15

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 18­31 stycznia 2019 nr 1 (317)

ka z ponad 260. rodzinami roślin,

kilka tysięcy ze srebra, ponad 500

wojną światową wprowadzono jako

cięcia, wiercenia, szlifowania i ma-

pomieszczenia o powierzchni 370 m²

kolekcja przekrojów drzew, zasu-

egzemplarzy banknotów.

przedmiot obowiązkowy przysposo-

towienia szkla.

na drugim piętrze w prawym skrzydle

szonych owoców i nasion, a także

W Zakladzie istniala również ko-

bienie wojskowe.

Cale piętro nad kaplicą zajmowal

gmachu. Odpowiednio do wymogów

kolekcja mineralów, pochodzących

lekcja orderów (256 egzemplarzy),

Za osobną oplatą można bylo

gabinet malowania. Zgromadzono

ministerstwa wyposażenie i przybory

z różnych stron świata.

pieczęci (118 egzemplarzy) i znacz-

uczęszczać na zajęcia dodatkowe

w nim liczne materialy ilustracyjne

do nauki chemii przechowywano w

Wszystko to mialo przede wszyst-

ków pocztowych (blisko 20 000 eg-

takie, jak język francuski, angielski

do demonstracji podstaw rysunku,

osobnym gabinecie skladającym się

kim slużyć uczniom do studium przy-

wloski, rosyjski i ukraiński, esperan-

perspektywy i rozwoju form architek-

zemplarzy).

z sali i laboratorium zaopatrzonym w

rody i otaczającego świata. Przy

to oraz praca ręczna, scenografia,

tonicznych. Byly wśród nich liczne

Zajęcia w Chyrowskim Zakladzie

wodę, gaz i prąd.

muzeum byl niewielki gabinet przy-

Ojców Jezuitów rozpoczynaly się o

muzyka, śpiew, rysunek, szermier-

tablice, modele gipsowe glów i po-

Laboratorium fizyczne, oprócz

rodoznawstwa, w którym wlaśnie od-

godz. 8:45. Lekcja trwala 45 minut.

ka, tańce, jazda konna etc.

piersi, woskowe manekiny owoców,

stolów, posiadalo specjalne platformy

bywaly się zajęcia. Uczniowie mieli tu

Po dwóch następujących po sobie

W Zakladzie Chyrowskim pano-

motyli, owadów i roślin egzotycz-

do doświadczeń, zaś w chemicznym

do dyspozycji 25 mikroskopów, lupy,

lekcjach następowala 45-minutowa

wala bardzo surowa dyscyplina. Ca-

nych. Bezpośrednio do wykonywa-

stalo piętnaście dwumiejscowych

skalpele, pincety oraz inne przyrządy,

lość warunków życia regulowal doku-

przerwa, potem znów dwie lekcje i

nia rysunków slużyly stoly, sztalugi,

stolów z gazowymi palnikami.

a także akwaria, terraria i ogromną

ment pt. ,,Regulamin Zakladu Nauko-

dalej przerwa na obiad i odpoczynek,

tablety, narzędzia miernicze.

Osobny pokój w ramach gabinetu

ilość preparatów do badań.

po czym o godz. 15:00 uczniowie

wo-wychowawczego Ojców Jezuitów

Osobne sale byly przeznaczone

fizyki zajmowalo laboratorium fotogra-

Warto wspomnieć, iż funkcję na-

w Chyrowie".

zbierali się na dwie popoludniowe

do studium muzyki. Jak wspomina

ficzne. Do dyspozycji uczniów bylo tu

ukową pelnil również ogród botanicz-

Należalo dokladnie przestrzegać

lekcje. We wtorki i czwartki zamiast

Józef Kazimierz Wisz, byly to trzy

trzy aparaty fotograficzne i calość

ny o powierzchni jednego hektara,

porządku dnia. Na wszystkie czyn-

popoludniowych lekcji mialy miejsce

lub cztery sale na parterze. Zajęcia

warunków do wywolywania zdjęć.

leżący zaraz za gmachem. Można

ności podczas nauki uczniowie mieli

wycieczki. W piątek obowiązywaly je-

odbywaly się wieczorem i rodzice

Laboratorium posiadalo tez wlasną

tam bylo zobaczyć liczne rośliny ja-

otrzymać pozwolenie. W klasach

dynie dwie pierwsze lekcje, pozostale

oplacali je dodatkowo.

biblioteczkę.

dalne, przemyslowe, lecznicze i de-

uczniowie mogli rozmawiać ze sobą

przeznaczano na zajęcia dodatkowe.

