29

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 18­31 stycznia 2019 nr 1 (317)

Polskie zabytki mamy we krwi...

W czasie pierwszej zarekwirowano

oltarz glówny i dwa boczne. Niestety

na potrzeby wojska wspaniale sta-

podczas tych prac rozebrane zosta-

re dzwony, a w 1940 roku karmelici

lo pólnocne skrzydlo klasztoru. Bylo

Taką konkluzją rozpocząl slowo wstępne do pol-

zmuszeni zostali do opuszczenia

wprawdzie w stanie ruiny, ale jednak

swego klasztoru ­ sowieci zorgani-

zachowala się fasada i calość mogla

skiego wydania ,,Polskich zamków i rezydencji na

zowali tu szkolę oficerską.

być odbudowana przy bardziej sprzy-

Ukrainie" jej autor Dmytro Antoniuk, staly autor ma-

Interesujące jest to, że zakonnicy

jających okolicznościach.

wrócili tu już w pierwszym dniu inwazji

Zdawać by się moglo, że za-

terialów o historii polskiej architektury na Ukrainie,

niemieckiej ­ 22 czerwca 1941 roku.

bytek zostal przywrócony do życia,

zamieszczanych na lamach Kuriera Galicyjskiego.

Gdy front znów powrócil w te strony,

gdy w 2010 roku wybuchl pożar,

zabytek zostal poważnie uszkodzo-

który zniszczyl dach kościola i po-

ny. W 1946 roku zakonnicy opuścili

ważnie uszkodzil nieliczne zacho-

klasztor ostatecznie ­ wraz z 60. ro-

wane freski. Remont dachu sfinan-

dzinami z wioski wyjechali do Polski.

sowaly polskie rodziny przesiedlone

Do krakowskiego konwentu zabrali

z Sąsiadowic. Wyszlo to klasztorowi

ze sobą wyposażenie liturgiczne,

na dobre, bo już w rok po pożarze

bibliotekę i księgi metrykalne. Rzecz

powrócili do Sąsiadowic prawowi-

jasna, że zabrali ze sobą również

ci wlaściciele klasztoru ­ karmelici

cudowną figurkę św. Anny.

trzewiczkowi. Wkrótce odbyla się

W opuszczonych zabudowa-

znamienna uroczystość: arcybiskup

niach sowieci umieścili magazyny

lwowski Mieczyslaw Mokrzycki pod-

kolchozowe. Nikt nie doglądal i nie

czas uroczystego nabożeństwa po-

remontowal (specjalnie) zabytku i gdy

święcil kopię cudownej figurki św.

runąl dach (jeszcze za Chruszczowa)

Anny. Wykonal ją jeden z krakow-

calość opuszczono.

skich artystów-restauratorów, który

W 1989 roku ruiny klasztoru zo-

pragnąl pozostać anonimowym.

staly zwrócone nielicznym katolikom.

Po kościele i celach klasztornych

Rozpoczęto remont zabytku. Wznie-

oprowadzil mnie gościnnie przeor

siono nowe sklepienia, zmieniono for-

klasztoru o. Zbigniew Czerwień. Na

mę dachu. Niestety farbami olejnymi,

moją prośbę przywdzial nawet świą-

bec tego przyszla kolej na wydanie

ną i historią. Jak zawsze, musi być

nie dość starannie ,,odnowiono" daw-

teczny habit zakonny i pozowal do

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

,,Polskich zamków i rezydencji..." po

ten pierwszy impuls, który zaowo-

tekst i zdjęcie

ne freski. Oryginalne pozostaly jedy-

zdjęcia przy cudownej figurce.

polsku.

cowal z czasem chęcią zglębienia

nie w kaplicy Matki Bożej. Zachowala

Dodać należy, że opodal klasz-

Wersja polskojęzyczna jest nie

tematu i przerósl w zamilowanie do

Polski czytelnik, pasjonujący się

się tu, choć mocno uszkodzona kom-

toru leży XIX-wieczna posiadlość

mniej pasjonująca niż oryginalna,

kultury, języka, historii i architektury

historią Kresów I Rzeczypospolitej

pozycja z Matką Bożą przekazującą

Sienińskich. Po likwidacji tu stacji

tym bardziej, że autor w trakcie jej

polskiej.

