22

Okruchy historii

30 października­15 listopada 2018 nr 20 (312) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Jak Polacy Charków budowali (cz. XXXVIII)

Patriota i męczennik sprawy narodowej

Marian Karol Dubiecki (1838­1926)

Ważną osobistość w badaniach nad dziejami polskości w Charkowie stanowi Marian Karol Dubiecki, uczestnik powstania stycz-

niowego, historyk, pisarz i autor publikacji wspomnieniowej o Charkowie i jego polskich pamiątkach. Mimo szeregu publikacji o nim

pozostaje on nadal w cieniu zapomnienia historycznego i nie istnieje w świadomości powszechnej. Możliwe, że wynika to także

z kolei jego życia, gdyż nigdy nie posiadal katedry uniwersyteckiej, pozostawal czlowiekiem skromnym, nie pożądającym popular-

ności i zaszczytów. Dążyl do popularyzacji dziejów ojczystych, zwlaszcza czasu powstania styczniowego, w tym także postaci jego

osobistego przyjaciela Romualda Traugutta. Byl też jednym z nielicznych, którzy walcząc o wolną Polskę w powstaniu, doczekal się

jej odrodzenia i gdy ,,dowiedziawszy się o postanowionym wkroczeniu Pilsudskiego na czele strzelców w Kieleckie, wyszedl 5 sierp-

nia wczesnym rankiem ku Oleandrom krakowskim, aby poblogoslawić drżącą ręką szlachetne przedsięwzięcie".

w tem olbrzymiem państwie, chociaż

herbu Ogończyk. Jego rodzicami byli

MARIAN SKOWYRA

poddaństwo i niewola osobista wśród

Ludwik i Anna ze Slawków i to wla-

ludu od dawna zniesione".

Z okazji 85-lecia tak o nim pisal

śnie rodzina matki miala decydujący

Kolejna tabela ukazuje ogólną

Stefan Pomazański: ,,W postaci tej

wplyw na wychowanie i wyrobienie

ilość studentów Polaków na kursach

pokolenie dzisiejsze czci nie tylko nie-

patriotyczne Mariana, gdyż zastąpila

II-V w roku akademickim 1856­1857.

zrównaną i ofiarną zaslugę, ale po-

jemu oraz dwom braciom Celestyno-

Najwięcej Polaków w tym czasie po-

nadto szczęśliwego pogrobowca bez-

wi (1822­1896) i Aleksandrowi Gede-

dejmowalo studia na Wydziale Me-

nadziejnej wojny powstańczej, które-

onowi (1824­1868) wcześnie zmarlą

dycznym, niektórzy po zakończeniu

mu przeznaczenie pozwolilo oczyma

matkę.

nauk podejmowali tam też studia

swemi oglądać cud zmartwychwsta-

Pierwsze nauki Marian Dubiecki

uzupelniające jako pomocnicy apte-

pobieral w domu, następnie w 1856

nia, o którem marzyli walczący 60 lat

karza.

roku uzyskal maturę w gimnazjum

temu żolnierze nasi ­ temi samemi

Mimo jedynie rocznego pobytu

żytomierskim. W tym też roku rozpo-

oczyma, które z niepokojem śledzily

Marian Karol Dubiecki

w Charkowie, to miasto wywarlo na

cząl studia na Wydziale Historyczno-

pracę ludzi na owe czasy pierwszych

Dubieckiego trwaly wplyw. Wyrazil

na charkowskim uniwersytecie.

Filologicznym Imperatorskiego Uni-

w narodzie. Ta okoliczność nadaje

to w postaci wlasnych wspomnień,

Podobnie wyglądala sytuacja w

wersytetu w Charkowie. O wyborze

postaci starca dostojnego znaczenie

napisanych na podstawie odwiedzin

perspektywie ogólnej. Na poszcze-

różnily. Profesor Walicki staral się

tego miasta w dwudziestą rocznicę

gólnych kursach kolejne lata studiów

iść z duchem czasu, natomiast prof.

rozpoczęcia studiów.

w tym czasie rozpoczynali zaledwie

Mickiewicz, jak podawal Dubiecki,

Z największym szacunkiem Ma-

nieliczni studenci Polacy. Jednym

utrzymywal dawny styl. Z domu pro-

rian Dubiecki wspominal domy profe-

udawalo się przenieść na inne uni-

fesora Antoniego Stanislawowskiego

sorów Aleksandra Mickiewicza i prof.

