Historia w znaczki wpisana

21

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 18­31 stycznia 2019 nr 1 (317)

Do piekla, Hitlerze! Odnowiono male organy

Gdy Niemcy w czerwcu 1940 r. pokonali Francję, prze-

w katedrze lwowskiej

sądzony byl także los Wysp Normandzkich, archipelagu

liczącego siedem zamieszkalych wysp (największą

i centrum administracyjnym jest Jersey) oraz kilkudziesię-

W nocy 15 grudnia 2018 roku w katedrze rzymskokatolickiej pw. Wniebowzięcia Najświętszej

ciu drobnych, będących autonomiczną częścią Wielkiej

Maryi Panny we Lwowie mialo miejsce niezwykle wydarzenie. A nawet tajemnicze, bo o tym

Brytanii, leżących zaledwie 13 do 20 kilometrów od wy-

malo kto wiedzial i nadal malo kto wie. A bylo to nagranie w absolutnej nocnej ciszy kompaktu

brzeży Francji i mających lącznie 198 km². Ich ludność

trzech koncertów organowych wybitnych kompozytorów ­ dwa koncerty Friedricha Haendla

okupanci traktowali zrazu lagodnie, Hitler wciąż bowiem

i jeden Josefa Haydna. Najbardziej niezwykly w tym koncercie byl fakt, że organista gral nie na

wielkich organach katedralnych, lecz na malych, które znajdują się w prezbiterium.

liczyl na to, że z Anglią się dogada co do nowego porząd-

ku w Europie i świecie. W rękach miejscowych pozosta-

nowal w latach 1896­1897 lwowski

­ Ktoś dawniej pomalowal chórek

JURIJ SMIRNOW

wiono cywilną administrację, wprowadzono walutę (tylko

organmistrz Jan Śliwiński z ul. Ko-

na ciemno, jak popatrzylem na niego

tekst i zdjęcie

banknoty) z nominalami w szylingach i pensach.

pernika 16. Organy Śliwińskiego

po raz pierwszy ­ mówi dalej prof.

Te organy milczaly prawie sto lat,

mialy 6 glosów, jedną klawiaturę na

Lyjak ­ bylo mi przykro, ohydne to

co przelożone na angielski znaczylo

TADEUSZ KURLUS

byly poważnie uszkodzone, a oto już

54 klawisze i 312 piszczalek.

bylo. A teraz wygląda jak cacko, jak

To Hell with you, Atrocious Adolf, a

grają! W wyżej wspomnianym kon-

Prof. Wiktor Lyjak powiedzial,

zabytkowe meble. Przy remoncie or-

po polsku ­ Do piekla z tobą, okrutny

Berlin pozostawil także w obie-

cercie wziąl udzial profesor Wiktor Z.

że trwają przygotowania do konser-

ganów chodzilo jednak nie tylko o za-

Hitlerze. Znaczek wszedl do obiegu

gu znaczki angielskie (dopuszczal-

Lyjak z Warszawy (organy) i orkiestra

wacji i kapitalnego remontu wielkich

bytkowe obudowanie, lecz o dźwięk,

na byla korespondencja między

1 kwietnia 1941 r.

kameralna lwowskiej Akademii Mu-

organów na chórze muzycznym, któ-

bo wlaśnie to jest duszą instrumentu.

wyspami), z tym, że obiegowe z

20 stycznia 1942 r. ukazal się

zycznej im. Mykoly Lysenki ,,Akade-

re potrwają trzy lata. Organy trzeba

Bylo przy tym dużo pracy, bo trzeba

wizerunkiem króla Jerzego VI naka-

kolejny znaczek, z nominalem ½ d

mia" pod batutą prof. Artura Mykytki.

będzie rozebrać do najmniejszych

bylo zrobić nowe piszczalki, ustawić

zal przecinać ukośnie na pól. Potem

(pensa). W tym wypadku jego projek-

Orkiestra sklada się ze studentów

części, wyremontować je, zamienić

nowy silnik elektryczny, przebudo-

niemieckie wladze postanowily na

tant przydal mu w narożnikach nowe

Akademii. Kierownikiem artystycznym

zniszczone przez czas i zlożyć na

wać trakturę. Calą tą odpowiedzial-

pozostalym zapasie znaczków na-

litery: AABB. Ten akronim w rozwi-

jest wybitny lwowski kompozytor prof.

nowo. Dlatego wlaśnie powstala idea

ną pracą zajmowaliśmy się razem

drukować swastykę, ale zaniechano

Myroslaw Skoryk, zaś dyrygentem

wyremontowania malych organów,

z Bernardem Termenem z Wilna.

tego, by nie antagonizować spole-

prof. Igor Pylatiuk, rektor Akademii.

na których organista będzie grać w

Wspólpracuję z nim już od lat. Jest

czeństwa. Gdy już zapas brytyjskich

Zadanie muzycy mieli nielatwe.

czasie trwania prac remontowych

to znakomity organmistrz, wileński

znaczków się wyczerpal, przez

Odleglość między organistą a orkie-

organów wielkich.

