19
www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 1831 stycznia 2019 nr 1 (317)
Harcerze w Sumach sto lat temu
bogaty dorobek naukowy. Publikowal
wykladów w Charkowie i udal się do
wiele materialów w postaci oddziel-
majątku rodzinnego w miejscowości
nych artykulów, również monografie
Werbka Woloska na Podolu. Zajmo-
Po przeczytaniu relacji z uroczystości w Sumach z okazji 100. rocznicy odzyskania
naukowo-publicystycznych. Pisal o
wal się rolnictwem i hodowlą zwie-
niepodleglości przez Polskę (grudniowy numer KG) zastanawialam się, czy przetrwa-
leczeniu zwierząt, a szczególnie o
rząt oraz leczyl miejscową ludność.
tak ważnym dla Charkowa zagadnie-
Tam też zmarl w 1863 roku.
la wśród tamtejszych Polaków wiedza o harcerzach z owego pamiętnego 1918 roku.
niu jak sposoby leczenia i pielęgnacji
Rozwój nauk weterynaryj-
Wspomnienia druhny Wandy Tomaszewskiej, z którą przeprowadzilam wywiad u schyl-
koni. Jego prace cieszyly się dużą
nych przy szkole weterynaryjnej w
ku jej życia, mogą dopisać się malym epizodem do rocznicowych obchodów tak impo-
popularnością. Zbieral również i pu-
Charkowie jest ściśle związany z
nująco zorganizowanych przez Towarzystwo Kultury Polskiej.
blikowal materialy o znanych ludo-
kolejnym profesorem Polakiem
wych sposobach leczenia zwierząt
Napoleonem Halickim (18181881),
Kresy. My zaś czekamy aż przyjedzie
ANNA FASTNACHT-
domowych, poddając je naukowemu
bezpośrednim następcą prof. Wisz-
do nas na taką uroczystość ktoś z Na-
STUPNICKA
niewskiego. Urodzil się w Wilejce na
czelnictwa w Kijowie". Oniemialam ze
terenie Wileńskiej guberni jako syn
Wstąpilam do harcerstwa w
wzruszenia. Wkrótce wezwano nas
Damiana. Po ukończeniu szkoly
1918 roku w Sumach, w charkow-
do zgrupowania się przy sztandarze.
w miejscowości Molodeczne zdal
skiej guberni. Byl już powiew swobo-
Bylam nieprzytomna ze szczęścia.
egzaminy na studia medyczne w
dy. Najpierw chlopcy zorganizowali
Drużynowa objęla mnie i poprowa-
Wileńskiej Medyczno-Chirurgicznej
skautową drużynę, potem dziew-
dzila do sztandaru. Kladąc nań palce,
Akademii, które ukończyl w 1837
czyny tak zaczęla swoją opowieść
powtarzalam za drużynową slowa
roku, uzyskując tytul lekarza wete-
o latach dzieciństwa Wanda Toma-
Przyrzeczenia. Nie bylo jeszcze w
rynarza 1 stopnia.
szewska, harcmistrzyni, żolnierz Ar-
Sumach krzyży harcerskich, mialy
W tym też roku zostal, jako po-
mii Krajowej, po wojnie organizatorka
być przywiezione z Kijowa dopiero
mocnik profesora Karola Wiszniew-
harcerstwa we Wroclawiu.
na dzień ogólnego Przyrzeczenia. Na
skiego, skierowany do Charkowa. W
Znali ją we Wroclawiu niemal
pamiątkę tego dnia druhna Wanda
następnym roku uzyskal stopień leka-
wszyscy. Panią drobnej postury,
Kowalewska wręczyla mi, ściskając
rza i zostal zatrudniony w powstającej
niezwykle energiczną, pelną zapa-
serdecznie, misternie spleciony sznu-
w tym czasie szkole weterynaryjnej.
Wanda Tomaszewska
lu do dzialań spolecznych, zawsze
rek do gwizdka. Skauci zbliżyli się do
Halicki wykladal w szkole zoochirur-
kania, gdzie bylo zgromadzonych już
uśmiechniętą, rozmowną (Szczebiot-
mnie, chcąc mnie podrzucić do góry
opracowaniu. Ogólem wydal oko-
gię i farmakologię. Angażowal się w
kilka dziewczynek i drużynowa Wan-
ką przez niektórych zwaną), ludziom
na znak triumfu, ale drużynowa nie
lo 25 publikacji. Dorobek naukowy
powstanie fachowej biblioteki. Ponad-
da Kowalewska. Pięknie, zajmująco
życzliwą, bezgranicznie oddaną har-
dopuścila do tego, mówiąc: ,,Zbyt to
Karola Klaudiusza Wiszniewskiego
to byl kierownikiem terapeutyczno-
opowiadala nam o tym, co to znaczy
cerstwu. Skąd ta sila, pytalam ponad
poważna chwila".
wymaga gruntownego zestawienia
chirurgiczno-akuszerskiej kliniki dla
być skautką, trzeba być dobrą, uczyn-
dziewięćdziesięcioletnią druhnę.
