24

Okruchy historii

17­30 października 2017 nr 19 (287) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Cztery ratusze Stanislawowa

Tak zlożylo się historycznie, że szanujące się miasta mają wlasne symbole. Paryż ma

wieżę Eiffla, Nowy Jork ­ Statuę Wolności, Moskwa ­ Kreml. Stanislawów też nie jest

gorszy i jego najbardziej znaną wizytówką jest, bez wątpienia, budowla ratusza.

rosly, powstala anegdota: co rana

dekadę przyszlo czekać, aż wladze

IWAN BONDAREW

urzędnik magistratu obok figury Żyda

wezmą się za ruinę w centrum mia-

wypisywal np.: ,,Dziś 1 grosz = 2,5

sta. W 1929 roku znaleziono fundu-

Z niemieckiego slowo ,,ratusz"

groszom". Byl to ,,oficjalny kurs" do

sze i spólka ,,Inżynier Krausz & Co",

znaczy ,,Rathaus" ­ czyli budynek, w

podpisywania kontraktów.

która wygrala przetarg, przystąpila

którym się radzi. Niegdyś w tym bu-

Z kopuly wieży spoglądal w mil-

do budowy. Twórcą projektu byl ar-

dynku zasiadal magistrat, czyli rada

czeniu na caly ruch na rynku żelazny

chitekt Stanislaw Trela, który nawet

wybranych przez mieszczan przed-

archaniol Michal, zwalczający smo-

nie wyobrażal sobie, że uda mu

stawicieli, którzy sprawowali sądy,

ka. Figura ta zostal pewnego razy

się stworzyl takie dzielo. Zgodnie z

decydowali o podatkach i sprawach

zerwana przez wiatr i w następnym

tradycją, w fundamenty poludniowo-

samorządowych. W ciągu ponad

roku Austriacy zastąpili go cesarskim

wschodniego skrzydla zostal wlożony

350 lat historii miasta kilkakrotnie

dwuglowym orlem.

pojemnik z rysunkami nowej budowli,

zmienial się wygląd ratusza. Obecny,

fotografiami starego ratusza i inne do-

Po stracie swego niebiańskie-

w którym mieści się muzeum krajo-

kumenty. Wznoszenie ratusza ukoń-

go patrona ratusz bardzo ucierpial

znawcze, jest jego czwartą wersją.

czono w 1932 roku, ale prace wykoń-

podczas ,,marmoladowego pożaru"

czeniowe trwaly do 1939 roku.

w 1868 roku, gdy pozostal z niego

I ratusz

Ostatni ratusz zostal wzniesiony

jedynie wypalony szkielet.

Pierwszy ratusz zostal wzniesio-

w modnym wówczas stylu funkcjona-

ny na koszt zalożyciela miasta Ję-

lizmu, na planie krzyża. Na przecięciu

drzeja Potockiego okolo 1666 roku.

III ratusz

ramion krzyża wznosi się wieża, wy-

W 1870 roku wmurowano kamień

Nie zachowaly się szkice tej budow-

kończona zwieńczeniem na ksztalt

węgielny pod nową budowlę. Prace

li, ale do naszych czasów doszedl

wojskowego helmu. Na poziomie

prowadzila lwowska firma z przydlugą

zapis Ulricha von Verduma, który

czwartej kondygnacji w narożnikach

nazwą ,,Towarzystwo budownictwa i

tak opisywal budowlę:

- Ratusz stoi pośrodku olbrzy-

ustawiono spiżowe orly ­ symbol po-

produkcji cegly metodą maszynową".

miego czworokątnego rynku. Zbu-

tęgi państwa polskiego. Wieża mia-

Architektami nowego Ratusza byli

dowany jest jako wieża z różnymi

la 49,5 m wysokości, co dawalo jej

Atanazy Przybylowski i Filip Poku-

zaglębieniami, po części murowany,

pierwszeństwo w mieście.

tyński. Ten ostatni wspólnie z burmi-

częściowo drewniany.

We wrześniu 1939 roku, polscy

strzem zlożyli w fundamencie swego

żolnierze zastrzelili podczas próby

dziela pojemnik z historią ratusza, jak

Przetrwal ten ratusz niepelnych

wywieszenia na ratuszu czerwone-

również staropolskie i austriackie mo-

20 lat i już za rządów syna Jędrzeja

go sztandaru mlodego komsomolca

nety i medale. Budownictwo zostalo

Potockiego zostal calkowicie prze-

Augustyna Jewczucha.

ukończone w 1871 roku.

budowany.

