14

Okruchy historii

18­31 stycznia 2019 nr 1 (317)* Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Zaklad Ojców Jezuitów w Chyrowie.

Dzieje Chwaly  (cz. VI)

Osobliwością chyrowskiego Za-

jadalni. W czasie obiadów i kolacji

zusem, stalo biurko na podwójnym

BOHDAN SYWANYCZ

kladu byly tak zwane klasyfikacje,

czekalo się przed stolami na księdza

podium. Jakieś dwa do trzech me-

odbywające się co miesiąc. Polegaly

prefekta generalnego, na wspólną

trów od podium stal pierwszy rząd

SZCZYTNA SZKOLA

one na wydawaniu, zgodnie z oce-

modlitwę i dzwonek, zezwalający na

stolików. Bylo ich sześć lub osiem

nami, opinii o sukcesach uczniów w

rozmowę.

w rzędzie z dwumetrową przerwą

Nauka

Chyrowski Zaklad Ojców Jezu-

danej klasie. Dwa razy w roku kla-

Po obiedzie szliśmy na pól godzi-

w środku. Od bocznych stolików do

itów byl szkolą na prawie gimnazjum.

syfikacje byly publiczne ­ pólroczna

ny na nasze boiska rekreacyjne lub

ścian muzeum bylo również dużo

Przed rokiem 1937 bylo to sied-

(w styczniu lub na początku lutego)

do sal rekreacyjnych. Byla to przerwa

miejsca. Za pierwszym rzędem sto-

mioklasowe gimnazjum klasyczne.

i roczna (w końcu czerwca).

w nauce. Po przerwie wracaliśmy do

lików stal drugi, trzeci itd. Naliczylem

Przyjmowano doń tylko chlopców wy-

Mialy one charakter uroczysty i

muzeów, gdzie przygotowywaliśmy

jakieś 80 stolików, ale nie bylem pew-

znania rzymskokatolickiego powyżej

odbywaly się w sali teatralnej z udzia-

się do dalszej pracy w szkole. W po-

ny, ile ich bylo, bo mylilem się w li-

dziesiątego roku życia. Kandydat do

lem ciala pedagogicznego i zaproszo-

niedzialki, środy i piątki wracaliśmy

czeniu. Za ostatnim rzędem stolików

gimnazjum mial przedstawić metrykę,

nych gości. Towarzyszyly im zawsze

do naszych klas, gdzie mieliśmy do-

z krzeslami byla jeszcze dość duża

świadectwo chrztu, zaświadczenie

koncerty lub krótkie inscenizacje. Dy-

datkowe lekcje. We wtorki, czwartki i

przestrzeń. W rogu, pod oknem staly

o szczepieniach oraz potwierdze-

rektor wyglaszal opinie, zaczynając

soboty chodziliśmy na popoludniowy

dwie olbrzymie szafy a obok, pod we-

nie o nauce w innej szkole. Wobec

od najlepszych uczniów, którzy otrzy-

spacer: albo w pole i las, albo nad

wnętrzną ścianą bylo jeszcze jedno

ostatniego wymogu często udzielano

mywali nagrody specjalne ­ pozlaca-

rzekę Strwiąż, gdzie można bylo

biurko, za którym stal wygodny fotel.

dyspensy, gdyż wiele dzieci z rodzin

ny i srebrny medal w ksztalcie krzyża,

grać w pilkę nożną, albo w zimie na

Okien bylo wiele. Wbudowane byly

zamożnych pobieralo nauki w domu.

medal ,,Virtuti et Diligentiae", dyplomy,

stawy lub w góry na sanki.

one wysoko od podlogi i sięgaly pra-

Sytuacja ta zmienila się po 1932

a propos, wykonane w Paryżu wedlug

Porządek dzienny nie zmienial

wie pod sufit. Sala byla bardzo wy-

roku, kiedy to Zaklad, zgodnie z re-

projektu chyrowskiego absolwenta A.

się, tylko w niedzielę bylo inaczej:

soka. W ścianie naprzeciwko okien

formą szkolnictwa, przeksztalcono

Wiwulskiego.

