29

Z pamiętników podróżniczki

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 30 października­15 listopada 2018 nr 20 (312)

Kubek z Kijowa

reżyserskim okiem Zbigniewa Chrza-

Czego by jednak Stachura nie

nowskiego. Wyboru tekstów z dra-

napisal dalej (,,i tak nie mam serca,

matów dokonal Jędrzej Żurawski.

nie mam"), wiem jedno ­ Ofelia mia-

Co ciekawe, Ofelia i Blazen spotkali

la serce do końca. Miala. Stachura

się już wcześniej ­ w 2016 roku na III

też je mial, choć się nie przyznawal.

rusi, Norwegii, Australii, Wloch i calej

się poznalyśmy. I w 2016 roku, w

Międzynarodowym Festiwalu Mono-

Mieli je do podobnego końca.

ELA LEWAK

Ukrainy oczywiście.

400. rocznicę śmierci Williama Szek-

dramów MonoWschód w Wilnie.

I Kijów je ma. I będzie mial. Po-

tekst

,,Teatr to historia o ludziach i dla

spira, slowiańska Ofelia przemówila

Oba festiwale odbywają się w

trzaskane i poranione, ale będzie

archiwum autorki

ludzi. Energia do kroku teatru wspól-

i wyśpiewala swoją niepowtarzalną

tym roku w październiku. Pierwsza

mial.

zdjęcia

czesności w teatr przyszlości jest za-

­ a jednocześnie uniwersalną dla

wystartowala ,,Marija". Jej uczestni-

Spacerowalyśmy z Weroniką

lożona w teatrze, który byl wczoraj,

­ Weronika... Zlamalam palec u

rzeczywistości obu plci ­ historię o

cy tradycyjnie trafili na konferencje,

po placu i ulicy, które oglądal cztery

w naszej pamięci o nim. Dlatego (...)

nogi.

pierwszej, jeszcze niewinnej, być

monodramy z wielu krajów świata,

lata temu caly świat. Strach oceniać,

powstal pomysl stworzenia coroczne-

­ ???

może naiwnej, ale absolutnie czystej

gościnne występy aktorów plci mę-

strach zadawać pytania, strach ko-

go Międzynarodowego Teatralnego

­ Ale i tak jadę do Kijowa.

milości. Takiej, którą każdy wyplakal

skiej, zasiedli przy okrąglym stole

mentować to, co się wydarzylo.

Festiwalu Kobiecych Monodramów

­ No. Nie spodziewalam się po

jako pierwszy zawód milosny.

,,Polilog kultur", obejrzeli wystawy,

Trudno myśleć o zwiedzaniu miasta,

,,Marija", który pojawil się w 2004

tobie niczego innego.

To byl mój pierwszy niezależny

wzięli udzial w warsztatach artystycz-

gdy się tam trafia.

roku, kiedy kulturowa przestrzeń

Ofelia ze spuchniętym, zwięk-

projekt, tworzony tak oddolnie, jak

nych.

Pisalam już o tym, cztery lata

Ukrainy świętowala 150-lecie urodzin

szonych rozmiarów malym palcem

to tylko możliwe. To Weronika jako

I znów pewnie po widowni krąży-

temu i przedwczoraj, że po 2014 roku

wielkiej Aktorki Marii Zańkowieckiej"

u nogi wsiadla do samolotu. A wla-

pierwsza pokazala mi swoim przy-

la skarbonka, do której chętni mogli

nic dla naszego pokolenia nie będzie

­ pisala w festiwalowej broszurze

ściwie to ja ze spuchniętym, zwięk-

kladem, że... da się. Bo da się. Ruch

wrzucić kilka groszy dla rodziny An-

już takie samo. To też mówili eksper-

Narodowa Artystka Ukrainy Larysa

szonych rozmiarów palcem u nogi

sceniczny dla Ofelii budowala chore-

drija Mowczana ­ pracownika sceny

ci, ludzie dużo bardziej doświadczeni

Kadyrowa.To wydarzenie mialo stać

wsiadlam do samolotu. Nie po raz

ograf Emilia Przerwa-Tetmajer. Stroje

tego wlaśnie Teatru, który zginąl

i dużo mądrzejsi, w Jaremczu, na Pol-

się przestrzenią do popularyzacji naj-

pierwszy, jak już wiecie, do niego

(bo bylo ich kilka) szyla kostiumograf

niespodziewanie od wielu strzalów

sko-Ukraińskich Spotkaniach ­ ale w

większych osiągnięć warsztatowych

wsiadlam, ale wciąż z tym samym

Agnieszka Kowalska. To byla faktycz-

w 2014 roku. I może kolejni twórcy

kontekście politycznych czynników

aktorek i kultywowania uniwersalne-

przerażeniem. Ta podróż różnila

nie kobieca sprawa ­ ożywić Ofelię

go języka teatru.

się od lotu do Budapesztu tym, że

i dopuścić do glosu.

Maria Zańkowiecka towarzyszy

nie bylam podczas niej samotna.

