Wolna Trybuna

15

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 30 października­15 listopada 2018 nr 20 (312)

Rozbójnicy, rekieterzy i ludowi mściciele

Dawno już przyglądam się pewnemu ciekawemu tematowi. Co nieco wspominalem już

o nim w swych poprzednich publikacjach, zaś artykul ,,Historia nieudaczników i rezunów"

wywolal potok oburzenia. Zarówno ze strony amatorów, jak i ze środowiska zawodowych

historyków. ­ że niby jak ,,on" śmial zwątpić w naszych narodowych bohaterów? Tymcza-

sem temat walki klasowej w naszej ukraińskiej mainsteamowej narracji nigdzie nie zniknąl.

Nie pomogla tu nawet ogloszona z najwyższej trybuny polityka ,,dekomunizacji". Niestety ­

aktualna wersja dekomunizacji dotyczy przeważnie rzeczy powierzchownych

i formalnych, lecz calkowicie pomija istotę sprawy.

ludowego mściciela. A ponieważ w

WASYL RASEWYCZ

śmierci bohatera nie wszystko uda-

je się poukladać na klasowych lub

Jednak problemy są nie tylko z

narodowych pólkach, więc trzeba

ogólnoukraińską akademicką nar-

manipulować.

racją historyczną. Obok badań aka-

Nawet radzieccy badacze zmu-

demickich istnieje mnóstwo możli-

szeni byli wspomnieć w historii z

wości przekazania spoleczeństwu

Dowbuszem jego milostki z cudzymi

wiadomości historycznych. Takimi

żonami. I że niby jeden z mężów ­

środkami masowej komunikacji hi-

Stefan Dzwinczuk za to go postrze-

storycznej są ekspozycje muzeal-

lil. Wspólcześni badacze wykazali,

ne, wystawy, filmy dokumentalne,

że to nie kobieta byla przyczyną

publicystyka, różnorodna turystyka i

konfliktu. Lecz że to sam Oleksa

nawet konsumpcja żywności w za-

Dowbusz z kompanami wlamywal

kladach gastronomicznych. Wpraw-

się do chaty Dzwinczuka, podwa-

dzie, powinno to wszystko opierać

żając drzwi. A gdy już podważyl

się na gruntownych badaniach hi-

i wdarl się, to Dzwinczuk, ,,prze-

storycznych.

kupiony przez panów", wystrzelil

Nikt nie zaprzeczy, że prawdzi-

i zranil go. Kompani uciekli zabie-

wym rodzynkiem Przykarpacia jest

rając ze sobą rannego Dowbusza,

legendarny Oleksa Dowbusz. Trud-

ale nie uszli daleko, zostawiając go

no nawet przeliczyć te wszystkie

niedaleko w lesie lekko przykrytego

,,ścieżki", ,,skaly" i trasy Dowbusza w

galęziami.

Karpatach. A ileż to kolib i restaura-

I tu zaczyna się nowa interpre-

cji wiąże swe legendy z bohaterską

tacja z charakterystycznymi dla na-

dzialalnością tej postaci.

szego okresu narodowymi elemen-

Gwoli sprawiedliwości należy

tami. Polskim żandarmom nietrudno

powiedzieć, że zainteresowanie uk-

bylo odnaleźć narodowego bohate-

raińskim Robin Hoodem istnialo od

ra i przynieść go... do karczmy. Tu

zawsze, a już szczególnie w okresie

,,Żyd opatrzyl mu ranę, żeby można

sowieckim. Nawet wówczas, gdy ist-

bylo go wybadać". Mężny opryszek,

nial zakaz podejmowania tematyki

ściekając krwią nie zdradzil wrogom

ukraińskiej, nie związanej z historią

i ich slugusom miejsca, gdzie ukryl

Rosji ­ dla Oleksy zawsze robiono

nagrabione skarby, odmówil spo-

wyjątek. Wydawano kolejne edycje

wiedzi i komunii i cicho zmarl. Do-

utworów klasyków ukraińskich, a i ra-

wbusz zmarl, ale pozostawil swoim

dzieccy koledzy często brali ten temat

potomkom nadzieję ­ wzbogacić

na warsztat, reżyserzy tworzyli filmy

Pomnik Dowbusza we wsi Peczeniżyn

się, odnajdując jego skarb. I to jest

dokumentalne i fabularne.

