18

Okruchy historii

18­27 września 2018 nr 17 (309) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Tu radiostacja Blyskawica" ­

czyli jak slowo stalo się bronią

Dzialala w czasie Powstania Warszawskiego i byla glosem wolności walczącej stolicy. Jej komu-

nikaty podnosily na duchu i prosily o wyczekiwaną pomoc sojuszników. W historii zapisala się

jako ewenement na skalę światową. Dziś trwa w pamięci tych, którym udalo się ją uslyszeć.

stanowil zaszyfrowaną wiadomość.

sily po to, aby przekazać na falach

WIOLETA WRÓBEL

Zawsze, kiedy byla nadawana,

radiostacji światu calemu jedno slo-

oznaczalo to, że tego dnia nie bę-

wo: zwycięstwo! ­ wlaśnie tak wspo-

Kilka miesięcy przed wybuchem

dzie zrzutów, a kiedy zamiast niej

mniany Stanislaw Zadrożny opisal

Powstania Warszawskiego Stani-

pojawiala się pieśń ,,Jeszcze jeden

swój zespól. W tym jednym zdaniu

slaw Zadrożny ps. ,,Pawlicz", który

mazur dzisiaj", zapowiadalo to ocze-

zawarty jest przede wszystkim cel,

pelnil funkcję kierownika ,,Blyskawi-

kiwaną pomoc. Nie wszyscy jednak

który zalożyli sobie ludzie tworzący

cy", odbyl bardzo ciekawą rozmowę

mogli o tym wiedzieć.

powstańczą radiostację. Cel, którego

z por. Zygmuntem Ziolkiem ,,Sawą".

Radiostacja ,,Blyskawica" dziala-

nigdy nie udalo się osiągnąć.

Uslyszal wówczas, że radiostacja

la nieprzerwanie do końca Powsta-

Co ciekawe, z nadajnika ,,Bly-

będzie nadawala z okupowanego

nia Warszawskiego. Swoją siedzibę

skawicy" korzystala nie tylko Armia

kraju. Jego reakcja byla następująca:

zmieniala aż pięciokrotnie. Począt-

Krajowa, ale również Polskie Radio.

,,Czy ty sobie wyobrażasz, że można

kowo byl to gmach PKO na rogu

Obie redakcje dzielily się czasem an-

w tych warunkach nadawać program

Jasnej i Świętokrzyskiej, później

tenowym, nadając program w innym

radiowy ze stacji fonicznej? Wybiorą

budynek restauracji ,,Adria" (ul. Mo-

godzinach. Dla przykladu, audycje

natychmiast wszystkich jak ulęgalki!".

Truszkowski ps. ,,Tomicki". Porusza-

niuszki 10), następnie mieścila się w

,,Blyskawicy" można bylo uslyszeć o

oraz Biura Informacji i Propagandy

Choć ciężko mu bylo uwierzyć w po-

no w ten sposób sumienie naszych

gmachu dawnej ambasady sowiec-

9:45, 14:00, 19:30 i 22:00, zaś Pol-

Komendy Glównej Armii Krajowej,

wodzenie powierzonego mu zadania,

sojuszników. Warszawiacy zaś mieli

kiej (ul. Poznańska 15). Ostatecznie

skiego Radia o 12:00, 10:35 i 18:20.

doniesień sprawozdawców wojen-

należycie wypelnil swój obowiązek.

pewność, że Zagranica wie, iż oni

znajdowala się w Bibliotece Publicz-

Zespolem cywilnej rozglośni kierowal

nych i wlasnych obserwacji czlonków

Skompletowal zespól, zdobyl plyty z

cierpią, umierają i walczą w stolicy.

nej przy ul. Koszykowej 26, gdzie 4

Edmund Rudnicki ,,Konopka". Postać

zespolów.

muzyką i stworzyl program.

Pewność, która przeradzala się w

października o godz. 19:15 nadala

nietuzinkowa, która stala się przy-

Nie wszyscy jednak mieli moż-

Nadajnik stacji powstal jednak

nadzieję na uzyskanie wyczekiwanej

swoją ostatnią audycję. Po jej za-

kladem męstwa i odwagi, stojąc na

liwość uslyszeć ,,Blyskawicę". Przy-

w Częstochowie i to już w 1943 r.,

pomocy.

kończeniu Jan Georgica ,,Grzego-

czele polskiej rozglośni aż do końca

czyną byl powszechny brak od-

a jego wykonaniem zająl się Anto-

Powstańcy zatem czekali na

rzewicz" zniszczyl radiostację, aby

września 1939r. To dzięki jego uporo-

biorników radiowych, które zostaly

ni Zębik ,,Bialy" i Boleslaw Dróżdż.

audycje nie tylko powstańczego

ta nie dostala się w ręce Niemców.