Zaklad Chyrowski posiadal dość

Stan gabinetu fizyki na rok 1939

koracyjne.

tylko za zgodą prefekta, czyli wycho-

Po reformie szkolnej zajęcia odbywa-

instrumentów, by zaopatrzyć w nie

wymienial 1236 narzędzi, chemii ­

Ogród botaniczny byl podzielony

wawcy. W budynku Zakladu prze-

ly się tylko w pierwszej polowie dnia.

40-osobową orkiestrę: 32 drewniane

1700.

na trzy sekcje: biologiczną, syste-

mieszczali się w calkowitym milcze-

i 49 dętych instrumentów muzycz-

Program nauczania w Zakladzie

W 1937 roku nad klatką schodo-

matyki i roślin gospodarczych. Byly

niu i w kolumnie po dwóch, zawsze

nych, 19 instrumentów perkusyjnych,

byl zgodny z programami państwo-

wą drugiego skrzydla wybudowano

w nim też różne przystosowania dla

prawą stroną korytarza.

35 strunowo-smyczkowych, 4 fis-

wych zakladów szkolnictwa, większy

niewielką wieżę, w której urządzono

roślin, wymagających szczególnych

Za przekroczenie regul, a także

obserwatorium astronomiczne. Pod

warunków: zbiorniki z wodą dla roślin

za zle stopnie uczniowie mogli na-

kopulą o promieniu 3,75 m zostal

wodnych i blotnych, sztuczne skaly

razić się na kary fizyczne. Za każdą

umieszczony ekwatorial firmy ,,Zeiss",

dla roślin górskich, a także cieplarnia,

dwóję po klasyfikacji uczeń otrzymy-

znajdowaly się tam też trzy wymienne

w której hodowano takie rośliny egzo-

wal jedno uderzenie rózgą.

teleskopy i inne przyrządy do obser-

tyczne jak drzewa kawowe i trzcinę

Zaklad Chyrowski nie byl jednak

wacji i pomiarów.

cukrową. Prowadzono też hodowlę

tak surowy, jak mogloby się wydawać

Prawdopodobnie wlaśnie obser-

morwy i jedwabników.

na pierwszy rzut oka. Jak wspominali

watorium astronomiczne bylo powo-

W 1933 roku liczne materialy z

dawni uczniowie, nauczyciele byli

dem zbombardowania skrzydla gma-

geografii umieszczono w osobnym

wymagający, ale na ogól życzliwi,

chu podczas II wojny światowej.

gabinecie na pierwszym piętrze

uczniowie zaś, jak wszystkie dzieci,

Dumą Zakladu Ojców Jezuitów

lewego skrzydla. Na jego wyposa-

byli urwisami i usilowali reguly omi-

bylo muzeum przyrodnicze. Mieści-

żenie skladala się ogromna ilość

jać.

lo się na pierwszym piętrze nowego

map, specjalny wieszak, na którym

Na przyklad, jak wspomina uczeń

skrzydla w specjalnie przystosowa-

można bylo zawiesić równocześnie

Zakladu Stanislaw Klimpel, żeby oslo-

nym pomieszczeniu o powierzchni

Pracownia stolarska

12 map, epidiaskop do projekcji,

nić się od uderzeń rózgi, wkladano do

1200 m², w którym utrzymywano stalą

różne przyrządy do pomiarów, kom-

spodni książkę. Zaś Karol Lewicki

jednak nacisk kladziono na naukę re-

harmonie, 17 fortepianów, dzwonki

temperaturę. Eksponaty byly podzie-

pasy etc. Od roku 1931 przy Zakla-

w książce ,,Chyrowskie rumowisko"

ligii. Językiem wykladowym byl język

orkiestrowe i wiele innych drobnych

lone na kilka dzialów, wśród których

dzie istniala stacja meteorologiczna.

opisal jak pewnego razu uczniowie

polski i jako przedmiotowi nadawano

instrumentów muzycznych.

