9

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 30 października­15 listopada 2018 nr 20 (312)

Trzeba wydobyć ofiary

Warszawska prezentacja w książki

Tetiany Samsoniuk Jeńcy września 1939"

sowieckich represji

W Warszawie odbyla się prezentacja książki histo-

z niepamięci

rycznej poświęconej jeńcom polskim na rówieńsz-

Taką również sytuacją, która

TETIANA SAMSONIUK,

czyżnie w 1939 roku. Wydarzenie odbylo się

mnie motywowala, byl przyjazd z

autor książki ,,Jeńcy wrze-

Kanady  syna  represjonowanego

śnia 1939", rozmawial WOJ-

w Centrum Edukacyjnym Instytutu Pamięci Naro-

Ukraińca. Mial 87 lat. Plakal, gdy

CIECH JANKOWSKI.

czytal akta sprawy karnej swego

dowej w ramach cyklu ,,Przystanek Historia".

ojca, którego więcej już nie zobaczyl.

Jak doszlo do tego, że

Wówczas rozumie się, czym napraw-

napisala Pani książkę ,,Jeń-

czym. Poprzez publikacje w ,,Moni-

dę dla ludzi są te akta. To tragiczne

cy września 1939"?

torze Wolyńskim" prezentowala bio-

Ten material zbieralam nie w celu

losy ludzi, które poznają ich synowie,

grafie polskich jeńców sowieckich

napisania książki, ale do pracy dok-

matki, malżonkowie. I staje się oczy-

z 1939 roku, które zostaly zebrane

torskiej, którą obronilam w 2016 roku.

wiste, że trzeba wydobyć tych ludzi

w tomie ,,Jeńcy września 1939". Do

W czasie tej pracy, opracowalam po-

z niepamięci.

tej pory opublikowala 90 szkiców

nad tysiąc spraw karnych. Poznane

I to nie jest koniec? Wyda

biograficznych jeńców wojennych,

losy tych ludzi powodują, że podej-

Pani następne książki?

represjonowanych  przedstawicie-

ście do życia ma się już inne. Ich losy

Planujemy wydać książkę o

li inteligencji polskiej, czlonków

każą ci pochylić się nad nimi i dalej

czlonkach polskiego podziemia ze

Związku Walki Zbrojnej. Autorka po-

je badać. Kiedy czlowiek pracuje nad

Związku Walki Zbrojnej na Woly-

kreślila, że w tej pracy zależy jej na

takim materialem, zapoznaje się z

niu. Materialy na tę książkę są już

ukazaniu jednostkowego, ludzkiego

biografią jakiegoś czlowieka. I gdy

zebrane. Są to szkice biograficzne

wymiaru wydarzeń, a nie tylko po-

znajduje się czyjeś osobiste rzeczy,

przelożone na język polski, zebrane

przez bezduszne dane statystycz-

wtedy przychodzi myśl ,,czy rodzina

dokumenty. Uznaliśmy, że tak jak

ne. Na promocję przybyl Mykola

zna losy tego więźnia?" Gdyby na

,,Jeńcy września 1939", każda ko-

Jarmoluk, radca Ambasady Ukrainy

przyklad mnie ktoś powiadomil o lo-

lejna książka będzie skladala się z

w Polsce, który wyrazil uznanie dla

sie mojego dziadka, który zaginąl w

trzech części. Na początku artykul

pracy wolyńskiej badaczki i zauwa-

Przybyly również osoby spokrewnio-

żyl, że jej publikacje są potrzebne

WOJCIECH JANKOWSKI

ne z bohaterami biografii opisanych

obydwu naszym narodom, polskie-

tekst i zdjęcia

w książce.

mu i ukraińskiemu.

Tetiana Samsoniuk prowadzi w

Książkę wydal ,,Monitor Wolyń-

Spotkanie poprowadzil Adam

rówieńskim dwutygodniku od roku

ski" i ,,Inicjal". ,,Jeńcy września 1939"

Hlebowicz, dyrektor Biura Eduka-

2014 rubrykę ,,Ocaleni od zapomnie-

jest to pozycja dwujęzyczna, napisa-

cji Narodowej IPN. Poza autorką

nia". Tetiana Samsoniuk, wieloletni

na po polsku i ukraińsku. Ukazala się

książki Tetianą Samsoniuk, wzięli w

pracownik Państwowego Archiwum

dzięki wsparciu Konsulatu General-

prezentacji udzial: Krzysztof Renik,

w Obwodzie Rówieńskim, od kilku

nego w Lucku oraz Fundacji Wolność

dziennikarz Polskiego Radia spe-

dni jest kierownikiem ds. naukowych

i Demokracja. Spotkanie z autorką

cjalizujący się w tematyce kresowej,

w Rówieńskim Muzeum Krajoznaw-

odbylo się 11 października.