wi w sprawie pozostania na stanowi-

skonfiskowane przez Niemców w

Wiosną 1944 r. radiostacja zostala

radia, lecz także BBC nadające po

W sumie powstańcza radiostacja

sku, pomimo bombardowania stolicy,

1939 r. Posiadanie ich stalo się za-

przewieziona do Warszawy, jednak

polsku z Londynu. Oczywiście ocze-

nadala 122 audycje w języku pol-

warszawiacy mogli uslyszeć slynne

razem surowo zabronione, choć i

mimo to 1 sierpnia pojawil się pro-

kiwano pozytywnych wiadomości,

skim i ok. 77 audycji po angielsku.

przemówienia prezydenta Stefana

tak znaleźli się tacy, którzy ukrywali

blem z dostarczeniem jej do placów-

które moglyby wplynąć na przebieg

Wszystko po to, by w historii zapisać

Starzyńskiego. W momencie ogrom-

je wbrew zakazowi, by potajemnie

ki, a w konsekwencji zostala bardzo

się jako: Pierwszy i jedyny w tej woj-

walk w stolicy. Jednak w audycjach

nej próby, jaki przeżywala powstań-

sluchać polskich audycji z Londy-

poważne uszkodzona, co spowo-

nie wypadek, żeby z kraju okupowa-

z zachodu uporczywie pojawiala

cza Warszawa, Rudnicki okazal się

nu. W przypadku braku dostępności

dowalo kilkudniowe opóźnienie w

nego, wprost z pola walki, nadawala

się pieśń ,,Z dymem pożarów" au-

radia dobrze spisaly się uliczne pa-

nadawaniu. Dzięki ciężkiej pracy

radiostacja foniczna.

torstwa Kornela Ujejskiego, która

trole megafonowe, które instalowaly

techników, na czele których stal ko-

wplywala na ogól drażniąco na po-

Oddajmy w tym miejscu glos

glośniki na terenie dzielnic opano-

mendant placówki ­ Jan Georgica

wstańców. Uważano, że jest nieod-

Stanislawowi Zadrożnemu, który po

wanych przez Polaków (glównie

,,Grzegorzewicz", 8 sierpnia 1944

powiednia, ze względu na jej dość

wojnie wydal książkę pod tytulem

Śródmieścia). Ich zadaniem bylo

r. udalo się uruchomić radiostację.

pesymistyczny charakter. ­ ,,Czy

,,Tu ­ Warszawa. Dzieje radiostacji

podawanie najświeższych informa-

Tego dnia o godz. 9:45 z serca

nie mają co grać?" ­ mówiliśmy w

powstańczej Blyskawica". Swoje

cji z warszawskiego frontu. Spelnia-

okupowanego kraju wygloszono na-

oddziale ­ wspomina Andrzej Kor-

stępujące slowa: ,,Tu ,,Blyskawica",

dzielo nazwal ,,opowieścią o spelnio-

ly również funkcję propagandową,

Stacja Nadawcza Armii Krajowej w

czak Branecki ,,Bóbr" ­ lącznik w III

nym obowiązku". To chyba najlepsze

podając komunikaty skierowane do

Warszawie, na fali 32.8 m". Tak roz-

Zgrupowaniu ,,Konrad" wchodzącym

podsumowanie dzialalności stacji, ale

niemieckich żolnierzy. Najbardziej

w sklad Grupy Bojowej ,,Krybar" wal-

również Powstania Warszawskiego.

niekorzystnym czynnikiem byl jed-

poczynala się każda kolejna audy-

czącej na Powiślu. Radiowcy wie-

Nie można się chyba nie zgodzić, że

nak brak elektryczności, ale także

cja, choć poprzedzona byla slynną

dzieli, że muszą coś z tym zrobić.

w ciągu pamiętnych 63 dni Polacy wy-

bombardowania, pożary i pogar-

,,Warszawianką".

­ Slyszalem, jak podawala infor-

Chodzilo przecież o podnoszenie

pelnili najlepiej, jak tylko bylo można,

szająca się sytuacja w Warszawie.

macje o tym, gdzie można zdobyć

na duchu, a nie o to, by dolować i

zarówno obowiązek walki z bronią w

Jan Bialecki ps. ,,Krótki" ­ strzelec

wodę oraz pożywienie. Zawiadamia-

zasmucać warszawiaków. Na po-

ręku, jak i walki slowem.

w kompani ,,Lewar" walczącej w

no, że dziala poczta polska, a har-

moc przyszedl Zbigniew Jasiński-

***

pólnocnym Śródmieściu ­ poda-

cerze zajmują się jej roznoszeniem.