przedstawiono ssaki, ptaki, ryby, gady,

Na jej bazie uczniowie prowadzili

namalowali na tablicy karykaturę

mu wielkie znaczenie, prowadząc za-

W 1933 roku utworzono gabinet

skorupiaki, owady oraz jamochlony.

obserwacje dotyczące szybkości i

nauczyciela, zakrywając ją mapą.

jęcia na wysokim poziomie. Wraz z ję-

humanistyczny, który polączyl ma-

W dziale ssaków można bylo obejrzeć

kierunków wiatru, opadów i tempe-

Gdy nauczyciel uniósl mapę, klasa

zykiem uczniowie studiowali również

terialy z religii, polonistyki, języków

czarnego i brunatnego niedźwiedzia,

ratury powietrza.

wybuchnęla śmiechem. Interesujące

literaturę. Tradycyjnie, jak przystalo

klasycznych, języków obcych, sztu-

lwicę z lwiątkami, pumę, leoparda,

Po I wojnie światowej urządzo-

bylo to, że nauczyciel przyjąl tę sy-

na gimnazjum klasyczne, znaczną

ki. Gabinet posiadal bogatą bibliote-

hienę, rysia, dzikie koty i wiele innych

no w Zakladzie na parterze lewego

tuację z humorem, zaznaczając, że

ilość czasu poświęcano językom

kę, patefon i plyty z nagraniami dziel

zwierząt, zamieszkujących kontynent

skrzydla osobny gabinet do zajęć z

oglądal już lepsze wlasne karykatury.

klasycznym ­ lacinie i grece. Język

muzycznych, kilka radioodbiorników

europejski. Wśród ptaków byly orly,

pracy ręcznej. Skladal się z warsz-

Prawdziwe brawa otrzymal jeden

niemiecki, obowiązkowy w szko-

i kamerę filmową.

gryfy, papugi, ptaki rajskie oraz ko-

tatów obróbki drewna, metalu i szkla

z uczniów, gdy podczas wystawy,

lach za panowania Austro-Węgier,

Warto wspomnieć o różnych

lekcja kolibrów. Gady byly reprezen-

oraz magazynu materialów. Uczeń

udając język turecki, wyliczyl prze-

w niezależnej Polsce nie cieszyl się

kolekcjach Chyrowskiego Zakladu

towane przez krokodyli, pytony, żmije

Zakladu Karol Lewicki wspominal:

zwiska wszystkich nauczycieli.

powodzeniem i znalazl się na liście

Ojców Jezuitów, które w ten czy inny

i żólwie. Wśród wielkiej ilości ryb,

,,Wyposażenie stanowily warsztaty

Opisując rytm życia w Zakladzie

przedmiotów nieobowiązkowych. Do

sposób byly wykorzystywane do

które można spotkać w naszych stro-

stolarskie w takiej ilości, że każdy

Józef Kazimierz Wisz zaznaczyl:

przedmiotów obowiązkowych zali-

nauczania. Wśród nich wyróżniala

nach, byly również egzotyczne, np.

uczeń mial przy nich oddzielne miej-

,,Wszystkie czynności, które kazano

się bogata kolekcja krajoznawcza,

czano historię, geografię, matema-

bialy rekin czy ryby latające. Kolekcja

sce. Wzdluż ścian staly wysokie sza-

nam spelniać, wykonywaliśmy w po-

tykę, fizykę i chemię. Dyscyplinami

zawierająca wzory strojów ludowych

motyli liczyla 6 tysięcy egzemplarzy

fy, w których przechowywano gęste

śpiechu. Nie bylo czasu na refleksję,

szczególnymi, które wykladano tylko

ze wszystkich stron świata, w szcze-

i byla największą w Europie. Oprócz

szeregi strugów, pil, dlut, wiertel i

namysl czy rozpacz. Program byl ob-

w Zakladzie Chyrowskim byla histo-

gólności z Japonii, Chin, Alaski. Egip-

tego w muzeum byly dwuskrzydle

innych potrzebnych narzędzi".

szerny i bardzo urozmaicony tak, że

ria przyrodnicza obejmująca material

tu, Zambii, Madagaskaru, Indii. W

skorupiaki, morskie i rzeczne kraby,

W warsztacie obróbki metalu i

czlowiek stawal się automatem".

