29

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 18­27 września 2018 nr 17 (309)

Nowy film profesora Stanislawa Slawomira Niciei

Dramatyczny wrzesień 1939 roku. Trzeci tydzień wojny. Upalne dni i noce. Setki ty-

sięcy uciekinierów. Hitlerowcy okupowali już część kraju. Stolica heroicznie walczy

w oblężeniu. 17 września niespodziewany cios w plecy ­ sowieci przekroczyli gra-

nicę na Zbruczu i marszem zbliżają się do Tarnopola, Lwowa, Stanislawowa...

JURIJ SMIRNOW

tekst

HALINA NICIEJA

zdjęcia

Tymczasem na Pokuciu, na

przygranicznych terenach z Ru-

munią i Węgrami skoncentrowano

jednostki wojskowe ­ to ostatni pas

obrony. Zgromadzily się też duże

grupy uciekinierów z Warszawy, Po-

znania, Wolynia, Lublina. Tu też naj-

wyższe wladze II Rzeczypospolitej.

Prezydent Ignacy Mościcki znajduje

Stanislaw Nicieja w Zaleszczykach. W tle miasto, które ­ ze względu na niezwykly widok ­ dowcipni Kresowianie na-

się w Śniatynie, Rząd ­ w Kutach.

zywali ,,rondlem"

Tam też Wódz Naczelny marszalek

Rydz-Śmigly. Dyplomaci w Koso-

tych ludzi pokazać w swoim filmie

Beck, 25 generalów, Wódz Naczelny

opuszczal kraju i swej armii. Widząc

Zawiązala na klamce nić w przeko-

wie. Prymas Polski kardynal August

losy polskiego państwa i polskiego

marszalek Edward Rydz-Śmigly.

fiasko swej interwencji, w proteście

naniu, że kiedyś wróci z wygnania

Hlond w Zaleszczykach. W tym mia-

narodu.

W swojej wspanialej serii ,,Kre-

targnąl się na życie. Próba okazala

do Polski. Nigdy nie wrócila, po-

steczku znajduje się też nuncjusz

Autor mówi o filmie bardzo emo-

sowa Atlantyda", w tomie poświęco-

dobnie jak tysiące innych. Zmarla w

się nieudana. Ciężko rannego Bo-

apostolski i część korpusu dyploma-

cjonalnie, przeżywa jakby od nowa

nym Kutom, prof. Nicieja tak opisuje

Londynie.

ciańskiego przewieziono do Rumu-

tycznego. Na drogach setki tysięcy

pokazane w nim wydarzenia, ich

tragizm wydarzeń na moście nad

Do Śniatyna przybyl tzw. ,,zlo-

nii".

uchodźców, z tobolkami i plecakami,

tragizm. Opisuje sytuację, która za-

Czeremoszem: ,,Sprawcą wpisania

ty pociąg". Bylo w nim 80 ton zlota

Opis tego wydarzenia znajdzie-

na chlopskich furach, rowerach, mo-

ważyla na losach państwa polskiego

Kut na karty historii Polski stal się

­ zloty zapas państwa polskiego.

my też w filmie ,,Trzy mosty". Marian

tocyklach obwieszonych walizkami.

w tym momencie i na wiele dalszych

400-metrowy most nad Czeremo-

Niemieckie lotnictwo bombardowalo

Hemar znajdowal się w owej chwili

Pieszo. Obok ­ luksusowe limuzyny

lat. Naczelne wladze II Rzeczypospo-

szem i przejście graniczne z Polski

tory i dworzec kolejowy. Przelado-

w Śniatynie razem ze sporą grupą

rządowe. Oddzialy wojskowe. Wszy-

litej uważaly Pokucie za miejsce naj-

do Rumunii [...] W czasie narady

scy zbliżają się do trzech przejść na

bezpieczniejsze, miejsce, w którym

przyszla wiadomość, że wojska so-

granicy rumuńskiej, do trzech mo-

można będzie zorganizować obronę

wieckie są już w Śniatynie. Posuwają

stów ­ w Zaleszczykach, Śniatynie,

i czekać ofensywę Francuzów na

się dalej w kierunku zachodnim [...]

Kutach.

niemieckie pozycje na Zachodzie.