ten najbardziej infantylny przekaz,

Wedlug radzieckiej koncepcji

a Polacy ­ wylącznie szlachtą, pana-

chowywać na przykladach, które

i dawać swoim krewnym, a także roz-

który podaje nam historia o karpac-

Dowbusz byl bohaterem-proleta-

mi i wyzyskiwaczami.

należalo by nazwać rekietem, roz-

dawać prezenty swoim ,,lubaskom" ­

kim Robin Hoodzie.

riuszem, walczącym o wyzwolenie

Sowiecka opowieść o pochodzą-

bojem i rabunkiem. Z pewnością,

to już nie jest ludowa zemsta, lecz po

W bajce o sprawiedliwym Robin

spoleczne i usilującym przywrócić

cym z nadzwyczaj biednej rodziny

wspólcześni ,,rycerze frontu ide-

prostu grabież.

Hoodzie nie ma nic zlego. Jak nie

sprawiedliwość  spoleczną.  Taki

mlodzieńcu, który postanowil popra-

ologicznego" odczuwają tu jakieś

Interesujące w tych opowiada-

bylo by nic zlego w opowiadaniach o

sobie komunista z XVIII wieku. Do-

wić swój stan materialny, uprawiając

niedopasowanie, robią więc starej

niach jest pozycjonowanie historycz-

Oleksie Dowbuszu, który nie pogodzil

wbusz przeciwstawial się ,,szlach-

rozbój, początkowo przeksztalca go

narracji komunistycznej ,,lekki ma-

ne: wladza i naród. Wiemy, że w tej

się ze swym nie do pozazdroszczenia

cie", ,,polskim panom" i ich sprzedaj-

w szlachetnego ludowego mściciela,

kijaż". W końcu okazuje się, że

koncepcji naród (Ukraińcy) ­ to bie-

losem, pragnąc wolności i niezależno-

nym slugusom spośród ukraińskiego

a obecnie ­ również w obrońcę in-

Oleksa z bratem Iwanem (z którym

dota wiejska. Wladza natomiast jest

ści, przede wszystkim dla siebie. Ta-

chlopstwa. Wszystko to wspaniale

teresów narodowych. Innymi slowy,

mial konflikt po pijanemu i czyniąc

zawsze obca. Bo wladza ­ to ,,polska

kiej wolności i takiej sprawiedliwości,

wkomponowywalo się w kanwę wal-

historia o dwóch braciach pasących

go kaleką) nie rozpoczęli swej dzia-

szlachta", ,,polskie wojsko" i rozmaici

jaką mógl sobie wyobrazić czlowiek z

ki klasowej zniewolonych chlopów

ojcowskie owce (jedyny skarb w

lalności od masowych grabieży w

ekonomi, lichwiarze i dzierżawcy. Są

nizin spolecznych w XVIII wieku. Lecz

przeciwko ich ciemiężycielom. Ale

rodzinie, bo nie mieli ani ziemi, ani

okolicy, lecz ,,rozwinęli dzialalność".

też nieliczni ukraińscy (miejscowi)

nie jako przyklad do naśladowania w

kanon radziecki już dawno przemi-

chaty), którzy wyruszają grabić bo-

Nie rabowali, nie torturowali i nie za-

gospodarze, którzy zaprzedali się pa-

XXI wieku.

nąl. Klasowe podejście do tworzenia

gatszych, wedlug ludowych przeka-

bierali majątków, lecz ,,czynili wypa-

nom. A Oleksa Dowbusz byl ,,swój".

