26

Z przedwojennej prasy

25 kwietnia­14 maja 2018 nr 8 (300) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Witaj majowa jutrzenko ­ w 10 rocznicę

odzyskania niepodleglości

W roku bieżącym uroczyście obchodzimy setną rocznicę odzyskania niepodle-

glości. Niewątpliwie Konstytucja 3 Maja jest jednym z tych wydarzeń, z których

ta niepodleglość wyplywa. Popatrzmy, co pisaly lwowskie gazety w pierwszy

,,okrągly" jubileusz ­ 10-lecie niepodleglości w 1928 roku...

potem ­ spisków i poczynań oręż-

opracowal

nych, wspólnie i zgodnie z resztą

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

ziem polskich podejmowanych...

ilustracje NAC

Na ostatnie, dziwnie promienne

Gazeta  Lwowska umie-

zorze, zachodzącego slońca Polski

ścila na pierwszej stronie artykul

niepodleglej, patrzal już Lwów z da-

redakcyjny, zatytulowany: Święto

leka, w pognębieniu i niedoli. Dziw-

Prawa.

nym zbiegiem okoliczności ­ poran-

W dniu dzisiejszym obchodzimy,

ne jutrznie odrodzonej Polski zastaly

jak corocznie, wielkie święto Kon-

go również pognębionym w mroku

stytucji 3-go Maja 1791 roku. Jest

i w walce... I może wlaśnie dlate-

ono obecnie naszym świętem pań-

go, że dwukrotnie uderzyl w oczy

stwowym, toteż winiliśmy zdać sobie

Lwowa jaskrawy, bolesny kontrast

sprawę z tego, co nam ta uroczy-

między najświetniejszemi chwilami,

stość mówi, w czem leży tajemnica

przeżywanemi przez wolne Państwo

jej autorytetu i znaczenia.

Polskie, a wlasnym ciężkim losem,

Do rocznicy Konstytucji Majo-

przemocą wrogów narzuconym ­

wej żywil Naród polski od dawna,

może i dlatego także, obok innych

od chwili upadku Rzeczypospolitej,

przyczyn we wlaściwościach duszy

przez caly stuletni przeszlo ciąg na-

lwowskiej i tradycji miasta leżących

szej niewoli, jakieś osobliwsze przy-

­ tak żywe i silne jest we Lwowie

wiązanie. Święciliśmy to święto w

przywiązanie do wolności i umilowa-

okolicznościach rozmaitych: w doli

nie Polski.

Defilada wojskowa z okazji święta 3 Maja

i niedoli.

Tak pisala na lamach Gazety

Zawsze uroczyście, w jakiejś

Lwowskiej Janina Królińska.

nasz wlasny lad i porządek. l wezwie

kordonem; narzucono mu obcą wla-

takt pomiędzy oderwaną dzielnicą, a

niecodziennej podnioslości ducha,

do posluchu. Życie bylibyśmy dali,

dzę, ostrą cenzurę, szkoly przepojo-

Państwem Polskiem.

w jakimś nastroju pelnym tęsknot,

Wiek Nowy na stronie tytulo-

aby doczekać tego momentu.

no duchem germanizacyjnym.

Z entuzjazmem powitano polskie-

oczekiwań i wiosennej prawie rado-

wej zamieścil grafikę, przedstawiają-

Mamy go dzisiaj przed sobą. Dzi-

Lecz Lwów, który w przededniu

go wyslańca, wszczęto żywą akcję na

ści. Czyżby tylko dlatego, że przy-

cą osobistości, których znaczenie w

siaj mamy wlasne Państwo i wlasne

rozstania się z Rzeczypospolitą, zmu-

terenie lwowskim. Pod wplywem na-

padalo na najpiękniejsza porę roku,

historii Polski trudno przecenić. Na

prawo. Mamy ziszczenie tego, co

szony do urządzania uroczystości na

wiązania nici z Warszawą, pod glębo-

że plawilo się w slońcu i zieleni, od

dalszych stronach umieszczono...

