28
Z pamiętnika podróżnika
1827 września 2018 nr 17 (309) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
klasztory rzymskokatolickie na wschodzie
Rzeczypospolitej: pijarzy
Tym razem opowiem o wiecznych konkurentach jezuitów w oświacie o ojcach pijarach.
Kościól mial (i na szczęście
prawej nawie zachowalo się epita-
DMYTRO ANTONIUK
nadal ma) najbardziej wytworne
fium hrabiego Wiktora Broel-Plattera,
tekst i zdjęcia
wnętrze na pólnocnym Wolyniu.
który mial swą rezydencję pod Dą-
Zakon Kleryków Regularnych
Wspaniale sztukaterie z podobi-
browicą (dziś niestety zniszczona).
Ubogich Matki Bożej Szkól Poboż-
znami aniolków-putt, wazonów, mu-
Kolegium Dąbrowickie posiadalo
nych (Ordo Clericorum Regularium
zycznych instrumentów w roślinnym
status szkoly wyższej. Jego absol-
Pauperum Matris Dei Scholarum Pia-
i geometrycznym obramowaniu po-
wentami byli historyk i bibliotekarz
rum), czyli Zakon Szkól Pobożnych,
krywają ściany i są podstawą 3 z 9
Lukasz Golębiowski, poeta i żolnierz
jak go w skrócie nazywają, zostal
późnobarokowych oltarzy kościola.
Dąbrowskiego Cyprian Godebski,
zalożony we Wloszech przez św.
Jest to prawdziwa symfonia w ka-
poeta i dramaturg Alojzy Feliński. Jak
Józefa Kalasancjusza w 1597 roku.
i inne zaklady naukowe na terenie
mieniu, przypominająca kościól św.
Papież Grzegorz XV zatwierdzil statut
Imperium Rosyjskiego, kolegium w
Piotra i Pawla w Wilnie. Nie mniej
zakonu i swoją bullą potwierdzil statut
Dąbrowicy zamknięto w 1831 roku.
bogate byly i same oltarze. Nieste-
zakonny. Oprócz trzech ślubów (celi-
Kościól pozostal świątynią parafialną.
ty zostaly zniszczone w czasach
batu, ubóstwa i posluszeństwa) pija-
Parafia katolicka w Dąbrowicy
sowieckich, gdy w kościele maga-
Klasztor oo. pijarów we Lwowie
rzy przyrzekali ,,bezinteresownie dbać
jest niewielka. Ksiądz pallotyn o. Wla-
zynowano sól (19451992).
wiele szkól pijarskich pojawilo się
czym i matematyce byly to swego
o oświatę i wychowanie mlodzieży".
na dzisiejszej Bialorusi i Litwie. Tam
rodzaju nauki politechniczne. Poko-
Naturalnie w duchu katolickim. Przy
wlaśnie uksztaltowala się tradycyjna
nując opór Towarzystwa Jezusowe-
każdym klasztorze obowiązkowo po-
barokowa architektura zakonu, która
go, zakon w XVIII wieku rozpocząl
winna byla dzialać szkola stąd wzię-
wzorując się na karmelickim przepy-
wznoszenie monumentalnego kole-
la się ich nieoficjalna nazwa ,,schola
chu, wymagala bogatego zdobnictwa
gium, jednym z architektów którego
pia" szkola pobożna.
wewnętrznego i zewnętrznego. Cha-
nazywają nawet Paolo Fontanę.
Nauka u pijarów odróżniala się
rakterystyczne dla zakonnych kościo-
Gdy w 1776 roku zmarl glówny
od tej w szkolach jezuickich tym,
lów są dwie wieże najlepszy przy-
dobroczyńca i fundator pijarów Fran-
że pijarzy jako pierwsi wprowadzili
klad mamy w kościele w Dąbrowicy.
ciszek Kulczycki, zabudowania jesz-
podzial na klasy. Zaczynali od na-
Habit pijara byl koloru czarnego,
cze nie byly ukończone brakowalo
uki pisania i języka ojczystego, a co
podpięty pasem. Herbem zakonu byl
wschodniego skrzydla (ukończono je
najważniejsze nie stosowali kar
dopiero w 1885 roku). Ale nawet wów-
czas kolegium przewyższalo swym
ksztaltem wszystkie dotychczasowe
zaklady naukowe w Galicji i na Wo-
lyniu. Godnym konkurentem moglo
chyba występować Liceum Krzemie-
nieckie. Glówna fasada konwiktu sko-
piowana byla z rzymskiej bazyliki św.
Jana na Lateranie i do dziś na fronto-
nie zachowalo się Oko Opatrzności.
Zachodnie skrzydlo udekorowane
zostalo barokowymi wazonami, które
też ocalaly.
Po kasacie zakonu w 1783 roku
do tej budowli przeniesiono szpital.