ma szanse wziąć do rąk rzecz unikal-

szkaplerz św. Szymonowi. Wyremon-

sortowania nasion majątek popada w

przygotowania dokonal uzupelnienia

Zaczęlo się szperanie w litera-

ną. Nie jest to w pelnym sensie prze-

towane zostaly oryginalna ambona,

calkowitą ruinę.

materialu, zamieścil nowe zdjęcia,

turze i różnych dostępnych publi-

wodnik, których w ostatnim dwudzie-

dodatkowe informacje. Dla polskiego

kacjach, których w tych czasach

stoleciu pojawilo się w Polsce wiele.

czytelnika ta publikacja jest niewątpli-

nie bylo za wiele. Aż trafily mu do

Jest to dokument o stanie zabytków

wie odkryciem polskiej obecności na

rąk ,,Dzieje rezydencji na dawnych

polskiej architektury na tych rozle-

terenach prawobrzeżnej Ukrainy. Z

kresach Rzeczypospolitej" ­ mono-

glych terenach w dniu dzisiejszym.

lektury znane są przeważnie obiekty

grafia Romana Aftanazego, obej-

Wielu czytelników z pewnością nie

o charakterze obronnym z wieków

mująca w 11 tomach historię okolo

orientuje się nawet ile tego bylo, co

XVI­XVIII. Natomiast o licznych pa-

1500 polskich palaców i dworów

dotrwalo do naszych czasów i w ja-

lacach i dworkach, które budowali

oraz ich wlaścicieli na Kresach

kim stanie są poszczególne obiekty.

Polacy, zbyt dużo informacji nie ma.

Wschodnich Rzeczypospolitej w

Tradycyjnie ,,zwykly" turysta zwiedza

A w XIX wieku na tych ziemiach Pola-

granicach sprzed 1772. Postanowil

takie obiekty jak zamki wokól Lwowa,

cy byli tą warstwa ludności, która pod

więc na wlasne oczy zobaczyć to,

Krzemieniec, Zbaraż, Kamieniec,

zaborem rosyjskim rozwijala prze-

o czym przeczytal. I tu zetknąl się z

Chocim. Bardziej dociekliwi docierają

mysl i napędzala gospodarkę. Zdo-

brutalną rzeczywistością. To o czym

do kilku innych. Ale i tych nie będzie

bywając w taki sposób fortuny two-

czytal jak o wspanialej rezydencji

więcej niż 20-25 zabytków. Proszę

rzyli wspaniale rezydencje, zapraszali

nie istnialo w ogóle, bylo w skrajnej

więc zajrzeć do książek Antoniuka i

najlepszych architektów, zdobili swe

ruinie, napotykal najwyżej szkolę,

poczytać sobie o tych 470 obiektach,

rezydencje dzielami sztuki lub ko-

dom dziecka, lub lecznicę psychia-

do których dotarl, opisal, wytyczyl

piami najlepszych dziel europejskich

tryczną, umieszczone w dawnych

trasy. Dopiero ta cyfra świadczy o

mistrzów, dla nich tworzono wspa-

wspanialych rezydencjach. Począt-

ogromie wykonanej pracy i setkach

niale kompleksy parkowe przy rezy-

kowo, od początku lat 1990, wy-

przejechanych kilometrów.

dencjach. I o tym wszystkim możemy

cieczki nosily charakter wypadów

W marcu 2012 roku we Lwowie

przeczytać w książkach Dmytra Anto-

weekendowych w okolice blisko

odbyla się prezentacja dwutomo-

niuka. Dla wielu czytelników będzie to

Kijowa. Z czasem zacząl zapusz-

wego wydania ,,Polskich zamków

material niezwykle interesujący.

czać się coraz dalej, poświęcając

i rezydencji na Ukrainie" Dmytra

Niestety do tej beczki miodu,

swej pasji okresy wakacji i urlopów.

Antoniuka po ukraińsku. Już wów-

muszę dodać lyżkę przyslowiowego

Z nieodlącznym aparatem fotogra-

czas ta publikacja wywolala wielkie

dziegciu. Nie wiadomo, czy to po-

ficznym dokumentowal napotkane

zainteresowanie, szczególnie wśród

śpiech w przygotowaniu polskiego

obiekty. W notatniku spisywal trasy,

historyków i przewodników wycie-

wydania, czy brak kompetentnych re-

którymi można bylo do nich dotrzeć,

czek. Wówczas to Dmytro Antoniuk

daktorów i korektorów, poslugujących

opisywal też jakość dróg, po których

udzielil również wywiadu Kurierowi

się na bieżąco językiem polskim, spra-

podróżowal swą ,,Ladą", ryzykując

Galicyjskiemu. Już podczas tej pre-

wily, że w tekście publikacji jest wiele

urwanie zawieszenia. Udalo mu się

zentacji byly glosy doradzające au-

blędów gramatycznych, językowych,

nawet zalatwić specjalne pozwole-

torowi polski przeklad swego dziela.

