14
Okruchy historii
31 października16 listopada 2017 nr 20 (288) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
500 lat Reformacji
do Boga. W jego mniemaniu nie bylo
To jednak przybil
miejsca na list odpustowy i handel.
czy nie przybil?
Luter wyslal swoje tezy (napi-
Wedlug najbardziej rozpow-
sane po lacinie) nie tylko do bisku-
szechnionej legendy, Luter okolo
pów, ale także do kilku kolegów
poludnia 31 października 1517 roku
Pod koniec października 2016 roku w Lund odbylo się na-
naukowców. Prawdopodobnie to
mial przybić 95 tez do drzwi kościola
bożeństwo ekumeniczne, które celebrowali papież Franci-
oni, bez wiedzy i zezwolenia Lutra,
zamkowego w Wittenberdze.
szek i hierarchowie kościola luterańskiego. Spotkanie bylo
przetlumaczyli tezy na język niemiec-
Przede wszystkim nie istnieje
ki. Kolportaż odbywal się początkowo
żadne świadectwo samego Marcina
inauguracją roku jubileuszu 500-lecia Reformacji i pierw-
glównie za pomocą odpisów. Później
Lutra, w którym mówilby on o przybi-
szym takim rzymskokatolicko-luterańskim upamiętnieniem.
pojawiają się też wersje drukowane.
ciu tez. Natomiast wszystkie relacje,
Do biskupich kancelarii koresponden-
wypowiedziane już po jego śmierci,
Bylo ono również zwieńczeniem 50 lat dialogu ekumenicz-
cja trafila dopiero po ponad dwóch
nie są wiarygodne. Nikt z opowiada-
nego między dwoma wyznaniami.
tygodniach. Uruchomiono wówczas
jących nie widzial tego wydarzenia
kościelną machinę, by nalożyć na Lu-
na wlasne oczy wszyscy ,,slyszeli
kolejne i znacznie bogatsze biskup-
tra ekskomunikę.
opowieści od innych". O ,,przybiciu
opracowal
stwo Moguncji. Dawalo mu ono tytul
Początkowo papież Leon X nie
tez" milczą ówcześni kronikarze
KRZYSZTOF SZYMAŃSKI
prymasa i w praktyce kontrolę nad
zwracal specjalnie uwagi na wystą-
zarówno przychylni, jak i wrodzy
Od 1536 roku po tym jak król duń-
calym Kościolem w Niemczech. Nie
pienie Lutra, widząc w nim tylko za-
reformacji. Milczy choćby ks. Frie-
ski Chrystian II zerwal ze zwierzch-
wszystko bylo jednak takie proste:
targ mnichów, ale gdy spór zacząl
drich Myconius, który opiekowal się
nictwem papieża i powolal do życia
prawo kanoniczne zabranialo obej-
przybierać coraz szersze formy,
Lutrem na lożu śmierci w 1537 roku i
narodowy kościól luterański, centrum
mowania dwóch stolic biskupich
wezwal Lutra by stawil się w Rzy-
spisywal jego testament.
reformacji stal się Lund, miejscowość
jednocześnie. Jednak pieniądze i tu
mie i usprawiedliwil z czynionych mu
Przeciwko legendzie o przybiciu
w Szwecji.
otwieraly wszelkie możliwości. Dys-
zarzutów. W 1518 roku Luter stanąl
tez przemawiają przede wszystkim
Nabożeństwo ekumeniczne w
pensa sporo kosztowala, ale Rzym
przed obliczem legata papieskiego
także wspomnienia Lutra, zawarte w
Lund odzwierciedlilo to, o czym wcze-
chcial sobie zagwarantować lepszy
kardynala Kajetana, który zażądal od
listach. Luter wielokrotnie podkreślal,
śniej mówiono i pisano: wspólna modli-
naplyw funduszy z handlu odpustami.
niego bezwarunkowego odwolania
że nie bylo jego zamiarem wszczy-
twa, sluchanie Bożego Slowa, wspól-
Uzgodniono więc, że Albrecht otrzy-
blędów, oświadczając, że w żadne
nanie publicznej (!) debaty. Upublicz-
ny śpiew i zobowiązanie do skladania
muje biskupstwo Moguncji, placi za
dysputy wdawać się nie chce. Pisma
nienie tez przed zajęciem się sprawą
wspólnego świadectwa o Jezusie
dyspensę i zostaje papieskim pelno-
Lutra mialy być spalone, a on sam i
przez biskupów zupelnie się Lutrowi
Chrystusie są możliwe dla luteranów
mocnikiem ds. sprzedaży odpustów
jego zwolennicy w ciągu dwóch mie-
nie oplacalo. Nie ukrywal irytacji, że
Lucas Cranach, portret Mar-
i rzymskich katolików, możliwe jest
w Niemczech, a w zamian może za-
sięcy mieli pojednać się z papieżem,
tezy są bez jego wiedzy drukowane i
cina Lutra
też wspólne dziękowanie, pokuta i
trzymać aż 50% przychodów z listów
w przeciwnym wypadku mialy ich
krążą po calym kraju. Lutrowi zależa-
filozofii. Dalsze studia kontynuowal
wzajemne przebaczenie.
