18

kurier kulturalny

30 listopada­18 grudnia 2017 nr 22 (290) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Jubileuszowy tom

Wroclawskich Studiów Wschodnich"

Dotarl do nas kolejny tom czasopisma ,,Wroclawskie Studia Wschodnie".

Jest to wydanie jubileuszowe ­ dwudzieste.

profesorów polskich rozstrzelanych

postanowila  przenieść  szczątki

bohaterów nadal pozostaje nieznany

pracę konspiracyjną na Tajnym Wy-

JURIJ SMIRNOW

w tę noc i wydać je jako osobną

najbardziej zaslużonych obrońców

i intryguje historyków-badaczy, jak

dziale Teologicznym Uniwersytetu

książkę. Przy opracowaniu biogra-

Lwowa do bardziej bezpiecznych

też Annę Fastnacht-Stupnicką. Inte-

Jana Kazimierza. Powierzono mu

Pierwszy tom ukazal się w roku

mów wykorzystano dużo nowych,

miejsc. Kim byli ci ludzie? Do dziś nie

resuje się tą sprawą również polski

funkcję zastępcy profesora, zastąpil

1997. W zamyśle mial to być rocz-

nieznanych lub malo znanych mate-

możemy odtworzyć pelnej listy tych,

IPN.

dwóch księży-biblistów ­ ks. Piotra

nik naukowy poświęcony relacjom

rialów archiwalnych, również wspo-

którzy dzialali w tak szlachetnej, lecz

Wróćmy jednak do życiorysu

Stacha i ks. prof. Aleksego Klawka,

polsko-rosyjskim i ich aspektom

mnienia rodzinne.

również bardzo niebezpiecznej spra-

księdza Wladyslawa Komornickiego

którzy w tym czasie opuścili Lwów.

historycznym, jak również wspól-

Ciekawie wygląda życiorys Tade-

wie. Na pewno byla wśród nich Maria

pióra Anny Fastnacht-Stupnickiej.

Ponadto uczyl klasycznego języka

czesnym. Pomysl edycji specjali-

usza Boya-Żeleńskiego, opracowany

Tereszczakówna, ostatni przedwo-

Jest ona wlaśnie pierwszą osobą,

greckiego. Przyjaźnil się z ks. Tade-

stycznego czasopisma o tematyce

jako dziewięć wcieleń tego niezwy-

jenny sekretarz Straży Mogil Polskich

która zebrala wszystkie znane ma-

uszem Fedorowiczem, dyrektorem

wschodniej powstal w istniejącym

klego czlowieka. Te wcielenia okre-

Bohaterów. To wlaśnie ona pisala do

terialy znajdujące się w zbiorach ro-

Domu Ubogich we Lwowie, chary-

od 1992 roku Ośrodku Badań

ślają niezwykle bogatą i różnorodną

generala Romana Abrahama po tra-

dzinnych i archiwach państwowych i

zmatycznym kaplanem, po wojnie

Wschodnich, kierowanym przez dra

dzialalność publiczną, naukową, lite-

kościelnych. To ona przeprowadzila

kierownikiem duchownym Zakladu

Antoniego Kuczyńskiego, powiąza-

racką, a także życie prywatne Boya.

rozmowy z krewnymi księdza, w

dla Ociemnialych w Laskach.

nym strukturalnie z Katedrą Etno-

Autorka ulożyla jego życiorys w na-

pierwszej kolejności z jego mlod-

Wieczorem 3 lipca 1941 roku ks.

grafii i Antropologii Kulturowej Uni-

stępujące rozdzialy swego artykulu:

szym bratem Jerzym Komornickim, a

Wladyslaw Komarnicki zostal aresz-

wersytetu Wroclawskiego. Redakto-

osoba prywatna, lekarz-naukowiec,

także z Ewą Komornicką-Medyńską.