Pozostal on do dziś. Jest to klinika
Klasztor oo. pijarów w Dąbrowicy
wojewódzka. Wewnątrz, oprócz skle-
dyslaw dojeżdża z pobliskich Sarn,
Jedynie niektóre detale, obecnie
pionych stropów, nie pozostalo nic po
skrzętnie zebrane, dają wyobrażenie
wobec czego nabożeństwa odbywa-
dawnym wystroju. Sergiusz Krynica
o mistrzostwie dawnych rzeźbiarzy.
ją się w niedzielę o godz. 13:00.
pisze, że w XIX wieku slowo ,,pijar"
W oltarzu glównym ocalaly freski
Radzę z calego serc odwiedzić
we Lwowie oznaczalo to samo, co
Chrztu Pańskiego. W polowie XVIII
kościól w tym czasie i zobaczyć ten
dzisiejszy ,,Kulparków", bowiem w
Klasztor oo. pijarów we Lwowie
wieku świątynię zdobilo kilkanaście
maly cud, a także zgodzić się z oca-
murach kolegium przetrzymywano
lalym na frontonie napisem ,,Bogu
obrazów (możliwe, że byly i freski)
ludzi umyslowo chorych.
bialy sloneczny dysk z promieniami
cielesnych, bowiem od nauczycieli
jedynemu cześć i chwala".
zakonnika pijara Lukasza Hubla. W
W samym centrum Dąbrowicy
na czerwonym tle. W centrum dysku
wymagano szacunku w stosunku do
w obw. rówieńskim stoi dwuwieżowa
uczniów. Takie postępowe zasady
byly litery MA, zwieńczone koroną,
świątynia pomalowana na kolor czer-
sprawily, że pijarzy dali nauce wie-
i grecki skrót MP ΘY (Maria Theoto-
wony. Kiedyś należala ona do klasz-
lu wybitnych nauczycieli. Jednym
kos) ,,Maryja Bogurodzica". Dewizą
toru pijarów. Uważa się, że jest to naj-
z nich byl np. Johann Heinrich Pe-
zakonu bylo ,,Pietas et literae" ,,Po-
dalej na poludnie wysunięty zabytek
bożność i Nauka".
stalozzi. Bliskie stosunki z zakonem
wileńskiej szkoly barokowej, charak-
Obecnie zakon dziala w Europie
lączyly też Galileusza.
terystycznej dla Wielkiego Księstwa
Zachodniej, Ameryce, Japonii. Zakon
W 1646 roku z powodu serii
Litewskiego i Inflantów. Jedno jest
wznowil swą dzialalność na Bialorusi,
skandali, związanych z homosek-
pewne kościól ten nie ma analogów
sualizmem w klasztorze w Neapolu,
ale na Ukrainę na razie nie powrócil.
na terenach Ukrainy.
zakon skasowano, ale pod koniec
Jedną z najwspanialszych bu-
Wedlug różnych danych (1684
dowli XVIII-wiecznego Lwowa
XVII wieku kolejny papież odnowil
lub 1695) pierwszy drewniany kościól
dzialalność zakonu.
bylo Collegium Nobilium, znane też
i kolegium zalożyl tu marszalek Wiel-
W Rzeczypospolitej pijarzy poja-
jako konwikt oo. pijarów, przy ob.
kiego Księstwa Litewskiego Jan Karol
wili się na zaproszenie króla Wlady-
ul. Niekrasowa 7. Chociaż zakon-
Dolski. Te zabudowania puścili z dy-
slawa IV w 1642 roku, ale prawdziwy
nicy pojawili się tu dopiero w 1718
mem Szwedzi w 1709 roku. Aby móc
rozkwit zakonu przypadl na II polowę
roku, ich zaklad z 8-letnią szkolą dla
tam na nowo chwalić Boga, rektor za-
XVIII wieku, gdy zakon posiadal wie-
chlopców z rodzin szlacheckich za-
konu Kazimierz Pniewski zwrócil się o
lożony zostal blisko dwadzieścia lat
le kolegiów i seminariów, a profeso-
wsparcie finansowe do Hetmana Wiel-
rowie-pijarzy wykladali na znanych
wcześniej. Jego dzialalności prze-
kiego Litewskiego Michala Serwacego
szkadzali, rzecz jasna, na wszelki
uniwersytetach.
Wiśniowieckiego. Udalo się wystawić
sposób oo. jezuici, którzy do tego
Na terenach wspólczesnej Ukra-
murowany kościól i szkolę i po dwóch
czasu mieli monopol na oświatę.
iny zakon posiadal ośrodki w Mię-
latach biskup Franciszek Kobielski
W odróżnieniu od jezuitów, pijarzy
dzyrzeczu (ob. Międzyrzecz Korec-
konsekrowal zabudowania klasztorne
ki), w Dąbrowicy, Lubieszowie, Lwo-
przewagę oddawali nie staroświec-
i kościól pw. św. Jana Chrzciciela.
wie i innych miejscach. Szczególnie
kim językom, ale naukom przyrodni-
Wnętrze kościola pijarów w Dąbrowicy