rano uroczyste nabożeństwo, Msza

byly również okna, ale chociaż byly

na trzystopniowy, skladający się z

Interesująca byla tradycja na-

śpiewana z udzialem chóru, potem

tak szerokie jak na ścianie zewnętrz-

sześcioletniej szkoly początkowej,

gradzania najlepszego kolegi szkol-

śniadanie, dalej powrót do muzeum,

nej, byly one niskie, wbudowane pod

czteroletniego gimnazjum i dwulet-

nego, którego wybierano w tajnym

celem odrabiania lekcji, następnie

samym sufitem i żeby się do nich do-

niego liceum. Odtąd przyjmowano

glosowaniu.

obiad, a po obiedzie kilkugodzinny

stać, trzeba bylo mieć dlugą drabinę.

Uczeń Zakladu Ojców Jezu-

do Zakladu chlopców po ukończeniu

Do następnej klasy przepro-

spacer, sanki lub lyżwy. Po kolacji w

W rogach ściany wewnętrznej byly

itów w Chyrowie

siódmego roku życia. Dopuszczalne

wadzano uczniów, którzy wykazali

niedzielę mieliśmy czas wolny, na-

drzwi. Jedne na wysokości katedry,

roku podzial ten skasowano i oplata

bylo również przyjmowanie chlopców

się jedynie celującymi lub dobrymi

stępnie modlitwę i spanie".

tych nie używaliśmy ­ a drugie byly

dla wszystkich wynosila 600 koron

sześcioletnich, którzy posiadali od-

ocenami. W przypadku jednej oceny

Sale wykladowe mieścily się w

na końcu muzeum, to jest naprzeciw

(300 zlotych reńskich). W 1907 roku

powiedni poziom rozwoju fizycznego

,,niedostatecznej" można bylo powtó-

bocznych skrzydlach gmachu i byly

biurka, szaf i fotela. Na suficie ucze-

wzrosla ona do 700 koron. Później, z

i intelektualnego.

rzyć egzamin, jeśli jednak bylo ich

zaprojektowane odpowiednio do

pionych bylo szereg lamp elektrycz-

powodu stalej inflacji, cena stale się

Wstępując do Zakladu w Chyro-

więcej, zostawalo się na drugi rok lub

potrzeb nauczania oraz zgodnie z

nych z porcelanowymi umbrami.

zmieniala. Ogólem koszt nauki byl

wie uczeń musial zdać egzamin z ję-

bylo wydalonym z Zakladu.

zasadami i normami higieny: byly

Na stolikach przed każdym

dość wysoki i dostępny tylko dla za-

zyka polskiego, zawierający również

Te wlaśnie wysokie wymagania

przestrzenne, o dużych oknach,

uczniem leżala zlożona kartka wiel-

możnych.

pytania z historii, geografii i matema-

byly najważniejszą przyczyną, że z

Wstępując do Zakladu każdy

tyki. Egzaminy wstępne odbywaly

ponad 6 tysięcy uczniów maturę w

uczeń otrzymywal swój oficjalny nu-

mer, który mial być wypisany lub przy-

szyty do wszystkich jego rzeczy.

Uczniowie Zakladu nosili spe-

cjalnie uszyty granatowy mundur ze

zlotymi galonami na kolnierzach.

Jak wyglądal dzień w szkole, opi-

sal szczególowo uczeń Zakladu Józef

Kazimierz Wisz: ,,Życie dla uczniów w

Zakladzie zaczynalo się pobudką. Na

gwizdek trzeba bylo wstać, umyć się

i ubrać; na drugi gwizdek wychodzi-

liśmy na korytarz, w którym masze-

Gabinet geografii

rowaliśmy (na palcach) gęsiego, przy

kości papieru kancelaryjnego, na któ-

dzięki czemu cale pomieszczenie

ścianach do kościola. W kaplicy byly

rej wypisane byly drukiem modlitwy

bylo dobrze oświetlone i dokladnie

przeznaczone lawki dla każdej klasy:

wietrzone. Każda klasa miala law-

dzienne. Na tej kartce leżala broszur-

przedwstępna i wstępna klasa zaj-

ki i pulpity dostosowane do wieku

ka koloru bialego i podobnych rozmia-

mowala je na przedzie, za nią pierw-

uczniów, dla wykladowców byla

rów druga, koloru niebieskiego. Ksią-

sza gimnazjalna, następnie druga itd.