towany przez gestapowców w miesz-

rem naczelnym czasopisma zostal

,,cygan" i kabareciarz, tlumacz i wy-

Bardzo pomocne byly znalezione

kaniu profesora Tadeusza Ostrow-

polonista, wybitny znawca baroku

dawca, pasjonat teatru, publicysta-

w archiwum wspomnienia Józefy z

skiego. Podobno ostatnie slowa, jakie

polskiego prof. Czeslaw Hernas. Do

spolecznik, krytyk literacki ­ popu-

Komornickich Podleskiej i materialy

wypowiedzial ksiądz przed kaźnią,

skladu komitetu redakcyjnego we-

laryzator i demistyfikator, biografista

z archiwum arcybiskupa Eugeniusza

brzmialy: ,,Panie, miej milosierdzie

szli m.in. Adolf Juzwenko, dyrektor

(antybrązownik), profesor romanisty-

Baziaka w Krakowie. W rezultacie

dla grzesznych, bo nie wiedzą co

Zakladu Narodowego im. Ossoliń-

ki (ofiara mordu).

autorka nie tylko napisala niezwy-

czynią".

skich, i Antoni Kuczyński, profesor

Najbogatszym w nowe materia-

kle cenny biogram ks. Wladyslawa

Niestety, przykre dla rodziny Ko-

PAN, pracownik Instytutu Historii

ly rodzinne i dokladny opis kariery

Komornickiego, ale też wylapala

mornickich wydarzenia mialy miej-

Nauki Polskiej Akademii Nauk w

duchowej i naukowej jest życiorys

blędne informacje dotyczące jego

sce i w późniejszych czasach. Jak

Warszawie, który od 2003 roku jest

księdza Wladyslawa Komornickie-

życia i tragicznej śmierci, podane w

pisze Anna Fastnacht-Stupnicka,

redaktorem naczelnym czasopi-

go, doktora teologii, w latach 1939-

różnych wydaniach na temat przed-

,,kiedy minęly lata i Lwów wpisany

sma. Do Rady Naukowej Wydaw-

1941 zastępcy profesora na Tajnym

wojennej archidiecezji lwowskiej,

w życiorysy Polaków przestal już

nictwa wchodzą m.in. Jan Malicki

być zakazanym slowem, kiedy za-

Wydziale Teologicznym Uniwersyte-

Tajnego Wydzialu Teologicznego za

(Warszawa), Wladimir Barysznikow

mordowanych we Lwowie uczonych

tu Jana Kazimierza we Lwowie. Byla

gicznych wydarzeniach 25 sierpnia

,,pierwszych sowietów", czy kaźni

(Sankt Petersburg), Oleksij Suchyj

i ich rodziny zaczęto upamiętniać

to jedyna osoba stanu duchownego

1971 roku: ,,Tragiczne chwile przeży-

profesorów polskich na Wzgórzach

(Lwów), Aleksander Wabiszczewicz

tablicami, okazalo się, że wśród

rozstrzelana przez hitlerowców na

wamy w końcowych dniach sierpnia.

Wuleckich.

(Brześć). W 20 tomach wydanych

wymienionych osób pomijane jest

Wzgórzach Wuleckich.

Czolgi zburzyly Pomnik Chwaly na

Pionierski życiorys ks. Komor-

w latach 1997-2016 opublikowano

nazwisko ks. Wladyslawa Komor-

Autorka artykulu Anna Fast-

Cmentarzu Orląt i stratowaly resztę

nickiego pióra Anny Fastnacht-Stup-

lącznie 586 tekstów, w tym 164 arty-

nickiego. Przede wszystkim na ta-

nacht-Stupnicka jest wroclawską

grobów. Ratujemy od zaglady pozo-

nickiej jest niezwykle cennym mate-

kuly, 86 miscellaneów, 192 recenzje

blicy wmurowanej w 1981 roku na

dziennikarką o lwowskich korze-

stale jeszcze szczątki i kości naszych

rialem. Żeby zrozumieć nowatorski

oraz 144 sprawozdania i informacji.