przynosila niegdyś Konstytucja 3-go

cześć zaborcy, zapewnial w piśmie

kim urokiem hasel Wielkiego Sejmu,

której prześlicznie odbijaly barwy

Maja. Święto Majowe, obchodzone

do kanclerza Mlodzianowskiego, że

budzi się z chwilowej apatii dawna,

Pamięci wielkich patrjo-

flag narodowych?

tów (Opis do ryciny).

uroczyście jako święto państwowe,

,,czyn ten, samą tylko podyktowany

niespożytą energią kipiąca dusza

Przyczyny byly niewątpliwie dale-

Rycina na pierwszej stronie to

powinno nam to uświadomić. Powin-

naszego Lwowa. Poczęto marzyć o

ko glębsze, leżące w tajnikach nasze-

dzielo artysty-malarza Walerego El-

no być dla spoleczeństwa polskiego

radosnym powrocie do Rzeczypo-

go poczucia i sumienia narodowego.

jasza ­ przedstawia podobizny tych

unaocznieniem tego faktu, że nasze

spolitej ­ a narazie przynajmniej ­ o

W Polsce już od XVI wieku zaznaczal

wielkich patrjotów polskich, którzy

tęsknoty za wlasną państwowością

uzyskaniu rozleglych swobód kon-

się dziwny rozdźwięk miedzy rze-

czynami swymi opromienili zachód

i za wlasnem prawem spelnily się

stytucyjnych od nowego cesarza. W

czywistością życia państwowego, a

gasnącej niepodleglości politycznej

ostatecznie i że oto dane nam. Jest

Komitetach obywatelskich, począt-

sumieniem i tęsknotą spoleczeństwa.

Rzeczypospolitej i stali się przed-

dzisiaj to, o czem śnily pokolenia na-

kowo tajnych, wre praca; toczy się

Rzeczywistość, wskutek calego sze-

miotem niewygaslej czci dla Narodu

szych dziadów i ojców.

ożywiona dyskusja i korespondencja

regu skomplikowanych przyczyn, by-

polskiego:

Niechaj więc rocznica Konstytucji

dokola akcji delegatów galicyjskich, z

wala niejednokrotnie smutną.

Tadeusz Rejtan ­ to ten, który

3-go Maja stanie się teraz dla calego

Ossolińskim na czele, wyslanych do

Im bardziej upada w Polsce

wraz z Kazimierzem Pulaskim walczyl

spoleczeństwa polskiego manife-

Wiednia z projektem konstytucji gali-

prawo i zmysl państwowy, tem rzad-

w szeregach Konfederacji Barskiej

stacją obywatelskiej karności i tego

cyjskiej.

sze, ale też i rozpaczliwsze stają się

z Moskalami, a na Sejmie w 177S r.

dobrowolnego posluchu, który ply-

A we Lwowie tymczasem doga-

nawolywania i tęsknoty, do prawa

wlasnem cialem zagrodzil drogę za-

nie nie z obawy i oportunizmu, ale z

saly wszystkie nadzieje uzyskania

dobrego, zbawiennego, którego slu-

przedanym Moskwie poslom, chcąc

glębi przekonania, że slużymy dobru

swobód konstytucyjnych, zawodzily

chać należy, aby zbawić ojczyznę.

ich powstrzymać od haniebnej zdrady

wielkiej sprawy. Niechaj w dniu tego

kilkuletnie oczekiwania, związane z

Idea ta przebija się najdonośniej w

względem Ojczyzny. Hugo Kollątaj,

państwowego święta zakwitnie we

akcją deputacji galicyjskiej.

wieku XVIII, gdy Rzeczpospolita sta-

Ignacy Potocki i Stanislaw Mala-

wszystkich sercach polskich radość

Co myślano i mówiono podów-

Rycina ze strony tytulowej

nęla nad krawędzią upadku. O prawo

chowski ­ to ideowi twórcy Konsty-

potężna, że prawo polskie stalo się

czas we Lwowie o samej Konstytucji

Wieku Nowego

wola Konarski i Leszczyński, Potoc-

tucji majowej. Tadeusz Kościuszko i

cialem i że należy nam temu prawu

­ trudno dziś dociec, książki prze-

ki i Andrzej Zamoyski, Kollątaj i inni

Jan Kiliński ­ to realizatorowie hasel

dać posluch chętny i karny.