z biologii i mineralogii oraz propedeu-

okresie końcowym istnienia Zakladu

rozgwiazdy i koniki morskie oraz po-

szkla uczniowie mieli do dyspozycji

To, co nazywalo się czasem wol-

tyka filozofii. Dla wszystkich klas obo-

kolekcja liczyla blisko 3 000 wzorów.

nad 150 rodzajów meduz. W specjal-

imadla, wiertarki, lutownice i inne

nym, nie zawsze nim bylo, bo zawsze

wiązkowa byla gimnastyka pojmowa-

Cenna też byla kolekcja numizma-

nej szafie przechowywano również

narzędzia do obróbki metalu. Do

ktoś szedl na zajęcia dodatkowe lub

na jako wspólczesne wychowanie

tyczna licząca okolo 9 000 egzem-

cenną kolekcję okrzemków.

obróbki szkla wykorzystywano ga-

odrabial zaleglości, inny zaś odbywal

fizyczne, zaś dla klas początkowych

plarzy, wśród nich oryginalne monety

Osobny dzial stanowila kolekcja

zolinowe urządzenie, narzędzia do

karę i musial coś przepisywać.

­ lekcje kaligrafii. Niedlugo przed II

rzymskie, ponad sto monet ze zlota,

botaniczna, skladająca się z zielni-

Nowy projekt i nowy wykonawca. Na placu budowy Domu Polskiego we Lwowie

Nowy projekt, nowe pozwolenie

Chór Echo i Stowarzyszenie Leka-

wojska, który jest gruntownie przebu-

kazanym przez polski senat. W tym

liczne klucze do dlugo oczekiwane-

na budowę i nowy wykonawca. Na

rzy Polskich. Dlatego od lat Polacy

dowywany. Postęp prac na bieżąco

roku pieniędzy jest dwa razy więcej

go i dla wielu wymarzonego Domu

placu budowy Domu Polskiego we

ze Lwowa mają jedno marzenie.

obserwują Polacy ze Lwowa. Polskie

bo w sumie ponad 10 mln zlotych,

Polskiego. Niestety, choć decyzja o

Lwowie znowu przyśpieszenie. Po

W sumie Dom Polski we Lwowie

organizacje i stowarzyszenia, które

ale sytuacja niestety się powtórzyla.

inwestycji zapadla z jej realizacją,

miesiącach zastoju prace nabierają

ma kosztować ponad 41 milionów

teraz mają swoje siedziby w wynaj-

Między innymi w związku ze zmianą

od początku byly problemy. Prace

tempa. To między innymi efekt ko-

zlotych. Będzie miejscem spotkań,

mowanych pomieszczeniach w róż-

projektu i calkiem nowym pozwole-

ostatecznie ruszyly wiosną 2016

lejnych interwencji parlamentarnych

rocznicowych i patriotycznych, ale

nych częściach miasta już nie mogą

niem na budowę, ale nie tylko, jest

roku. Ale już kolejny rok rozpocząl

Komisji Lączności z Polakami za Gra-

też siedzibą kilkunastu polskich or-

się doczekać wlasnego i wspólnego

też nowy wykonawca.

się gwaltownym zwolnieniem prac.

nicą. Ale też rekordowej w tym roku

ganizacji i stowarzyszeń. Zgodnie z

lokum.

Ożywienie już widać. Na budo-

Bo przez kilka miesięcy nie wiado-

kwoty (ponad 10 mln zlotych) przeka-

planem będzie gotowy pod koniec

Towarzystwo Kultury Polskiej

wie codziennie jest nawet ponad 40

mo bylo, kto i ile za nie zaplaci. Już

zanej na ten cel przez polski rząd.

2020 roku.

Ziemi Lwowskiej ma kilkanaście ty-

osób, które równocześnie pracują

w lipcu bylo wiadomo, że harmono-

Dokladnie 5 lat temu w grudniu

sięcy czlonków i do dyspozycji czte-

przy nowej części gmachu Domu

gram prac stal się nieaktualny i do-

2013 roku samorząd Lwowa prze-

źródlo: Beata Wolańska,

ropokojowe mieszkanie w centrum

Polskiego ­ jeszcze w trakcie budowy

piero jesienią prace znowu nabraly

kazal miejscowym Polakom symbo-

TVP Rzeszów

miasta, w którym spotyka się też

i starym budynku ­ kiedyś wlasności

tempa dzięki ponad 4 milionom prze-