wroclawskim pomniku Martyrologii

niach rodzinnych. Szeroki rozglos

poleglych żolnierzy. Prawie wszystkie

charakter biogramu księdza Komor-

Bardzo szybko we ,,Wroclawskich

Profesorów Lwowskich (...) wymie-

we Lwowie miala jej książka ,,Zosta-

groby zrównano z ziemią... Obecnie

nickiego, zacytuję kilka zdań z artyku-

Studiach Wschodnich" rozpoczę-

niono nazwiska zamordowanych

li we Lwowie", która doczekala się

wlasnymi rękami, lopatkami wybie-

lu. Poważne blędy dotyczące faktów

to publikacje prac odnoszących

profesorów z zaznaczeniem żon,

dwóch wydań. Książka opowiada o

ramy ze znanych nam grobów kości

z życia księdza autorka znalazla w

się do innych sąsiadów Polski za

synów i wnuków, ale księdza Ko-

losach Polaków, którzy zdecydowali

pilotów Stefana Bastyra, Stefana

szeregu solidnych publikacji nauko-

wschodnią granicą ­ poświęconych

mornickiego wśród nich zabraklo.

się nie opuszczać Lwowa po II woj-

Steca i Wladyslawa Torunia". (Treść

wych, np. prof. Jana Drausa ,,Uniwer-

stosunkom polsko-bialoruskim, a

Inspiratorzy wmurowania tej tablicy,

nie światowej, pozostali we Lwowie,

listu podaję za: prof. Stanislaw Nicieja

sytet Jana Kazimierza we Lwowie

w ostatnim czasie również polsko-

czlonkowie komitetu i Zygmunt Al-

zaś ich dzieci i wnukowie mieszkają

,,Lwowskie Orlęta. Czyn i legenda").

1918-1946. Portret kresowej uczel-

ukraińskim.

bert, u których interweniowal Jerzy

tu nadal. W tej książce spotykamy

Z innych źródel wiadomo, że w

ni". W monografii prof. Krzysztofa

W tomie 20 znajdujemy arty-

Komornicki, uzasadniali swoją de-

się z osobami dobrze nam znanymi,

tym czasie konspiracyjnie przenie-

Jasiewicza ,,Liczba strat ziemiaństwa

kuly poświęcone tematyce Kresów

cyzję jednoznacznie: nie byl pro-

również z tymi ze starszego pokole-

siono też prochy dowódców obrony

polskiego 1939-1956" (Warszawa,

Poludniowo-Wschodnich, a wśród

fesorem. Z tych samych względów

nia, które odeszly od nas w latach

Lwowa brygadiera Czeslawa Mą-

1995) podano dalsze niesprawdzone

nich rozprawa naukowa Edwarda

nie umieszczono nazwiska księdza

60., 70., 80. XX wieku. Książka

czyńskiego, arcybiskupa Józefa Teo-

informacje o księdzu Komornickim.

Czapiewskiego ,,Polska ­ Ukraina

na innych tablicach memorialnych:

powstala na podstawie materialów

dorowicza, księdza Gerarda Szmyda,

Anna Fastnacht-Stupnicka pisze:

­ Rosja Radziecka, zderzenie stra-

w gmachu glównym Uniwersytetu

rodzinnych ­ losów ciotki autorki

generala Waclawa Iwaszkiewicza,

,,Nieścislości i przeklamania w przy-

tegii bezpieczeństwa regionalnego

Wroclawskiego, w siedzibie wro-

Janiny Fastnacht, która zostala po

generala Tadeusza Rozwadowskie-

toczonych wyżej publikacjach wydają

w latach 1918-1921" oraz ,,Zarys

clawskiego oddzialu PAN, krakow-

wojnie we Lwowie, a także z wie-

go, senatora Tadeusza Cieńskiego.

się niewinne przy kuriozalnym wprost

dzialalności Zarządu Obwodowe-

skim kościele franciszkanów czy

logodzinnych rozmów przeprowa-

Może jeszcze kogoś. Możliwe, że li-

biogramie ks. Wladyslawa Komornic-

go Związku Patriotów Polskich w

w katedrze lwowskiej... Jerzy Ko-

dzonych z Polakami mieszkającymi

sta ta nie jest pelna, ale od dawna już

kiego zamieszczonym w obszernej

Stanislawowie (1945-1946)" Rafala

mornicki do końca życia (zmarl w

dziś w tym mieście, często w miesz-

nie ma kogo o to zapytać. Z prawdzi-

(liczącej 1199 stron) i nowatorskiej

Kazimierza Nowaka. Dla lwowian

2004 roku) zabiegal o dodanie do

kaniach swych dziadków i pradziad-

wie dziennikarskim i patriotycznym

pracy prof. Krzysztofa Jasiewicza...".