Niebawem rodzina Tomaszew-
i opracowania.
zwierząt w Charkowie. Wraz z profe-
ną, zaradną. Z wielkim zaintereso-
My Kresowiacy tacy jesteśmy,
skich opuścila Sumy, przenosząc się
Karol Wiszniewski byl, jak na
sorem Wiszniewskim zapoczątkowal
waniem uczęszczalyśmy na zbiórki
do tego Pan Bóg daje zdrowie nad-
do Kamieńca Podolskiego a później
ówczesne czasy i możliwości finan-
dzialalność charkowskiej praktycz-
skautów. Wkrótce, w marcu 1918
zwyczajne odpowiedziala. A opty-
do Lwowa. Tam druhna Wanda zda-
sowe którymi dysponowal, pisarzem
nej szkoly weterynaryjnej, zyskując
roku, dopuszczono nas do egzaminu
mizm wynioslam z domu rodzinnego,
la maturę, zalożyla drużynę XX w
nadzwyczaj plodnym. Pisal w języku
szczere uznanie kierownictwa uni-
na stopień ochotniczki. Dnia 29 maja
który byl oazą milości, radości. Nigdy
Gimnazjum Sióstr Urszulanek, potem
polskim, jednak większość jego prac
wersytetu.
tegoż roku nasz Hufiec (jedna druży-
się nie mówilo o zlych rzeczach
wyjechala na studia do Warszawy
ani o zlych ludziach, przywarach,
wszystko bylo dobre i ladne.
Jej ojciec, Juliusz Chrystian To-
maszewski, byl prawnikiem, przed
pierwszą wojną światową prowadzil
kancelarię adwokacką w Chocimiu.
W tym mieście nad Dniestrem uply-
walo szczęśliwe dzieciństwo Wandy
i jej rodzeństwa. Wakacje spędzala
rodzina w majątku Stroince na Buko-
winie, gdzie za posag żony, Marii Ba-
zyliny z Chorbkowskich, córki wlaści-
ciela Laskowce na Podolu, kupil pan
Maria Bazylina i Juliusz Chrystian Tomaszewscy z dzieć-
mecenas dwór z rozleglym ogrodem
mi Janem, Wandą i Marysią, Lwów 1921 r.
i gospodarstwem. Ale...
Pierwszy konny tramwaj w Charkowie
W 1917 roku wybuchla na tere-
na żeńska i jedna męska) wyruszyl za
(skończyla Wydzial Konsularno-Dy-
nie carskiej Rosji rewolucja. Zaczęly
miasto. Na skraju Sum czekal na nas
plomatyczny w Szkole Glównej Han-
ujrzalo światlo dzienne w języku ro-
Na miejscowym uniwersytecie
się zamieszki. Bandy bolszewickie
hufcowy Adam Derejski. A obok ,,pięk-
dlowej), następnie na staż do Antwer-
syjskim. Na szczególną uwagę za-
prowadzil od 1848 roku zajęcia z
zniszczyly doszczętnie dwór i wszel-
ny Oleś", jak byl nazywany w tutejszej
pii i w 1930 roku wrócila do Lwowa.
slugują takie publikacje jak: ,,Metoda
zakresu nauk weterynaryjnych. Bral
kie zabudowania w Stroincach. Na-
Polonii jeden ze skautów, późniejszy
W chwili wybuchu wojny byla czlon-
uczenia pana Żakoto", ,,Obserwacje
też czynny udzial w likwidacji epide-
sza mama byla tym tak przerażona,
śpiewak solista oraz amant filmowy
kiem Komendy Lwowskiej Chorągwi
epizootycznych chorób", ,,Opis Wy-
mii cholery zarówno w Stawropol-
że ojciec nasz wyslal ją i calą naszą
w Warszawie. Trzymal on rozwinięty
Harcerek, potem, podczas okupacji
dzialu Weterynarii Charkowskiego
skiej guberni, jak i Charkowie. Za tę
gromadkę mlodego pokolenia do od-
sztandar, na którym widnial wyha-
jednej i drugiej komendantką pod-
Uniwersytetu". Dodatkowo można
dzialalność byl odznaczony szcze-
leglej guberni charkowskiej, do mia-
ftowany herb Polski oraz emblemat
ziemnej pracy harcerek, czlonkiem
wspomnieć o publikacjach przezna-
gólnym podziękowaniem ze strony
sta powiatowego Sumy. Tam bowiem
skautów. Herb Polski! Byliśmy oszo-
AK. Już jako harcmistrzyni przyje-
czonych do zastosowania w prak-
samego imperatora.
udawal się w ramach ewakuacji nasz
lomieni, wszakże widzieliśmy ten
chala w 1946 roku do Wroclawia, od
tyce, takich jak: ,,O przypadkowych
Napoleon Halicki należal również
wuj, dyrektor banku w Kamieńcu
ukochany przez nas znak jedynie na
razu angażując się w organizowanie
chorobach u koni" ,,O sposobach
do komisji rekrutującej studentów
Podolskim. Pod jego więc opieką po-
obrazkach. Hufcowy odezwal się do
harcerstwa. Przez wiele lat pracowala
polepszenia stanu chlopskich koni".