Kijów przyjąl nas wspaniale. Oto

wydarzeniu, patronuje mu i nad nim

Mialam przy sobie bliską mi osobę ­

pierwszy raz slowiańską Ofelię, śpie-

czuwa. Czuje się ją w idei festiwalu,

Weronikę Kuśmider ­ pomyslodaw-

wającą ludowe slowiańskie piosenki,

w jego atmosferze, w otwartości na

czynię i reżyser monodramu ,,Koly-

zobaczyl inny naród slowiański. Nie-

sanka dla Ofelii", który wiozlyśmy

przypadkowo użylam slowa ,,slowiań-

tymże samolotem do Kijowa.

ski" trzy razy. Weronika Kuśmider

Podobno w każdej szanującej

spędzila wiele godzin nad oryginal-

się ukraińskiej szkole są organizo-

nym tekstem Szekspira i nad polski-

wane dla dzieci wycieczki do stolicy.

mi tlumaczeniami i wiedziala dobrze,

No cóż. My ­ czyli Średnia Szkola

co robi, wprowadzając w miejsce nic

nr 10 im. św. Marii Magdaleny ­ by-

niemówiących polskiemu odbiorcy

liśmy i jesteśmy polską szkolą, więc

tlumaczeń piosenek angielsko-duń-

Luba Lewak (od lewej), Zbigniew Chrzanowski, Elżbieta

jeździliśmy na szkolne wycieczki

skiej Ofelii piosenki nasze, o Kasień-

Lewak, 2016

nowatorstwo, inność. ,,Sztuka jest

do Polski. Ewentualnie do Zloczo-

ce i Jasieńku, o wianku, wierzbie,

despotyczna. Należy jej się oddać

wa, Podhorzec czy innych perelek

kwiatach i rzece. A piosenka o rzece

odwiedzili plac Kijowa. I może też

i wspólpracy międzynarodowej. Moi

calkowicie. W swoją twórczość ar-

dawnych Kresów. Kijów znalam z

szczególnie poruszyla bialoruskiego

zabrali coś stamtąd oprócz refleksji.

rówieśnicy natomiast i ja nie spodzie-

tysta wklada wszystko, co ma w

książek, atlasów i mediów. Znalam

krytyka, który nazwal nasz spektakl

Ja zabralam kubek. Kubek z Ki-

waliśmy się, że będziemy świadkami

sobie idealnego, energetycznego,

go też z telewizji, z pamiętnej zimy

,,slowiańskim musicalem", odczytu-

jowa. Kubek, który mi później pękl.

strzalów w centrum miasta w bialy

uczciwego, szczerego, tak więc nie

2014 roku, gdy na centralnym placu

jąc bezblędnie samoistne treści pie-

Jak pęklo w 2014 serce Kijowa. To

dzień. Mieliśmy tworzyć nowe poko-

dostaje niczego do życia i po ukoń-

miasta padly strzaly.

śni i ich często wschodnie korzenie.

wydalo się takie symboliczne. My-

lenie, które pamięta o przeszlości,

czeniu pracy przypomina lódkę bez

Balam się tego momentu, gdy

Tak się sklada, że ta pieśń pochodzi

ślalam najpierw, że może powinnam

ale nie dopuszcza do wojny. W takim

żagli i steru, oddaną fanaberiom fal"

pojawię się w miejscu, które mialam

z Bialorusi i ma swoje odpowiedniki

go wyrzucić, bo napić się z niego już

świecie chcieliśmy żyć i w taki świat

­ pisala Zańkowiecka.

i mam przed oczami od czterech lat.

w innych kulturach.

nie sposób, a podobno wszystko, co

wierzyliśmy.

I tak wlaśnie bylo i jest: uczciwie

Ale coś tam ciągnęlo i mamilo, jak

Rok temu nie bylyśmy jedynym

stluczone, zbite i pęknięte powinno

Pamiętam, że stalam na paź-

i szczerze. Dwukrotnie mialam szan-

gdyby jakaś część mnie domagala

szekspirowskim, a nawet nie jedy-

się wyrzucać. Na razie się na to nie

dziernikowym wietrze i patrzylam na

sę wejść w energię tego festiwalu,

się dowodów, że to stalo się na-

nym hamletowym motywem na ,,Ma-

odważylam. Bo to ten kubek przy-

zdjęcia tych, co zginęli w centrum

zajrzeć w oczy artystkom grającym

prawdę.

riji". Spotkalyśmy w Kijowie Blazna

wiozlam z Kijowa o pękniętym sercu,

miasta. I czulam ogromną bezrad-

w swoich rodzimych językach, czę-

Zdjęcia Niebiańskiej Sotni zoba-

­ Blazna ze Lwowa, który przemówil

gdy pojechalam śpiewać o pęknię-

ność. I przyszla ta sama myśl, której

sto nie rozumiejąc ani jednego ich

czylam jednak nie w 2017 roku, gdy

slowami wielu Szekspirowskich bla-

tym sercu Ofelii, którego być może

się zlapalam cztery lata temu jak

slowa, a jednak rozumiejąc wszyst-

polecialam do Kijowa z Weroniką.

znów. Mowa o monodramie ,,Yorick

jak u Stachury ,,nie udalo się pokleić

ostatniej deski ratunku, gdy na IX

ko. Dwukrotnie mialam możliwość

Zobaczylam je rok wcześniej, gdy

albo Spowiedź Blazna". Z ich prawd

(...) ani lzami ­ tym klejem bialym, ani

Polsko-Krymskotatarsko-Żydowsko-

spojrzeć Widzom w oczy, stając na

przyjechalam do stolicy Kijowa z dy-

spowiadal się Wiktor Lafarowicz pod

krwią ­ tym klejem czerwonym".

