na temat

równo dzięki jej dzialalności niepod-

Jedna ze skazanych, mlodziut-

serdecznie zapraszamy wszystkich

wielu lwowskich lekarzy, którzy byli

Syberii i sytuacji polskich zeslańców

leglościowej i literackiej, jak i przez

ka Józefa Rzążewska, dobrowolnie

nam życzliwych.

trwale lub przejściowo związani z

osobę syna, arcybiskupa Zygmunta

w pierwszej polowie XIX wieku.

zamieni swoje miejsce zeslania,

Motto uroczystości jubileuszo-

lwowskim ośrodkiem i tak wiele wnie-

wych: ,,UPAMIĘTNIĆ I OCALIĆ OD

Szczęsnego Felińskiego, świętego

Czytając ,,Wspomnienia", trzeba

polożoną bliżej Polski Tarę, na Be-

śli do skarbnicy polskiej i światowej

ZAPOMNIENIA".

medycyny.

Kościola katolickiego.

pamiętać, że eufemizmy, związane

rezów, aby towarzyszyć Ewie.