przewidziana katedry, umiejscowio-

żeczka koloru bialego, zawierala krót-

Po Mszy świętej szliśmy do jadalni

na zazwyczaj na podwyższeniu.

kie informacje o Zakladzie i wszystkie

i spożywali śniadanie. Na śniadanie

Poza tym sale byly wyposażone we

nazwiska: od rektora, przez prefekta

mieliśmy herbatę z mlekiem, podaną

wszystko, co bylo konieczne do lek-

generalnego, prefektów, opiekunów

w dużych, metalowych dzbankach,

cji ­ tablica, mapy, książki i inne ma-

poszczególnych klas i profesorów

dużą bulkę, świeżą, wlasnego wypie-

terialy ilustracyjne, przechowywane

oraz zawierala spis uczniów we

ku. Po śniadaniu prowadzono nas do

w specjalnych szafach. Zeszyty, pió-

wszystkich klasach gimnazjalnych.

muzeum, gdzie mieliśmy pól godziny

ra i inne rzeczy konieczne uczniowie

Druga, koloru niebieskiego to byl

na powtórzenie i sprawdzenie zadań

przynosili ze sobą.

,,Regulamin Zakladu OO. Jezuitów".

domowych i na przygotowanie się

Przy każdej klasie bylo pomiesz-

Oprócz sal wykladowych i muze-

do lekcji. Kilka minut przed ósmą,

czenie slużące do pracy samodziel-

ów w Zakladzie byly również gabine-

wychodziliśmy do swoich klas, gdzie

nej i przygotowania się do lekcji czyli

ty, do których wyposażenie zostalo

odbywala się normalna nauka.

tzw. muzeum. Nazwa ta nawiązuje

przeniesione jeszcze z zakladu w

Po dwóch godzinach nauki szlo

bezpośrednio do tradycji starożytnej

Tarnopolu.

się znowu do jadalni na drugie śnia-

Obserwatorium astronomiczne

Grecji, gdzie świątynie muz byly za-

Największym i najlepiej wypo-

danie, gdzie dostawalo się bulkę i

Zakladzie Ojców Jezuitów w Chyro-

się na przelomie czerwca i lipca, w

razem ośrodkami oświaty.

sażonym byl gabinet fizyki i chemii,

mleko. W zależności od umowy z

wie zdalo jedynie 1 123, z nich zaś

poszczególnych zaś przypadkach

W Zakladzie Chyrowskim muzea

który do roku 1935 funkcjonowal jako

rodzinami, niektórzy uczniowie dosta-

244 ­ z wyróżnieniem.

na początku września. Warto zazna-

mieścily się na pierwszym i drugim

jedna calość. Przez dluższy czas mie-

wali bulkę z maslem, inni z szynką, za

Nauczanie w Zakladzie Ojców

czyć, że egzamin byl raczej formal-

piętrze frontalnego skrzydla i byly

ścil się w prawym bocznym skrzydle

co placilo się dodatkowo.

Jezuitów bylo platne. Wysokość opla-

nością, gdyż przyjmowano zazwyczaj

znacznie większe niż sale wyklado-

i skladal się z gabinetu wlaściwego,

Z jadalni, z powrotem do klas

ty w różnym czasie zmieniala się. W

wszystkich, Zaklad mial jednak pra-

we.

sali wykladowej, trzech laboratoriów

na następne dwie godziny nauki,

pierwszych dziesięciu latach istnienia

wo wydalać w czasie roku szkolnego

Szczególowy opis muzeum po-

oraz malej komórki.

po których odnosilo się książki do

szkoly oplata dzielila się na droższą

uczniów za niedostateczny poziom

zostawil Józef Kazimierz Wisz: ,,Na

W 1935 roku gabinet fizyczno-

muzeum, odmawialo się Aniol Pań-

­ 500 zlotych i tańszą ­ 250. W 1896

nauki lub za zle zachowanie.

froncie, pod krzyżem z Panem Je-

chemiczny zostal przeniesiony do

ski i maszerowalo się na obiad do