chodzily przez ostrą cenzurę, prasy

przemocą, stalości miasta tego w za-

dzialacze Sejmu Czteroletniego. Ich

Konstytucji na polu walki zbrojnej z

A także przypomniala o wydarze-

polskiej prawie calkiem nie bylo.

chowaniu nieskazitelności wiary Najj.

glosy są wyrazem tęsknoty toczące-

Moskwą.

niach we Lwowie, już wtedy odciętym

Traktowal ponoć o Konstytucji i Tar-

Królowi polskiemu, panu swemu mi-

go się w przepaść kraju.

Na kolejnych stronach redakcja

od reszty kraju zaborem austriac-

gowicy artykul jednego z pierwszych

lościwemu, w niczem tu przyszlość

I przyszlo prawo dobre i mą-

poświęca miejsce na przedstawienie

kim...

roczników ,,Dziennika Patriotycznych

zachwiać nie potrafi" ­ ten Lwów i w

dre, wskrzesl zmysl państwowy w

znaczenia Konstytucji i obowiązków

Polityków", znalazlyby się może po

następnych latach nie zapomnial o

Ustawie Majowej 1791 r., przyjętej

z niej wyplywających dla czasów

bardziej szczególowych poszuki-

,,sąsiedniej" Polsce i chciwie, z tę-

Lwów w okresie tworzenia

z burzą entuzjazmu przez calą lep-

wspólczesnych...

waniach, wzmianki i uwagi w kore-

sknota nadsluchiwal ech, doplywa-

Konstytucji 3 Maja

szą cześć Narodu. Ogloszenie tej

W czasach wielkiego rozkwitu

spondencji i pamiętnikach lwowian

jących doń z Warszawy...

Ustawy ­ bez względu na jej braki

literatury, pelnej tężyzny moralnej i

ówczesnych na pierwszy ogólny rzut

Toczyly się podówczas w stolicy

Kult Konstytucji 3 Maja

i ujemne strony bylo świętem odra-

Kult, któremu jest poświęcona

zdrowych zasad spolecznych w do-

oka zdawaloby się jednak, że Lwów

obrady Wielkiego Sejmu. Sluchano

dzającej się państwowości polskiej,

pamiątka dnia 3 Maja 1791 r. jest

bie najbardziej wytężonych i owoc-

przyjąl Konstytucję milczeniem.

we Lwowie wieści o gloszonych za

bylo manifestacją sprawiedliwego

przede wszystkiem kultem idei oby-

nych prac Komisji Edukacyjnej, gdy

Że nie bylo to milczenie obojęt-

kordonem haslach ­ i porównywano

naszego prawa.

watelskiej i swobody spolecznej. Kult

zarazem w calej Polsce wszczynal

ności wobec spraw ojczystych, że

smutne polożenie Galicji z byciem

Przez dlugie dziesiątki lat mu-

ten zawsze ożywial duszę polską,

się wielki ruch, mający na celu od-

pod powierzchnią tej pozornej ciszy

niepodleglej  Polski,  nadziejami

sieliśmy sluchać obcych; burzyly się

choć przybieral w kolei wieków czę-

rodzenie duszy narodowej i uzdro-

i spokoju wrzaly już wśród patrjotów

lepszego, szczęśliwego jutra roz-

nasze mózgi, i serca w oczekiwaniu

stokroć formy, spaczone przez sa-

wienie organizmu państwowego

lwowskich pierwsze bunty, budzily się

promienionej. Mimo kordonu, mimo

daremnem tej chwili, gdy odezwie

molubstwo warstw, które poza sobą

­ Lwów, odcięty od macierzystego

nowe, śmiale marzenia ­ wykazala

odmiennych warunków, mimo sze-

się nakaz nasz wlasny, gdy zaistnieje

nie widzialy narodu. Dopiero jednak

pnia macierzy swojej, byl już poza

historia lat, które nastąpily wkrótce

regu trudności, istnial przecież kon-