odpustowych. Albrecht też potrzebo-
zgodnie z życzeniem ojca na wy-
wal pieniędzy. Musial bowiem splacić
dziale prawa.
nie tylko dlug u papieża, ale również
Legenda Marcina Lutra,
17 lipca 1505 roku Marcin Luter
zadlużenie nowej diecezji.
a jak bylo naprawdę
wstąpil do zakonu augustianów. Bez-
Czy Marcin Luter przybil swoje
Abp Albrecht Hohenzollern wy-
pośrednią przyczyną takiej decyzji
95 tez do drzwi katedry 31 paździer-
daje wobec tego specjalną instrukcję
bylo jak twierdzi sam Luter ślu-
nika 1517 roku? Tak glosi legenda,
dotyczącą sprzedaży. ,,Oferta" byla
bowanie, które zlożyl ,,przejęty śmier-
ale czy to prawda? Skąd się wzięla
szeroka: od wykupienia siebie i zmar-
telną trwogą, powalony na ziemię
owa legenda?
lych czlonków rodziny od kar czyśco-
piorunem podczas burzy 2 lipca".
Praktyka przybijania pism do drzwi
wych za wybaczone już grzechy, aż
byla w średniowieczu powszechna
po listy odpustowe umożliwiające
uczelnie upublicznialy w ten sposób
uzyskania rozgrzeszenia zastrzeżo-
Reformacja:
decyzje wladz uczelni, informowaly
nego dla Stolicy Apostolskiej.
jak się zaczęla?
W 1505 roku papież Juliusz II po-
o tym, który student zostal wyrzuco-
Luter nieświadom umowy Al-
stanowil wybudować w Rzymie nową
ny i za co, kto zalega z czesnym, a
brechta z papieżem byla to wiedza
bazylikę św. Piotra. Miala ukazywać
poborcy podatkowi informowali o no-
znana wąskiemu gronu sporządzil
potęgę papiestwa i Kościola katolic-
wych podatkach. Statut Uniwersytetu
slynne 95 tez, w których skrytykowal
kiego. Nie liczyl się z kosztami, a te
w Wittenberdze z 1508 roku jasno
nadużycia związane z odpustami.
Uderzenia tego mlotka slychać bylo w Rzymie
byly olbrzymie. Zgodnie z panującym
stwierdza, że przybijanie ogloszeń
Nie atakowal jednak wprost samej
wówczas zwyczajem papież w 1507
lo na tym, aby dać czas biskupom na
poprzedzone jest odpowiednią pro-
instytucji odpustów. Nie wiedząc, kto
spotkać wszelkie konsekwencje eks-
roku oglosil odpust, aby pokryć kosz-
usunięcie nadużyć. A wywieszenie
cedurą, a samego aktu nie dokonuje
stoi za handlem, swoje tezy wyslal
komuniki. W odpowiedzi Luter prze-
ty budowy. Zanim jednak cala spra-
tez na drzwiach kościola należącego
glówny zainteresowany, lecz wyzna-
do dwóch przelożonych: biskupa die-
ciwstawil się ostro papieskiej supre-
wa ruszyla, musialo minąć kilka lat.
do przelożonego a jednocześnie
czony do tego przez wladze uczelni
cezjalnego Hieronymusa Schultza
macji, poddal krytyce wszelkie nauki
Nie wszędzie odpusty spotykaly się
beneficjenta odpustowego handlu
poslaniec lub po prostu woźny. Te
oraz... biskupa Albrechta Hohenzol-
i objawy życia kościelnego, nie znaj-
z zachwytem, i Luter wcale nie byl
byloby niebywalym afrontem i niewy-
same statuty nakazują umieszcza-
lerna. Temu ostatniemu zadedykowal
dujące wedlug niego potwierdzenia
pierwszym, który je krytykowal. Bylo
baczalnym aktem nieposluszeństwa
nie ogloszeń na drzwiach kościola
pismo, blagając o ojcowskie wyslu-
w Biblii. Wreszcie, w obecności licz-
więcej znacznie bardziej krytycz-
wobec Kościola.