niezwykle interesującymi i cennymi

nich nazwiska brata, przekonując

ków. Wśród wielu niezwyklych

zapalem chciala wyjaśnić wszystkie

Jest jeszcze inna bardzo poważna

są materialy dotyczące życiorysów

że jako mlody naukowiec i zastępca

wydarzeń i losów ludzkich przebija

okoliczności Anna Fastnach-Stup-

strona dzialalności księdza Wladysla-

lwowskich  profesorów  Romana

profesora zaslużyl na upamiętnie-

się wątek nie tylko patriotycznej po-

nicka. Ale jej też na razie to się nie

wa Komornickiego. Byl nie tylko nie-

Renckiego (1867-1941) autorstwa

nie. Pisal listy do wplywowych osób,

stawy, ale też czynnego dzialania

udalo. Dowiedziala się, że w tej

zwykle gorliwym duchownym, ale też

Jerzego  Supadyego,  Tadeusza

do księży, do arcybiskupów ­ bez

w warunkach reżimu radzieckiego

sprawie brala udzial jej ciotka Janina

naukowcem, poważnym uczonym,

Boya-Żeleńskiego autorstwa Graży-

rezultatu".

i prześladowań kościola. Jednym

Fastnacht, ale ona również nie zo-

autorem doktoratu o Unii Florenckiej.

ny Legutko, Antoniego Lomnickiego

,,Wroclawskie Studia Wschod-

z takich dzialań bylo przeniesienie

stawila żadnej informacji, nawet dla

Rozprawę naukową obronil w 1938

autorstwa Romana Dudy i księdza

nie" to bardzo wartościowy nauko-

szczątków zaslużonych polskich

najbliższej rodziny. Kurtynę udalo się

roku. Następnie pracowal w Rzymie

Wladyslawa Komornickiego autor-

wy, jak również naukowo-popularny

bohaterów z Cmentarza Orląt do

trochę odslonić, kiedy odnaleziono

nad habilitacją w Papieskim Instytu-

stwa Anny Fastnacht-Stupnickiej.

rocznik. Tematyka umieszczonych

grobowców na Cmentarzu Lycza-

miejsce zachowania szczątków abpa

cie Biblijnym. Wybuch wojny zastal

Wszystkie cztery artykuly lączy to,

w nim artykulów jest aktualna i

kowskim.

Józefa Teodorowicza i ks. Gerarda

go w rodzinnym majątku Bukównia w

że profesorowie ci zostali rozstrze-

ciekawa dla specjalistów i dla zwy-

Do dziś historia ta pozostaje

Szmyda. 7 czerwca 2011 roku odbyl

województwie stanislawowskim. We

lani w noc z 3 na 4 lipca 1941 roku

klych czytelników, których interesuje

tajemniczą i nie do końca zbadaną.

się na Cmentarzu Orląt powtórny

wrześniu 1939 NKWD aresztowalo

przez oprawców hitlerowskich na

historia Kresów i stosunków pol-

Otóż, w sierpniu 1971 roku przed

pochówek szczątków arcybiskupa,

jego ojca Wojciecha Komornickie-

Wzgórzach Wuleckich we Lwowie.

sko-ukraińskich, polsko-rosyjskich,

zniszczeniem na rozkaz wladz ra-

zaś 22 listopada 2014 roku ­ księdza

go. Rodzina przeprowadzila się do

Jak powiedziala nam Anna Fast-

polsko-bialoruskich. Czekamy na

dzieckich ówczesnego Lwowa Cmen-

Szmyda. Te wydarzenia opisywal Ku-

Lwowa i już w listopadzie 1939 ks.

nacht-Stupnicka, redakcja planuje

kolejne nowe roczniki.

tarza Orląt grupa lwowskich Polaków

rier Galicyjski. Los szczątków innych

dr Komornicki podjąl dydaktyczną

opracować życiorysy wszystkich