O Oleksie Dowbuszu należy

historii nie tylko nie jest już popular-

zów, aby później rozdawać biednym,

dy", ,,występowali" i ,,dzialali". Żeby

Jego ,,prosty lud" kochal i uważal za

opowiadać, można nawet komer-

ne, ale może wręcz zaszkodzić ka-

bardzo dobrze wpisuje się w sowiec-

nadać opryszkom jakiegoś prawego

swego wyzwoliciela.

cjalizować jego legendę, ale na jego

rierze naukowej. Obecnie trendy jest

ką narrację o walce klasowej. Wpaja

wizerunku, uciekają się do określeń

Typowa bajkowa opowieść, w

przykladzie nie można wychowywać.

historia narodowa. I tu znów na ra-

ludziom świadomość klasową: bo-

w rodzaju: ,,Wybral się sobie Oleksa

której panowie są niesprawiedliwi,

Ciekawe, czy pojmują to dzieci z 13

tunek przychodzi slawetny opryszek

gatym nie można zostać w sposób

i poszedl rozbijać tych panów, któ-

a ten spryciarz, co umie odbierać

plastowego kurenia (skautowego huf-

Oleksa Dowbusz.

uczciwy, a sprawiedliwość spoleczną

rzy chlopom krzywdę czynili". Moż-

panom, na zawsze staje się bogaty.

ca ­ red.), noszącego imię Oleksy Do-

Tym razem nie jest on już zwyklym

(równość) można osiągnąć jedynie

na pomyśleć, że ci, którzy krzywdy

Szkoda, że w tym miejscu podobnie

wbusza? Czy rozumieją to przewod-

,,ludowym mścicielem" ­ jest narodo-

drogą silowej ekspropriacji majątków

nie czynili, spać mogli spokojnie i o

jak w bajkach, opowieść się urywa.

nicy i nauczyciele, którzy codziennie

wym bohaterem. Przede wszystkim

ludzi zamożnych. I co najważniejsze

nic nie musieli się martwić. Cieka-

Nie wiadomo, jak ten nowobogacki

na ,,ścieżce Dowbusza" opowiadają

dlatego, że jego przeciwnikami byli

­ rozbija prymat nietykalności wla-

we, czy byli tacy? I najważniejsze

zachowywal się wobec biednych,

o nim jako o bohaterze i narodowym

Polacy. I oto w różnych artykulach i in-

sności prywatnej.

pytanie w tej calej historii z Oleksą

którzy pozostawali w jego otoczeniu.

mścicielu? Czy rozumieją, że w taki

formatorach turystycznych już czyta-

I co byśmy tam nie mówili, dla

Dowbuszem ­ czy byl on naprawdę

Ile placil im za robotę? A jeżeli nikt nie

sposób pochwalają rekiet, grabieże

my, że Oleksa Dowbusz mścil się nie

mlodego pokolenia Ukraińców, któ-

karpackim Robin Hoodem?

pracowal, to skąd brali środki na spo-

i zlodziejstwo? Czy domyślają się, że

tylko na bogatych za wyzysk, ale też

rzy urodzili się i wyrośli w nowych

Okazuje się, że opryszkowie

kojne i zasobne istnienie?

kiedy skończą się najbogatsi, to może

za ucisk narodowy. Widzimy tu bez-

warunkach, inicjatywa prywatna,

nie tylko ,,chodzili". Zdobyte skarby

Okazuje się, że twórców tego

przyjść kolej na nich?

pośrednie przeniesienie sowieckiego

prywatny biznes i prywatna wla-

,,pozostawiali potem krewnym jako

spolecznego lub narodowego mitu

stereotypu, wedlug którego Ukraińcy

sność są kategoriami nietykalnymi.

wsparcie finansowe". A to zmienia

kontynuacja tej historii nie interesuje.

tekst ukazal się w wersji ukraińskiej

mogą być jedynie biednymi chlopami,

Natomiast nadal usiluje się ich wy-

calkowicie sytuację. Odbierać jednym

Dla nich kończy się wraz ze śmiercią

na portalu zaxid.net