uniwersyteckiego i ważniejszych ko-
chanie i polożenie kresu naduży-
nie zgromadzonych studentów, pro-
nych glosów przeciwko odpustom,
ściolach miasta. Nawet na niektórych
ciom przede wszystkim herezji, że
fesorów i ludu 10 grudnia 1520 roku
koncentrujących się glównie na za-
starszych rycinach przedstawiających
pozyskanie odpustu oznacza pew-
na przedmieściach Wittenbergi spalil
Przybijali też następcy
chlanności kleru i wladz kościelnych
legendarne przybicie tez Lutra, widać,
ność zbawienia i uwolnienie od kary
na stosie papieskie księgi prawnicze
Lutra
w poszczególnych państwach.
Tezy Lutra w calości lub we
że to nie on, ale inna osoba przybijają
za grzechy. Nie mial pojęcia, że to
wraz z bullą papieską (o czym po-
W Niemczech odpusty szly nie
fragmentach byly później rzeczy-
do drzwi plakat z tezami.
wlaśnie Albrecht stoi za calą akcją.
czątkowo nikt nie wiedzial). Czynem
najlepiej. Sytuacja zmienila się w
wiście przybijane do drzwi kościolów,
Tak naprawdę, Marcin Luter, jak
Dla Lutra bylo oczywiste, że Jezus
tym zrywal ostatecznie z Kościolem,
1515 roku, gdy biskup Magdeburga,
również poza granicami Saksonii.
sam wspomina, rozsierdzil się, gdy
Chrystus odpuszcza każdemu, kto
a konsekwencją tego bylo, że wkrótce
niespelna 23-letni Albrecht z rodziny
Tezy trafily na podatny grunt. Śre-
tezy pojawily się i zaczęlo być o nich
szczerze wyzna swój grzech i od-
potem 3 stycznia 1521 papież Leon
Hohenzollernów, zapragnąl objąć
dniowiecze bowiem obfituje w wiele
glośno.
czuwa prawdziwą skruchę z milości
X ekskomunikowal Lutra na zawsze.
krytycznych glosów wobec Kościola,
Od tej chwili, każdy, kto schwytal Lu-
a antyklerykalne treści nie byly śre-
tra lub któregoś z jego zwolenników,
Dzieciństwo
dniowiecznym chrześcijanom obce.
Rodzice Marcina, Hans Luther
mógl bezkarnie ich zabić.
Tezy Lutra czytali i rozpowszechniali
wraz z żoną Malgorzatą przenieśli
Aby ocalić Marcina Lutra od
nie tylko możnowladcy, profesorowie
się w poszukiwaniu lepszego życia
prześladowań, książę saski Fryderyk
akademiccy, czy księża, ale nawet
z rodzinnej wsi do Turyngii, ośrodka
Mądry upozorowal napad na niego
niektórzy biskupi.
górnictwa i hutnictwa. Tu w Eisleben
i porwanie, a następnie pod przy-
Tradycja ,,przybicia tez" jest jed-
przyszedl na świat Marcin. Ojciec,
branym imieniem ukryl na zamku
nak silniejsza przez wieki ksztal-
zgromadziwszy trochę pieniędzy
w Wartburgu. W tym odosobnieniu
towala legendę o drzwiach, mlotku
przenosi się do Mansfeld, gdzie staje
spędzil Luter 10 miesięcy. W czasie
i wbijaniu gwoździ, którego dźwięk
się wlaścicielem pieca hutniczego.
pobytu tam studiowal język hebraj-
dochodzil aż do Rzymu. Dziś na
Dzięki poprawie sytuacji materialnej
ski i grecki, przekladal psalmy, pisal
drzwiach kościola zamkowego w
postanawia wyksztalcić syna. Widzial
traktaty, ale przede wszystkim doko-
Wittenberdze wyryte są tezy, które
dla niego karierę prawniczą.
nal tlumaczenia na język niemiecki
przypominają o kluczowych postu-
Po nauce w szkolach w Mansfeld
Nowego Testamentu. Tam powstala,
latach początku reformacji. Drzwi te
i Eisenach, w 1501 roku osiemnasto-
również postylla, czyli zbiór kazań na
pochodzą jednak już z XIX wieku.
letni Marcin rozpocząl studia na uni-
każdy dzień roku kościelnego. Cala
Poprzednie, te ze śladami gwoździ,
wersytecie w Erfurcie, które ukończyl
ta jego praca stala się podstawą na-
Oryginal 95 tez, spisanych przez Marcina Lutra
niestety splonęly.
w styczniu 1505 roku, jako magister
uki ewangelickiej.