Rudy, który napisal wiersz ,,Żądamy

Radiostacja,,Blyskawica"bylazja-

je jeszcze jedną przyczynę, która

Można bylo również uslyszeć, które

amunicji". Byl on swego rodzaju

wiskiem unikatowym i fascynującym,

uniemożliwiala sluchanie ,,Blyskawi-

cy": Nie mieliśmy szans częstego i

ulice są pod ostrzalem i nie należy

odpowiedzią na wspomniany wcze-

dlatego też postanowilam opisać jej

być wlaściwym czlowiekiem na wla-

regularnego przebywania w pobliżu

nimi przechodzić. Byly również na-

śniej choral. Nadawany na antenie

dzialalność w swojej pracy magister-

ściwym miejscu. W sklad zespolu,

jedynego radioodbiornika na kwa-

wolywania do pomocy, potrzebnej

,,Blyskawicy" i odczytywany przez

skiej. W trakcie prac okazalo się, że

którym kierowal, wchodzil Stefan So-

terze, gdyż byliśmy prawie dniem i

do odkopywania ludzi spod zawalo-

spikera Krzysztofa Świętochowskie-

historia tej wyjątkowej stacji zostala

jecki oraz Jeremi Przybora pelniący

nocą na posterunkach bądź w jakiś

nych budynków ­ wspomina Henryk

go ps. ,,Krzysztof" zdobyl ogromną

już dość dokladnie opisana, między

role spikerów, ale także Edmund Jan

akcjach.

popularność. Dla powstańców stal

innymi w książce prof. Macieja Józe-

Osmańczyk, Zenon Skierski, Maria

Jerzy Filipski ,,Jeremi" walczący w

się niemal hymnem. Jego popular-

Niestety, ale pogarszająca się sy-

fa Kwiatkowskiego zatytulowanej ,,Tu

Ponikowska, Stanislaw Sochnowski

Korpusie Bezpieczeństwa w Śród-

mówi Powstańcza Warszawa... Dni

ność sprawila, że nawet po kapitula-

tuacja na froncie stolicy nie sprzyjala

i wielu innych. Program Polskiego

mieściu Pólnocnym. Zatem na pro-

cji Powstania Warszawskiego wieść

pracy radiowców. To, w jakże trud-

Powstania w audycjach Polskiego

Radia niewiele różnil się od tego,

gram powstańczej radiostacji skladal

o istnieniu takiego utworu docierala

nych warunkach musieli pracować,

Radia i dokumentach niemieckich".

który przygotowywany byl przez

się dziennik, ale również reportaże,

do powstańców będących w niewoli.

najlepiej opisują slowa Zbigniewa

Wciąż jednak bylam ciekawa, jak za-

wojskową radiofonię. Dominowaly

przeglądy prasy, wiersze i piosenki.

Jasińskiego ps. ,,Rudy": Mury chwia-

Dowodem na to są slowa Andrzeja

chowala się w pamięci Powstańców.

treści polityczne, skupiono się za-

Audycje nie tylko informowaly o tym,

ly się od wstrząsów, ziemia stękala

Slawińskiego ps. ,,Wlodek": Wiersz

Za pomocą akcji ,,BohaterON" udalo

tem na zamieszczaniu przemówień

co aktualnie dzieje się w Warszawie,

ciężko, tynk platami odpadal od spę-

ten uslyszalem po raz pierwszy już

mi się skontaktować z uczestnikami

polityków dzialających zarówno w

lecz także podnosily na duchu i da-

kanego sufitu, papiery, twarze i ubra-

po Powstaniu, w obozie jeńców

walk powstańczych. Ku mojemu za-

kraju i na emigracji. Na podkreślenie

waly nadzieję.

nia pokryte byly bialym pylem. Jednak

wojennych Lamsdorf. Tam wlaśnie

skoczeniu na moją prośbę o kontakt

zasluguje jednak fakt, iż na antenie

Zespól ,,Blyskawicy" tworzyli:

byl zorganizowany wieczór poezji

dzięki ogromnemu zaangażowaniu

odpowiedzialo 90 Powstańców. Ich

emitowano audycję zwaną ,,Skrzyn-

spiker ­ Zbigniew Świętochowski

i pieśni. Wiersz zrobil na mnie tak

i poświęceniu redakcji ,,Blyskawicy",

wspomnienia są wyjątkowe i mają

ką poszukiwań", której celem byla

,,Krzysztof", Zofia Rutkowska ,,Ewa",

ogromne wrażenie, że go zapamię-

świat dowiedzial się o tym, co dzialo

ogromną wartość. Artykul stanowi

pomoc w odnalezieniu zaginionych.

Jan Georgica ,,Grzegorzewicz", Ol-

talem i do dziś pamiętam ­ wspomi-

się w powstańczej Warszawie. Nada-

zatem tylko namiastkę, a calość za-

Warto również wspomnieć, że audy-

gierd Straszyński ,,Wesolowski", Zbi-

wano przecież audycje w języku an-

na strzelec zgrupowania ,,Bartkiewi-

warta zostanie w pracy magisterskiej,

cje obu redakcji powstawaly na pod-

gniew Jasiński ,,Rudy", Mieczyslaw

gielskim, za które odpowiedzialny byl

cza" walczącego w Śródmieściu. Co

która stanowić będzie uwieńczenie

stawie komunikatów Departamentu

Ubysz ,,Wilk" i inni. ,,To byli ludzie,

Jan Nowak-Jeziorański oraz Adam

ciekawe, choral ,,Z dymem pożarów"

moich badań.

Informacji i Prasy Delegatury Rządu

którzy oddali walce wszystkie swoje