wersytety jak choćby do Kijowa czy

wyniósl Dubiecki ,,niejedną myśl, za-

Alfonsa Walickiego, do których chęt-

Wilna. Inni, skreśleni z listy slucha-

prawioną solą mądrości i rozwagi".

nie garnęli się studenci. Zwlaszcza u

czy za zlamanie zasad studenckich,

Nie zabraklo też slów wdzięcz-

pierwszego ,,dziwnie swojska atmos-

nigdy już nie kontynuowali podjętych

ności w odniesieniu do dyrektora

fera wiala w onym domku z każdego

nauk. Byli i tacy, którzy rezygnowali

charkowskiego I gimnazjum Józefa

zakątka, przechodzień mógl zapo-

ze studiów ponieważ w środowisku

Korzeniowskiego, o którym powia-

mnieć, iż nie jest w starym dworze

charkowskim czuli się zbyt obco i nie-

dal, że ,,mąż ten pelen talentu pod

litewskim, tak tam wszystko tchnęlo

chciani. Tak też bylo w życiu Mariana

dachem owego gmachu stal się jed-

naszą starą patriarchalną prostotą.

Dubieckiego, który po roku studiów

nym z twórców polskiej powieści.

Kiedy przestępowaleś próg tego

przeniósl się na Uniwersytet w Kijo-

Strona z wykazu studentów z roku akademickiego 1856­

1857

Charkowa, jak twierdzi Pomarański,

niejako symboliczne. W ofiarnem

zadecydowala znaczna liczba wybit-

swem życiu, w trosce nieustannej o

nych profesorów Polaków, mówiąc, iż

przyszlość Ojczyzny przechowal on

,,z rzewnem uczuciem wdzięczności

testament walki zbrojnej".

wspomina on ich dotąd, jako ludzi na-

Obok patriotycznej postawy w

uki, którzy otaczali troską polską mlo-

badaniach nad dziejami charkowskiej

dzież akademicką". Dubiecki pierwot-

Polonii ważnym jest pozostawione

nie zamierzal studiować medycynę,

przez niego opracowanie historycz-

jednak za poradą profesora Aleksan-

ne pt. ,,Nasze pamiątki w Charkowie.

dra Mickiewicza, brata Adama wybral

Okruchy dawnych wrażeń", które

wydzial historyczno-filologiczny.

doczekalo się kilku wydań, a obecnie

Zgodnie z danymi zawartymi w

stanowiące bezcenne źródlo infor-

,,Wykazie studentów i dopuszczonych

macji o Polakach Charkowa z polowy

Marian Dubiecki w towarzystwie przyjaciól. Marian Dubiecki (od lewej), Henryk Wohl,

wolnych sluchaczy Imperatorskiego

XIX wieku, którzy w większości z nie-

Benedykt Dybowski, Feliks Zienkowicz i Leon Dąbrowski

Uniwersytetu w Charkowie na 1856­

cierpliwością wyczekiwali odrodzenia

1857 rok akademicki" na uniwersyte-

Caly szereg komedyj i dramatów:

wie. O Imperium Rosyjskim w odnie-

domostwa, zdawalo ci się, iż jesteś

się Ojczyzny i możliwości powrotu do

cie w Charkowie w roku tym rozpo-

,,Stary mąż", ,,Pani kasztelanowa",

sieniu do zeslańców tak pisal: ,,Brak

gdzieś w Nowogródzkiem, lub Sluc-

niej.

częlo studia 463. studentów, w tej

,,Doktor medycyny", ,,Stacya poczto-

spokoju, brak wiary w pogodne jutro,

kiem; przestrzeń, obce otoczenie zni-

Marian Karol Dubiecki urodzil się

liczbie 52. Polaków. Poniższa tabela

wa w Hulczy", ,,Okno na pierwszem

niepewność ustawiczna o przyszlość,

kaly, czuleś się u siebie, pod rodzin-

26 sierpnia 1838 roku w Zaslaniu na

zawiera wykaz studentów Polaków,

piętrze", ,,Andrzej Batory" i wiele

o noc dzisiejszą, jest, niestety, udzia-

ną strzechą". Dla porównania domy

Wolyniu, w powiecie starokonstan-

którzy w 1856 roku rozpoczęli studia

innych ujrzaly tam światlo dzienne.

lem i dziś jeszcze wielu, bardzo wielu

tych dwóch profesorów znacznie się

tynowskim. Pochodzil ze szlachty