Wnętrze odnowionego klasztoru karmelitów trzewiczko-

stylistycznych i zwyklych literówek,

nie w zarządzie slużby penitencjar-

I oto, po ponad sześciu latach, na-

wych w Sąsiadowicach

które trudno tu zwalić na tradycyj-

nej Ukrainy na odwiedzanie obiek-

reszcie mamy wersję polską.

nego ,,chochlika drukarskiego" Przy

tów zabytkowych, w których mieści-

Zainteresowanie tego rodzaju

Szukam przodków

wznowieniu polskiej edycji ,,Polskich

ly się więzienia. Zwyciężyla w nim

obiektami autor podjąl w wieku lat

zamków i rezydencji na Ukrainie" do-

żylka badacza i odkrywcy. Z każdej

16, kiedy to po raz pierwszy trafil

brze byloby poddać material doklad-

wędrówki zbieral interesujące mate-

do obronnego klasztoru w Berdy-

niejszej analizie i korekcie.

rialy, fakty, a nawet odkrywal nowe

czowie. Jak sam twierdzi, ma tro-

Wilhelm  Tuszyński  urodzony

wala tylko szlachta z wysoko posta-

Tym niemniej, te niedociągnięcia

nieopisane dotąd obiekty.

chę polskiej krwi po babci, polowę

02.02.1895 r. we Lwowie (ustne źró-

wionych rodów. Ślub z Marią Wryk,

nie umniejszają wartości informacyj-

Przez kolejne lata ­ do roku 2010

rosyjskiej, a czuje się Ukraińcem.

dla ­ we Wloszech), syn Marii Tuszyń-

1919 rok (rodzina z poetą Ferdynan-

nej publikacji, która będzie wspanialą

zebralo się tyle materialu, że Dmy-

Wyrósl w Kijowie, więc ,,Dom z Chi-

skiej, zm. 1973 roku, uciekający przed

dem Kurasiem). Ustny przekaz infor-

lekturą na zimowe wieczory i inspira-

tro Antoniuk pokusil się o wydanie

merami" Horodeckiego byl dla niego

wojną (represje, zaborcy?) rodzice

muje o tym, że rodzina mogla uciec do

cją do odkrycia Ukrainy na nowo w

drukiem tego co widzial i co opisal.

czymś codziennym. Wówczas, w

zostawili go pod opiekę księżnej Lu-

Kanady. Pradziadek przez cale życie

sezonie letnim. Będzie też niewątpli-

Lekkie pióro, fakty historyczne, po-

Berdyczowie, zorientowal się, że na

bomirskiej (Dom Dziecka w Bydgosz-

szukal swojej rodziny. Czuję się zo-

wie impulsem do badań nad historią

wiązane z poszczególnymi zabytka-

tym kijowskim obiekcie polska archi-

czy). W późniejszym czasie pradzia-

bowiązany do próby dokonania tego,

poszczególnych rodów i ich wkla-

mi legendy, podejście z humorem do

tektura na Ukrainie się nie kończy.

dek pracowal dla księżnej, obejmowal

czego nie udalo się pradziadkowi.

dem w rozwój gospodarki tych ziem,

napotykanych sytuacji i interesujący

Jako mlodzieniec rozczytywal się w

stanowisko zarządcy leśnego, okolice

Pozdrawiam

nad naszym wspólnym dziedzictwem

temat sprawily, że ukraińskie wyda-

Sienkiewiczu: bitwy, batalie, obrony

Przemyśla. Jak się dowiadywalem od

prawnuk Kamil

i ,,...nad naszą wspólną historią" ­ jak

nie rozeszlo się momentalnie i dziś

twierdzy i zamków ­ tak zrodzilo się

historyków, stanowisko takie obejmo-

dreamman2@o2.pl

określil to Dmytro Antoniuk.

jest praktycznie nie do kupienia. Wo-

zainteresowanie architektura obron-