24

Okruchy historii

25 kwietnia­14 maja 2018 nr 8 (300) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Prawo Magdeburskie w Stanislawowie

Dlaczego Dzień Miasta obchodzimy wlaśnie 7 maja? Wielu mieszkańców miasta

niby zna odpowiedź na to pytanie ­ w tym dniu Jędrzej Potocki nadal miastu Pra-

wo Magdeburskie. Prawidlowo, ale co to jest to Prawo? W odpowiedzi oprócz za-

wilych frazesów o samorządzie trudno uslyszeć coś konkretnego. A więc ­ co to

jest za Prawo i jakie korzyści przynioslo ono miastu...

go (1 stycznia) mieszkańcy Stani-

ślepym, gluchym, przeklętym, banitą

IWAN BONDAREW

slawowa obierali sobie 12 mężów.

(wypędzony bez praw), odstępcą od

tekst

Wobec kandydatów wysuwane byle

wiary chrześcijańskiej, Żydem, bez-

ilustracje ze zbiorów autora

ściśle określone wymagania ­ po-

żennym lub nieprawego loża.

winni być majętni, znać się na Pra-

W przywileju lokacyjnym Jędrzej

Prawny wynalazek

wie Magdeburskim i mieć nieskala-

Potocki jedyny raz wspomina kon-

biskupa Wichmana

ną reputację.

Encyklopedia Lwowa podaje

kretną osobę. ,,Z osobliwej laski i w

Wybory odbywaly się w ratuszu,

określenie, że Prawo Magdeburskie

nagrodę zaslug w zasiedleniu mia-

ale ponieważ ten byl dopiero w bu-

to zbiór norm prawnych, zgodnie z

sta" darowal dożywotnie wójtostwo

dowie, więc Potocki zrobil poprawkę:

którymi mieszkańcy miasta zwol-

Benedyktowi Andruszewskiemu, po

,,albo w innym dostojnym miejscu".

nieni byli z jurysdykcji królewskiej

czym natychmiast zaznacza, że po

Po nabożeństwie do Ducha Świę-

administracji, otrzymywali prawo

jego śmierci należy obierać wójta co

tego mieszkańcy miasta obierali 12

na tworzenie organów samorzą-

roku i nikomu nie nadawać przewa-

dostojników, którzy z pomiędzy sie-

dowych, bezpośrednie kierowanie

gi.

bie obierali dwóch prokonsulów lub

życiem miasta i samodzielnie spra-

burmistrzów, zatwierdzanych przez

wować sądy.

Strażnicy miejskiej

wlaściciela miasta. Na ich miejsce

W 1188 roku biskup magdebur-

skarbnicy

mieszkańcy obierali kolejne dwie

ski Wichman nadal przywilej samo-

Jakby tam idealnie nie wyglą-

,,Ojcem" Prawa Magdebur-

osoby, tak, by sklad magistratu byl

rządu swemu miastu. Po tym, jak

dal system wladzy miejskiej, bez

skiego byl biskup Wichman

pelny.

okolo roku 1233 Eike von Repkov

wsparcia finansowego wladza szyb-

Prokonsulowie rządzili przez

wszystkim, mieszkańcy miasta sami

z hrabstwa Anhalt, kolo Magdebur-

ko stalaby się fikcją. Potocki dobrze

Jędrzej Potocki nadal Sta-

caly rok, do następnych wyborów.

ga ulożyl kodeks praw ,,Saksońskie

wybierali swe wladze.

zadbal o zabezpieczenie magistratu.

nislawowi prawo samorzą-

Powstaje pytanie, po co miasto Sta-

zwierciadlo", powstala baza prawna,

W przywileju od 7 maja 1662

Magnat przekazal mu laźnię, cegiel-

du, przeksztalcając go w

nislawów potrzebowalo aż dwóch

określająca zasady życia miast śre-

roku Jędrzej Potocki pisze, że ,,po-

nię z piecem wapniowym, blacharnię

pelnoprawne miasto

burmistrzów? Czyżby nie wystarcza-

dniowiecznych. Chociaż Magdebur-

dobnie jak prawo czyni ze wszyst-

i kramy przekupne na rynku. Docho-

lo jednego? Zresztą dwóch burmi-

skie Prawo nie bylo jedynym zbiorem

kiego porządek, to ja, wedle tradycji

Waligórski, potwierdza, że urzęd-

dy z tego szly na utrzymanie urzędu

strzów ­ to nie tak wiele. We Lwowie

miejskiego. Więc, i rada i lawa nieźle

ników bylo 14, ale nie wymienia

obierano trzech, którzy rządzili po

posady wicewójta (wiceadwokata).

zarabialy na mandatach, ściąganych

cztery miesiące.

Ten widocznie mial lepsze oceny z

z mieszkańców. Ale to nie wszystko.

matematyki.