Jadwiga Demczuk, korektor książki.

Opracowanie życiorysów jeńców z 1939 roku

to bardzo emocjonująca praca

będę w życiu zajmowala się czymś

NATALIA DENYSIUK,  za-

szy, czy i kiedy planujecie

takim (jestem historykiem i dzien-

stępca redaktora naczelne-

kolejne?

W zasadzie to po raz drugi, ale

nikarzem z wyksztalcenia). Teksty

go ,,Monitora Wolyńskie-

pierwsza to byla taka broszura do

opracowywalam  jako  redaktor,

go", rozmawial WOJCIECH

Tetiana Samsoniuk (pośrodku) podczas prezentacji

50 stron. Nosila tytul ,,Mój wolyński

pomagam też w poszukiwaniach i

JANKOWSKI.

czasie II wojny światowej albo prze-

naukowy, druga część to dokumenty

dzień" i zostala przygotowana przez

w pisaniu maili w języku polskim,

kazal mi jakieś materialy, czy fotogra-

i trzecia część, taka trochę naznaczo-

pracowników stowarzyszenia. Zlożyly

ponieważ krewni tych osób piszą

Jak doszlo do wydania

fie, to dla mnie bylby to nieoceniony

na emocjami, to szkice biograficzne

się na nią wspomnienia wolyniaków.

do redakcji, więc odpowiadam na

tej książki?

skarb. Dlatego chcialam odnaleźć

tych ludzi. Pierwsza książka jest

Publikowaliśmy szkice o tych

To byla mala książeczka w niedużym

te maile, kontaktuję się z krewnymi,

rodzinę tych ludzi, co częściowo nam

w miarę optymistyczna, bo wielu z

jeńcach. W 2014 roku zglosila się

nakladzie i szybko się rozeszla. Udo-

przekazuję informacje pani Tetianie.

się udalo, i podzielić się z nimi histo-

opisanych ludzi udalo się przetrwać.

do redakcji pani Tetiana Samsoniuk,

stępniliśmy ją w wersji PDF na naszej

Czasem jest tak, że przychodzi mail

rią ich krewnego.

Druga książka już taka nie będzie, bo

która bada losy represjonowanych

stronie. ,,Jeńcy września 1939 roku"

późnym wieczorem, albo rano wsta-

do 1941 roku jedna trzecia polskiego

Co w opracowywanych

Polaków i zaproponowala prowa-

to pierwsza duża książka. Na począt-

ję i przy kawie porannej czytam, że

podziemia byla wymordowana przez

przez Panią materialach,

dzenie takiej rubryki. Nazwę wy-

ku roku bieżącego ukazalo się drugie

ktoś odkryl, że przeczytal o dziadku

wladze sowieckie.

zrobilo na Pani szczególne

myśliliśmy dość szybko ,,Ocaleni od

wydanie. Pierwsze wydanie z zeszle-

swoim albo o krewnych żony, wów-

wrażenie?

Jak rozpoczęla się Pani

zapomnienia". Na początku dawala

go roku mialo niski naklad z powodu

czas odzywają się niesamowite

Wygląda to tak, że gdy zaczy-

wspólpraca z ,,Monitorem

teksty dotyczące jeńców na terenie

braku środków. Od razu pojawila się

emocje, że otrzymuje się odzew od

nam zajmować się jakąś sprawą, na

obecnego obwodu rówieńskiego.

myśl, że musimy wydać kolejny na-

Wolyńskim"?

ludzi.

początku czytam ankiety, protokoly

Kiedy przypadkiem wpadl mi w

Kiedy ten cykl dobiegl końca, bylo

klad. W czasie, gdy staraliśmy się o

Proszę przybliżyć czy-

przesluchań, w efekcie wie się o tej

ręce ,,Monitor Wolyński", myślalam o

dla nas oczywiste, że to jest mate-

środki i byly zalatwiane różne spra-

telnikom KG, ,,Monitor Wo-

osobie niemal wszystko, ile miala

tym, żeby publikować te biografie, a to

rial na książkę. Brakowalo nam dofi-

wy, Tetiana znalazla informacje o kie-

lyński"

dzieci, jaką spoleczną czy polityczną

nansowania, które dostaliśmy dzięki

rowniku obozu w Równem, znalazla

akurat pokrywa się z profilem gazety.