Polak, syn organisty z Ostrej Bramy.

pewien czas placono za uslugi

strą wynosila 15 metrów w pionie,

pocztowe gotówką, ale bylo to nie-

większość zaś mlodych orkiestran-

wygodne, więc uznano za celowe

tów grala z organami po raz pierwszy

wydrukowanie lokalnych znaczków.

w życiu. Więcej ­ niektórzy mlodzi

Opracowanie ich projektów powie-

muzycy-Ukraińcy nie bywali wcze-

rzono emerytowanemu pulkowni-

śniej w kościele i nie slyszeli na żywo

kowi Normanowi Rybotowi, który

brzmienia organów. Profesor Lyjak

wpierw nie chcial przyjąć zlecenia,

też mial przed sobą trudne zadanie.

by nie bylo podstaw do posądze-

Male organy ­ to typowo kościelny

nięciu brzmi: Ad Avernum Bloody

nia go o kolaborację z okupantami,

instrument, zbudowany bardzo do-

Benito, który odnosi się d Mussoli-

ale potem zmienil zdanie, uznal

brze, ale nie przeznaczony na taki

bowiem, że da mu to okazję do wy-

niego i w tlumaczeniu może chyba

fajerwerk dźwięków jak w koncertach

znaczyć: Do piekla z tobą, krwawy

rażenia sprzeciwu wobec okupacji,

Haydna i Haendla. Ale profesor ,,wy-

Benito.

bez narażenia się na konsekwencje.

cisnąl" z organów wszystko co bylo

W jaki sposób? Zaraz to wyjaśnimy.

Nie koniec na tym: w czerwcu

możliwe. ,,Krew mi leciala z palców,

1943 r. ukazala się sześcioznacz-

ponieważ w kościele bylo bardzo

kowa seria pokazująca wyspiarskie

zimno, kiedy to nagrywaliśmy, ale

krajobrazy. Opracowanie jej projek-

osiągnęliśmy znakomity rezultat" ­

tu zlecono miejscowemu plastykowi

powiedzial.

Edmundowi Blampiedowi z zalece-

Wiktor Z. Lyjak jest profesorem

Wielkie organy mają bardzo in-

Pan Bernard studiowal w Warszawie,

niem, że seria nie może mieć żadne-

Uniwersytetu Jana Kochanowskiego

teresującą historię. Jest to stary in-

ma dyplom organmistrza, najwyższe

go odniesienia do Wielkiej Brytanii,

w Kielcach, kierownikiem Zakladu

strument, który powstal w 1839 roku.

uprawnienia, które można otrzymać

ani króla. Artysta niby to zastosowal

Historii, Teorii i Edukacji Muzycznej,

Wybudowal go organmistrz Roman

w Unii. Mial w tym roku wiele prac,

się do tego polecenia, ale umiejętnie

doktorem habilitowanym nauk huma-

Ducheński, wówczas najlepszy we

ale powiedzialem mu, że musi zrobić

je ominąl. Na znaczku z najwyższym

nistycznych, rzeczoznawcą ministra

Lwowie. W 1859 roku przeprowadzo-

te organy dla Lwowa i zrobil. Bra-

nominalem widzimy, że kosztuje 3

Kultury i Dziedzictwa Narodowego,

no kolejny remont. Wlaśnie wtedy

kujące części i piszczalki robiono

D, a po obu stronach cyfry ­ jakieś

artystą muzykiem. Wlaśnie on w

Ducheński przerobil organy i ustawil

w Wilnie, później montowaliśmy je

wykrętasy. Gdy się im dokladniej

lipcu 2018 roku byl pomyslodawcą

klawiaturę z boku, by organista mógl

w katedrze we Lwowie. Ksiądz pro-

Po pierwsze, pulkownik intere-

przyjrzeć, dostrzegamy po lewej, sty-

konserwacji i uruchomienia histo-

widzieć oltarz glówny. Przedtem

boszcz Jan Nikiel też bardzo pragnąl

sowal się heraldyką, toteż zapro-

lizowaną literę G, a po prawej ­ R,

rycznych organów katedry lwowskiej.