Do skarbnicy miejskiej nadchodzily

Rajcy i lawnicy ­ od tych niezna-

podatki od miejskich wag i szrotarni,

Rada i lawa

Następny etap wyborów od-

nych nazw plącze się w glowie. W

od przywożonego piwa i wosku, do

bywal się w przededniu święta św.

Agnieszki, obchodzonego 21 stycz-

nia. Wówczas z pomiędzy 12 ,,depu-

tatów" obierano wójta i czterech raj-

ców. Po uzgodnieniu ich kandydatur

z komendantem zamku, szli oni do

ratusza i skladali oficjalna przysięgę

mieszkańcom miasta.

Ale nie koniec na tym. Z do-

stojnych mężów, którzy nie zostali

ani burmistrzami, ani rajcami czy

wójtem, drugiego i trzeciego dnia

Mieszkańcy wybierali wladze spomiędzy siebie

po św. Agnieszce obierano czterech

lawników, którzy również skladali

rzeczywistości jednak wszystko bylo

tego jakieś jeszcze burkowe, tlusz-

przysięgę.

proste. Magistrat skladal się z rady

czowe i pomierne.

Przywileje Jędrzeja Potockiego

i lawy.

Do poboru miejskich podatków

po roku zatwierdzil król Jan Kazi-

Rada: burmistrz i rajcy admini-

magistrat, wspólnie z mieszkańcami,

mierz. Z czasem sklad ilościowy

strowali życiem miasta i rozpatrywali

obieral dwóch mieszczan, zwanych

magistratu nieco się zmienil. Historyk

sprawy cywilne.

lunarami. W przywileju zapisano, że

Alojzy Szarlowski podaje, że skladal

Lawa: lawnicy z wójtem na czele,

powinni być uczciwi i po każdych

się on z 14 osób:

zajmowali się sprawami kryminal-

poborach powinni zdawać przez

Magistrat zasiadal w ratuszu

- 2 burmistrzów (do końca XVII

nymi, prowadzili śledztwo, skladali

urzędem miejskim sprawozdanie o

wieku nazywano ich prezydentami);

testamenty i dzielili mienie zmarlych.

ustaw, faktycznie byla to nazwa kom-

wszystkich naszych miast najglów-

swoich wydatkach.

- wójta (adwokat);

Sąd lawników mial prawo ,,karać na

pleksu źródel prawnych, które w róż-

niejszych, wspomnianemu mojemu

Nie pominąl zalożyciel miasta

- zastępca wójta (wiceadwokat);

gardle", czyli wydawać wyroki kary

nych okresach wykorzystywane byly

miastu i jego mieszkańcom nadaję

stróżów prawa. Wedle lwowskich

- 4 lawników (skabinów);

śmierci.

do rządzenia miastem i w sądach

Magdeburskie Prawo, żeby nim są-

wzorców pozwolil wynajmować sze-

- 7 rajców (konsulów).

Nie wiem, jak bylo w Stanislawo-

miejskich.

dzili i we wszystkich sprawach je

ściu slug miejskich, albo cepaków.

Jeżeli jednak policzymy te oso-

wie, ale we Lwowie lawnikiem mógl

Bardzo szybko miasta europej-

przestrzegali".

Faktycznie byla to komunalna milicja,

by otrzymamy cyfrę 15 ­ więc rów-

zostać każdy, kto ukończyl 21 rok ży-

skie wykorzystywaly to prawo. Na

Dalej magnat dokladnie opisuje

ich zaś nazwa pochodzi od ich uzbro-

niez u Szarlowskiego nie wszystko

cie, pod warunkiem, że nie jest: cho-

terenach dzisiejszej Ukrainy pierw-

procedurę wyboru magistratu. Co

jenia ­ cepów. Cepacy musieli wy-

pasuje. Inny badacz, Franciszek

ry na umyśle, snowidzem, niemym,

szym miastem, któremu zostalo ono

roku na święto Obrzezania Pańskie-

konywać wszystkie polecenie magi-

nadane byl Chust ­ w 1329 roku.

stratu, pilnować porządku w mieście,

Król Kazimierz Wielki nadal miastu

a szczególnie pilnować zamykania

Magistrat

Wójt

Lwów Prawo Magdeburskie w 1356

bram miejskich, zapobiegać nocnym

roku, a z czasem większość miast

halasom. Ze swej strony magistrat ich

Burmistrz

Burmistrz

galicyjskich kierowala się tymi usta-

za to żywil i placil.

Lawa

wami. Nie ominęlo to i Stanislawo-

Stanislawów żyl wedle Prawa

wa.

Magdeburskiego aż do zajęcia Galicji

przez Austriaków. Zaborcy wszelkimi

Lunarze

Rada

Cepaki

sposobami ograniczali samorząd

Jak zostać prokonsulem

A więc na czym opieraly się zasa-

miejski, aż w końcu zlikwidowali go

dy Prawa Magdeburskiego? Przede

w 1786 roku.

Schemat stanislawowskiego magistratu