,,Monitor Wolyński" to polsko-

konsulatowi w Lucku i Fundacji

parę szkiców o kolejnych jeńcach i

dzialalnością się zajmowala, jaki za-

Redaktor naczelny Walenty Wakoluk

ukraińska gazeta, dwutygodnik wyda-

Wolność i Demokracja. Udalo nam

bylo dla nas oczywiste, że to nie bę-

wód wykonywala, jakieś codzienne,

wany w Lucku od 2009 roku, wyda-

zadzwonil do mnie i tak rozpoczęla

się wydać książkę, na którą zlożyly

dzie po prostu dodruk, lecz wydanie

wany w dwóch językach. Pomysl na

zwykle sprawy. I kiedy sprawa kończy

się nasza wspólpraca. Często pada

się teksty o jeńcach. Obecnie mamy

uzupelnione.

tę gazetę zrodzil się w glowie prezesa

się aktem wykonania wyroku... wte-

pytanie, dlaczego Ukrainka wzięla się

materialy na kolejną książkę, tym

Stowarzyszenia Kultury Polskiej im.

Czy ze świata dotarly ja-

dy ­ niech mi Pan uwierzy ­ jakkol-

za polską tematykę? Kiedy dziala się

razem o dzialaczach podziemia na

Ewy Felińskiej. W Monitorze Wolyń-

kieś reakcje na tę książkę?

wiek by się czlowiek staral zachować

na polu nauki, to nie zawsze wybiera

terenie rówieńszczyzny. Teraz za-

Przeważnie dotyczy to krew-

skim pracują Ukraińcy i Polacy. Duży

dystans do tej sprawy, ma kolosalne

się sobie temat badań, czasem te-

częliśmy taki cykl o nauczycielach.

nych. Dzięki publikacjom w ,,Monito-

nacisk kladziemy na tematy histo-

psychiczne obciążenie i to tak na-

mat wybiera ciebie. Tak bylo w moim

rze Wolyńskim" i dzięki książce do-

ryczne, bo tak się zlożylo, że Wolyń

Autorka książki, Tetia-

prawdę bardzo motywuje. Bo kiedy

wypadku. Skoro pisalam doktorat o

wiedzieliśmy się o losie kilku jeńców,

ma taką historię, jaką ma, ale też pi-

na Samsoniuk mówila, że

rano wstajemy i myślimy, jak nam

mniejszości narodowej na rówieńsz-

którzy są bohaterami tej książki, ale

szemy o życiu miejscowych Polaków,

praca nad tymi materiala-

się ciężko żyje, jak moja sytuacja jest

czyźnie o kresie sowieckiej okupacji,

też dowiedzieliśmy się o losach tych

o Ukrainie, o Lucku, o Polsce, czyli

mi byla bardzo przepojona

trudna, to w takich sytuacjach te spra-

wyszlo tak, że najwięcej czytalam akt

jeńców, o których piszemy w rubryce

podejmujemy tematy, które dotyczą

emocjami. Czy ta praca rów-

wy karne mnie motywowaly. Ponie-

spraw Polaków. Ale w innych czaso-

,,Ocalić od zapomnienia". Dostajemy

spraw polsko-ukraińskich.

nież taka byla?

waż rozumialam, co ci ludzie przeżyli!

pismach publikuję też takie biografie

To jest bardzo emocjonujaca

maile z Polski, Stanów Zjednoczo-

Czy ,,Monitor Wolyński"

Z tego wynika wniosek, że powinni-

Ukraińców, Żydów, Czechów. Nie

praca. Nawet nie podejrzewalam, że

nych, Wielkiej Brytanii, Kanady.

wydal książkę po raz pierw-

śmy szanować to, co mamy teraz.

omijam innych grup narodowych.