bolszewicy mogą być jeszcze dzi-

Profesor Stanislaw Slawomir Ni-

Niemieckie lotnictwo atakuje, bom-

siaj w Kolomyi [...] Tej samej nocy

cieja wlaśnie tak nazwal swój film ­

barduje kolumny uchodźców. Obok

granicę na Czeremoszu przekroczyli

,,Trzy mosty". Zamówila film Telewizja

tras ucieczki ­ rozbite samochody,

marszalkowie Sejmu i Senatu, proku-

Polonia. Scenariusz opracowal sam

zabite konie i ludzie, kurz, brak wody

rator generalny, prezydent RP Ignacy

autor, w znacznej mierze na podsta-

i wyżywienia. Dowództwo wojskowe

Mościcki, marszalek Edward Rydz-

wie swoich książek ze znakomitej

nie spodziewalo się, że Rosjanie za-

Śmigly i cale naczelne dowództwo

serii ,,Kresowa Atlantyda". Po zakoń-

atakują, polski wywiad zawiódl. Rząd

armii polskiej, kilku wojewodów, w

czeniu zdjęć na Pokuciu, w Zalesz-

polski nie przypuszczal, że Związek

tym wojewoda lwowski Alfred Bilyk,

Na nieczynnym dziś, zniszczonym moście w Śniatynie,

przez który we wrześniu 1939 roku do Rumunii przeszli

m.in. polscy artyści: Mieczyslaw Fogg i Wlada Majewska

­ piosenkarze, Kazimierz Wierzyński i Marian Hemar ­ po-

eci, a także gen. Józef Haller

wano zloto na samochody i prze-

artystów i pisarzy ze Lwowa. Wśród

wieziono do Rumunii. Jednym z kie-

nich byli też Tońko i Szczepko, ze-

rowców tego transportu byla Halina

spól ,,Wesolej Lwowskiej Fali", Wlada

Konopacka ­ wybitna polska sport-

Majewska, Wiktor Budzyński, Kazi-

smenka, zlota medalistka Olimpiady

mierz Wierzyński, Mieczyslaw Fogg.

w Amsterdamie.

Część jednak wrócila do Lwowa. Ich

W Kutach tragicznie zginąl Tade-

los pod okupacją sowiecką byl rów-

usz Dolęga-Mostowicz, jeden z naj-

nież tragiczny. Marian Hemar pod

bardziej znanych i cenionych polskich

wrażeniem wydarzeń napisal malo

pisarzy dwudziestolecia międzywo-

teraz znany wiersz ,,Do generala"

jennego. ,,Scena śmierci Mostowicza

skierowany do Rydza-Śmiglego, pel-

­ iście filmowa, wśród bochenków

ny tragizmu i goryczy oraz potępienia

chleba, które wypadly z rozstrzelane-

jego decyzji ucieczki za granicę.

go przez sowiecki czolg wojskowego

W Zaleszczykach graniczny most

Przed palacem Krzysztofowiczów, w którym przed ucieczką z Polski zatrzymal się na

samochodu, który pisarz prowadzil"

przekroczyl kardynal August Hlond.

cztery dni prezydent Polski Ignacy Mościcki

­ pisze Nicieja. Ta scena też znajdzie

Znany pisarz Melchior Wańkowicz

który za granicą się zastrzelil. Po-

Radziecki zlamie pakt o nieagresji.

czykach, Śniatynie i Kutach ekipa

swoje miejsce w nowym filmie.

przechodzil Dniestr w bród, most byl

dobnie uczynil wcześniej dowódca

Po 17 września sytuacja wyglą-

Telewizji Polonia razem z profesorem

Film ,,Trzy mosty" autorstwa

już zablokowany sowieckimi czolga-

dala nie tylko groźnie, tragicznie, ale

garnizonu w Stanislawowie gen.

Nicieją i jego pierwszą pomocniczką

Stanislawa Niciei zobaczymy już

mi. Trzymal nad glową maszynę do

wprost beznadziejnie. W tym dniu

Stanislaw Hlawaty. W czasie wjazdu

malżonką Haliną wracala przez Lwów

w październiku na kanale Polonia.

pisania. Tę maszynę wykorzystal

o godzinie 11 na plebanii kościola

na most marszalka Edwarda Rydza-

do Polski. Spotkaliśmy się na Starym

Mamy nadzieję, że będziemy też

później do napisania slynnej książ-

greckokatolickiego w Kutach odbylo

Śmiglego doszlo do incydentu. Dro-

Mieście i podczas spaceru po Rynku

gościć u nas we Lwowie autora z

ki o Monte Cassino, gdzie walczyl

się ostatnie posiedzenie Rządu pol-

gę zastąpil mu byly wojewoda wileń-

lwowskim autor opowiadal o swoim

nowym filmem i z nowymi tomami

jako korespondent wojenny w armii

skiego. Co robić? Wracać do War-

ski i poznański general Ludwik Bo-

nowym pomyśle, czyli o filmie ,,Trzy

,,Kresowej Atlantydy". Profesor Ni-

generala Wladyslawa Andersa. Woj-

szawy czy przenieść się za granicę,

ciański (1892­1970), od 6 września

mosty", o swoim widzeniu tragedii

cieja ma we Lwowie dużo wielbicieli

na zastala w Zaleszczykach poetkę

do Rumunii? Postanowiono przekro-

1939 roku naczelny kwatermistrz

wrześniowej, o losach ludzi polskiej

swego talentu, którzy czekają na

Marię Jasnorzewską-Pawlikowską,

czyć most w Kutach. W kolumnie ­

rządu. W gwaltownych slowach pró-

polityki, kultury, sztuki. To wlaśnie

spotkania autorskie i na jego nowe

która przed opuszczeniem Polski

rządowe samochody, minister Józef

bowal przekonać marszalka, aby nie

jego myśl przewodnia ­ przez losy

filmy i książki.

mieszkala w pensjonacie ,,Ariadna".