Charkowskiego Imperatorskiego Uni-
jechaliśmy w daleką podróż. Ojciec
chorążego: ,,Olesiu, tobie powierzam
w Ossolineum, ale zawsze, niezależ-
Tylko w roku 1844 ukazalo się sześć
wersytetu. Po uzyskaniu w 1849 roku
pozostal w Chocimiu.
nasz sztandar. Strzeż go". Każda
nie od pracy zawodowej i rozlicznych
obszernych artykulów na temat pro-
przez charkowską szkolę weteryna-
W Sumach Wanda Tomaszew-
i każdy z nas przyjąl to z przekona-
zainteresowań, pozostawala wierna
kreacji i pielęgnacji koni w warunkach
ryjną samodzielności prof. Napoleon
ska zaczęla uczęszczać do rosyjskiej
niem, że będziemy bronić tego sztan-
harcerskiej slużbie, którą zaczęla w
domowych. Niektóre z tych prac nie
Halicki zostal jej pierwszym dyrekto-
szkoly i tam, w roku 1918, jako dzie-
daru do ostatniej w żylach kropli krwi.
Sumach w 1918 roku a zakończyla
stracily na swej aktualności również
rem i to wlaśnie z jego nazwiskiem
sięcioletnia dziewczynka wstąpila do
Nie bylo jednak potrzebne żadne bo-
wraz z odejściem 23 czerwca 2004
dziś.
utożsamiane są początki weterynarii
polskiego skautingu. A zaczęlo się tak:
haterstwo z naszej strony, poczciwa
roku. Zapytana, co jest w życiu naj-
Byl też inicjatorem ubezpiecze-
w Charkowie. Jednak o dzialalności
Pewnego dnia podeszla do
ludność Sum patrzyla sobie zupelnie
ważniejsze, odpowiedziala:
nia zwierząt, które na terenie Car-
Wyższej Szkoly Weterynaryjnej w
mnie koleżanka z klasy i powiedzia-
spokojnie na gromadkę, która szla ze
Optymizm i wiara w ludzi. Na-
skiej Rosji zostalo wprowadzone
Charkowie, jak i innych Polakach
la, że jeśli zachowam tajemnicę, to
swoim sztandarem. Potem byla gra
czelny skaut świata Baden-Powell
dopiero po czterdziestu latach.
wykladowcach i studentach z lat
powie mi coś ważnego. Zapewnilam
polowa, przedzieranie się przez zaro-
mówil, że misją drużynowego jest
Po 10 latach wytężonej pracy
18491873 opowiemy już w następ-
o dyskrecji, a ona zapytala: ,,czy
śla, rywalizacja pomiędzy gromadką
znaleźć w każdym chlopcu, którego
Karol Wiszniewski zrezygnowal z
nym opracowaniu.
chcesz zostać skautką?" O, tak! Bo
dziewcząt a chlopców. W tym cza-
się ma pod opieką, przynajmniej pięć
o skautingu slyszalam już kiedyś od
sie sztandar pozostawal pod opieką
procent dobra i to dobro rozwijać. Ja
Sprostowanie
byla Maria Baranowa, a nie Maria
starszego brata. ,,To przyjdź jutro o
dwóch strażników. Gdy ja stanęlam
w to wierzę.
Baran, jak zostalo napisane. Artyku-
tej a o tej godzinie na róg tej a tej
na warcie wspólnie z koleżanką z
W artykule Jurija Smirnowa ,,W
ly pani Marii Baranowej o tematyce
ulicy. Będę tam ciebie oczekiwać,
mojej klasy, ta zdradzila mi tajemni-
Opowieść o losach rodziny Toma-
holdzie wielkiemu lwowianinowi",
historycznej i obyczajowej ukazują
ale tylko swej mamie możesz powie-
cę: ,,Jest caly Hufiec, gdyż odbędzie
szewskich oraz wspomnienia druhny
który ukazal się w nr 2324 (315
również na lamach Kuriera Galicyj-
dzieć, dokąd idziesz". Spotkalyśmy
się Przyrzeczenie, które ty wlaśnie
Wandy zamieścilam w książce ,,Saga
316) 2018 naszego pisma, zostal
skiego. Panią Marię Baranową ser-
się z koleżanką o umówionej porze.
będziesz skladać, ponieważ wkrótce
wroclawska. 74 opowieści rodzinne",
popelniony bląd w nazwisku. Sąsiad-
decznie przepraszamy.
Wprowadzila mnie do jakiegoś miesz-
już opuszczasz Sumy, wracając na
wydanie II, Wroclaw 2015.
ką prof. Mieczyslawa Gębarowicza
Redakcja