Ukraińskim Seminarium Mlodzieżo-

kameralnej, niezwykle intymnej sce-

rektorem Polskiego Teatru Ludowego

wym ARKA szukaliśmy ujścia emo-

nie kijowskiego teatru.

we Lwowie Zbigniewem Chrzanow-

cjom związanym z wojną na Ukra-

Historia Beaty Obertyńskiej, wy-

skim. Praca naszego dyrektora ­ mo-

inie. Nie jesteśmy w stanie zmienić

reżyserowana w 2012 roku przez

nodram ,,Z domu niewoli" oparty na

tego, co się stalo. Ale możemy o tym

Zbigniewa Chrzanowskiego i dojrze-

wspomnieniach Obertyńskiej ­ zostal

mówić i o tym nie zapominać. Tak,

wająca we mnie dlugie lata, zostala

wówczas zaproszony na XIII Między-

mówić i nie zapominać.

przyjęta niezwykle pozytywnie. Ta

narodowy Festiwal Monodramów Ko-

Stalam z tym zlamanym, bolą-

trudna historia II wojny światowej po-

biecych ,,Marija". To wtedy wybralam

cym przeraźliwie palcem w centrum

ruszyla ludzi każdej narodowości. Na

się do centrum z moją Mamą, która

Kijowa i powtarzalam sobie w du-

wielkie nieszczęście lzy plynęly nie

nam towarzyszyla w teatralnej wypra-

chu, że niedlugo się zagoi, że nie-

ze wspólczucia, ale z żalu, że te losy

wie. Miasto żylo, wokól kręcily się wy-

dlugo będzie po wszystkim.

spotykaly też przodków obecnych na

cieczki, przez ogromne glośniki prze-

Czy prędko jednak będzie ,,po

sali Ukraińców i Rosjan.

wodnicy nawolywali i zapraszali do

wszystkim" dla Ukrainy? Czy takie

Rok później przyjechalam z ko-

,,szwydkych ekskursij centrom mista"

rzeczy w ogóle mijają?

lejną prawdą, tym razem dziewczę-

­ choć nie wiem, czemu zapisalam to

Trudno mówić, co bylo sluszne, a

cą, kobiecą, niewinną, wybuchową,

po ukraińsku. Przecież w większości

co ­ nie. Trudno wydawać sąd spra-

wyplakaną i oplakaną. ,,Kolysanka

nawolywali po rosyjsku. Ten wszech-

wiedliwie. Wiem tylko jedno: tamci

dla Ofelii" to debiut reżyserski We-

obecny rosyjski język Kijowa nie draż-

ludzie już nie wrócą. Tak samo jak

roniki Kuśmider, studentki Wydzialu

nil mnie i mi nie przeszkadzal. Myślę,

nie wrócą ci, którzy zamknęli na za-

Reżyserii Akademii Teatralnej im.

że mnie zaskoczyl. Kijów sklepowy,

wsze oczy na Wschodzie Ukrainy. A

Aleksandra Zelwerowicza w Warsza-

pamiątkowy, uliczny mówil po rosyj-

to ludzkie życie jest jedyną warto-

wie. Weronika przyglądala się Ofelii

sku. Narodowy Akademicki Teatr Dra-

ścią, która może mieć znaczenie.

dlugo, jeszcze przed podjęciem stu-

matyczny im. Iwana Franki w Kijowie

Być może to pęknięte serce Ki-

diów reżyserskich. Wraz z Emilianą

mówil jednak po ukraińsku.

jowa się zabliźni, sklei i zagoi. Być

Konopką (znawczyni sztuk malar-

To tam od lat Larysa Kadyrowa,

może. Jednak, podejrzewam, nigdy

skich) prowadzily Projekt Ofelia, ba-

dyrektor i dusza festiwalu, organizuje

nie wróci do stanu ,,przed". Bo świat,

daly postać Ofelii, jej wizerunki w ma-

przegląd kobiecych monodramów.

w który wierzylo nasze pokolenie,

larstwie, refleksje krytycznoliterackie

Są tu zapraszane spektakle z Polski,

zniknąl i nie wróci. Bo świat, w który

o nieprzystającej do Hamletowego

Niemiec, Litwy, Armenii, Slowacji,

Autorka (od lewej), Wiktor Lafarowicz, Weronika Kuśmider.

wierzylo nasze pokolenie, pewnie ni-

świata dziewczynie. Potem dopiero

Wielkiej Brytanii, USA, Egiptu, Bialo-

Przed wejściem do teatru (scena kameralna)

gdy nie istnial.