II ratusz

W 1695 roku na zamówienie

kolejnego dziedzica Stanislawowa

Tak, mniej więcej, wyglądal pierwszy stanislawowski ratusz

Józefa Potockiego, architekt Karol

wą wieżę, zwieńczoną kopulą. Na

kramy. W podziemiach ratusza bylo

Benoit wznosi nowy gmach ratu-

poziomie piątej kondygnacji zostal

więzienie, gdzie trzymano zloczyń-

sza. Tym razem budowla byla cala

umieszczony zegar z czterema tar-

ców i osoby sądzone. Do ratusza

murowana. Za wzór zostal obrany

czami, który wybijal kwadranse na

prowadzilo jedno wejście ­ żelazne

ratusz w Husiatynie z 1634 roku, ale

kurantach zawieszonych na wieży.

wrota z herbem Potockich w zachod-

stanislawowski ratusz znacznie prze-

Na szczycie wieżę otaczala galeria,

nim skrzydle.

wyższal prototyp i byl najwyższą bu-

po której chodzil strażnik i hejnalem

Od strony poludniowej na wieży,

dowlą w mieście. Sądzone mu bylo

dawal znak na wypadek pożaru czy

poniżej galerii, umieszczono olbrzy-

stać 173 lata i pobić swoisty rekord

zbliżania się wrogich wojsk. Straż-

mią blaszaną figurę Żyda, który trzy-

dlugowieczności zabudowy central-

Czwarty ratusz w budowie

Nowy ratusz mial wygląd wspa-

Bolszewicy nie wymyślili nic

nialego piętrowego budynku z wyso-

lepszego, niż umieścić w ratuszu

warsztaty szewskie i krawieckie. Ale

ką wieżą (za podstawę slużyla stara

nie bylo to wyjście najgorsze. Pod-

budowla). Do poziomu piątej kondy-

czas okupacji niemieckiej budowla

gnacji wieża byla oblożona bialym

o maly wlos nie zostalaby zniszczo-

marmurem, a powyżej mieścily się

na. Zastępca starosty o śmiesznym

kuranty i galeria widokowa. Calość

wieńczyla pólokrągla kopula.

nazwisku Bo, z niewiadomych przy-

Rodzynkiem nowego ratusza

czyn nie upodobal sobie ratusza.

byla sala posiedzeń rady miasta, bo-

Możliwe, że wplynąl na to fakt, iż

gato ozdobiona napisami o wydarze-

z lotu ptaka budowla przypominala

niach historycznych w Stanislawo-

polskie odznaczenie ­ krzyż Virtu-

wie. W podziemiach ­ jak poprzednio

ti Militari. Być może uslyszal też o

­ umieszczono areszt policyjny. Nie-

pojemnikach ze starymi zdjęciami i

którzy krajoznawcy twierdzą nawet,

monetami. Tak czy inaczej przykry

że przebywal tu Iwan Franko.

Niemiec wydal rozkaz wysadzenia

W czasie I wojny światowej ra-

ratusza w powietrze. Ratusz ura-

tusz zostal znacznie uszkodzony

towaly grube ściany. Zawalilo się

Ratusz z 1871 roku. Projektowali go lwowiacy Pokutyński i Przybylowski

przez austriacką artylerię i chociaż

jedynie pólnocno-zachodnie skrzy-

nie zawalil się, caly byl pokryty spę-

dlo, odbudowane po wojnie. Po tej

nicy mieli dla siebie specjalne po-

nej części Stanislawowa. Zachowalo

mal w rękach wielki bochen chleba

kaniami, grożąc zawaleniem.

nieudolnej próbie zniszczenia ratu-

mieszczenie nad zegarem.

się kilka szkiców i opisów, na których

z napisem: ,,1 grosz". Taką wartość

sza po mieście opowiadano aneg-

Na pierwszym i drugim piętrach

podstawie architekt Zinowij Sokolow-

bochenka chleba ustalil niegdyś wla-

dotę:

odbywaly się posiedzenia magistratu

ski odtworzyl wizerunek budowli.

ściciel miasta i kupcom zabronione

IV ratusz

W latach 20. w Polsce panowal

,,Kumie, dlaczego Niemcy wysa-

i zasiadali lawnicy (sędziowie), parter

Otóż, nowy ratusz wybudowano

bylo sprzedawać chleb drożej. Po-

kryzys ekonomiczny, dlatego ponad

dzili ratusz?

oddano kupcom ­ mieścily się tu 24

na planie krzyża, mial on 9 piętro-

nieważ inflacja istniala zawsze i ceny