organista siedzial niewygodnie ty-

tej renowacji, pomagal nam, czym

jektowal znaczek z trzema lwami,

początkowe litery angielskiego mo-

Ideę wsparlo Ministerstwo Kultury i

lem do oltarza i widzial co się dzieje

tylko mógl. Ale i on nie do końca wie-

wziętymi z herbu, który król Wielkiej

narchy, George Rex, czym Blampied

Dziedzictwa Narodowego Rzeczypo-

przy oltarzu tylko za pośrednictwem

rzyl, że wszystko się uda. Mam jed-

Brytanii Edward I przyznal w 1290

okazal swą lojalność wobec króla Je-

spolitej Polskiej. Sfinansowal ją Naro-

specjalnie umieszczonego lusterka.

nak twardą rękę i wszystko się udalo.

r. ówczesnemu baliwowi (urzędni-

rzego, swój patriotyzm. Niemcy nie

dowy Instytut Polskiego Dziedzictwa

Później organy przerobil Ignacy Że-

Organy ożyly.

dostrzegli tego podstępu, znaczek

kowi utrzymującemu porządek na

Narodowego za Granicą ,,Polonika".

browski. Zaś w 1899 roku Śliwiński

Prof. Wiktor Lyjak powiedzial

wydrukowano w Paryżu w nakladzie

wyspie). Niemcy nic nie wiedzieli o

Wedlug programu prac konserwator-

przebudowal kapitalnie wielkie orga-

również, że jest bardzo zadowolo-

360 000 egzemplarzy.

jego pochodzeniu, toteż nie sprze-

skich postanowiono wyremontować

ny i zbudowal podwójny neogotycki

ny dźwiękiem wyremontowanych

ciwili się. Nie zorientowali się także,

organy i poddać konserwacji zabyt-

prospekt. W latach 20. XX w. usta-

organów. Zapisano kompakt, który

że Rybot umieścil w każdym naroż-

kowy chórek, na którym organy są

wiono elektryczny silnik, który napę-

będzie prezentowany we Lwowie 1

niku znaczka literę A (odczytamy

ustawione. Starannie zakonserwo-

dzal powietrze do miechów.

kwietnia 2019 roku. Nie jest to zwykly

je lepiej z pomocą lupy). Polączo-

wano prospekt organowy, który za-

Male organy w prezbiterium nie

dzień, tylko kolejna rocznica Ślubów

ne dawaly skrótowiec AAAA. Co

chowal się w dobrym stanie.

byly zmodernizowane, nie zainstalo-

króla Jana Kazimierza w katedrze

oznaczal, wiedzial tylko projektant

Drewniany chórek organowy,

wano dla nich silnika elektrycznego,

lwowskiej. Będzie uroczysta msza

i niewielkie grono wtajemniczonych.

również male organy we wspólcze-

wskutek czego zamilkly, a z czasem

św., będą wysocy goście. Być może

Dla bezpieczeństwa poslużyl się

snym ksztalcie powstaly w latach

zabrano z nich wszystkie piszczalki

przyjedzie prof. Piotr Gliński, minister

laciną: Ad Avernum, Adolphe Atrox,

1894-1897 wskutek neogotyckiego

oprócz dużych z fasady. W paździer-

Kultury i Dziedzictwa Narodowego

przeksztalcenia prezbiterium katedry.

niku 2018 roku zostala podpisana

RP. Wlaśnie na ten dzień zostanie

Poszukuję rodziny mojego dziadka

Chórek organowy (balkon) drewnia-

umowa z wykonawcami renowacji,

przygotowany wielki koncert i nastąpi

ny, wsparty na czterech ażurowych

przyznano finansowanie z Instytutu

uroczysta prezentacja wyremontowa-

kroksztynach z bogato rzeźbionym

,,Polonika" i prace ruszyly. Konserwa-

nych organów. W koncercie wezmą

Posiadam ich zdjęcia. Może to

Witam! Poszukuję rodziny mo-

i ozdobionym parapetem wykonala

cję drewnianego chóru i prospektu

udzial polscy i ukraińscy muzycy.

pomoże w poszukiwaniach.

jego dziadka. Nazywal się Piotr Fe-

w latach 90. XIX w. firma kamieniar-

organowego wykonala polsko-ukra-

A dalej będą nowe wyzwania, w

diow (Fediw), urodzony w 1908 r. we

sko-rzeźbiarska Ferdynanda Majer-

ińska grupa konserwatorów na cze-

tym remont i konserwacja wielkich

wsi Kupnowice Stare. Wiem, że jego

Z pozdrowieniami

skiego z Przemyśla. Male organy

le z Pawlem Sadlejem z Warszawy.

organów katedralnych i remont chó-

siostrzeńcy lub bratankowie miesz-

Stefania Maria Kiwertz

przebudowal i od nowa przekompo-

Mieli oni sporo pracy.

ru muzycznego.

kali we Lwowie w 1961 r.

kiwitina1@wp.pl