14

Nagrodzony reportaż

26 kwietnia­16 maja 2019 nr 8 (324) * Kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Nie masz pana nad ulana, nad ulana króla Jana

Reportaż pochodzącego z Rzeszowa Piotra Soboty otrzymal pierwszą nagrodę w konkur-

sie literackim, zorganizowanym przez Fundację Pomoc Polakom na Wschodzie oraz Portal

Internetowy IDA. Konkurs ogloszony byl z okazji setnej rocznicy odzyskania przez Polskę

Niepodleglości. Wyróżniony tekst opowiada historię odnalezienia szabli adiutanta dowód-

cy 14 Pulku Ulanów Jazlowieckich, przed wojną stacjonującego we Lwowie oraz wplywu

tej szabli na powstanie w Wierzawicach (na Podkarpaciu) oddzialu kawalerii ochotniczej.

Radiową wersję nagrodzonego reportażu wyemitowalo Radio Lwów. Naszych czytelników

zapraszamy do lektury nagrodzonego reportażu.

PIOTR SOBOTA

Przedwojenna elegancja

­ Mundury byly wszystkie ta-

Do Wierzowic ­ miejscowości

kie same. Jednak każdy pulk mial

nieopodal Leżajska docieram wcze-

wlasny, odmienny proporczyk, wy-

snym wieczorem. Wita mnie mężczy-

haftowany na kolnierzu munduru ­

zna w granatowym polarze z napi-

wyjaśnia ulan z Wierzawic. ­ Barwy

sem: weterynarz. Od razu zdaję so-

pulkowe mogly się powtarzać. Na-

bie sprawę, że nie mam do czynienia

sze, to biel i amarant ­ dodaje. ­W

z kimś zwyczajnym. Mężczyzna z pa-

okresie międzywojennym 9 pulków

sją opowiada o tym, że udalo mu się

posiadalo te same barwy. 20 Pulk

bardzo tanio kupić karabin Mausera.

Ulanów im. Króla Jana III Sobieskie-

Pan Pawel zaprasza mnie na wyso-

go, którego spadkobiercami jeste-

kie schody, u których końca otwiera

śmy, ma wyhaftowany monogram

się świat brutalnie demolujący moje

Janus Tertius Rex (z laciny Jan III

dotychczasowe zdystansowanie.

król ­ red). To byl wyróżnik, jakich

nie mialy inne pulki ­ wyjaśnia Guzy.

­ Różnice byly również w nakryciach

Wehikul czasu

Trochę zmieszany siadam za

glowy. Pulki ulańskie i strzelców

dlugim, masywnym, drewnianym sto-

konnych mialy otoki czworokątne.

lem. Na nim ciasteczka, plyty DVD

Natomiast otoki szwoleżerów byly

i pilot do telewizora. ­ Plyty są dla

okrągle ­ dodaje.

pana redaktora na pamiątkę ­ mówi

weterynarz. ­ Zanim zaczniemy roz-

Wyznawcy Mahometa

mowę, chcialbym, żebyśmy obejrzeli

­ W przededniu wojny polsko-

fragment filmu ­ zachęca.

rosyjskiej powstal tatarski pulk ula-

nów. Pulk ten wziąl udzial w wal-

kach zarówno w 1919 jak i w 1920

Do kadryla trzeba więcej

roku. Tworzyli go Tatarzy, obywatele

niż dwojga

Oglądamy kadryla ­ taniec tań-

II Rzeczypospolitej ­ mentorskim

Piotr Sobota

czony naprzemiennie przez cztery

tonem tlumaczy pan Pawel. ­Ta for-

pelni wytroczone, czyli wyposażone.

pary, ustawione w kwadrat. Tyle, że

są replikami karabinów z 1898 roku.

ki opisujące losy danego szwadronu

macja na kolnierzach miala wyhafto-

Zawierają: koce, peleryny, przytro-

na tym filmie par jest więcej. Tańczy

Taka broń byla używana jeszcze w

kawalerii. Mają też taką żurawiej-

wany symbol pólksiężyca ­ wyjaśnia

czoną szablę, a także sakwy. Byly

się na parkurze lub w plenerze, a parę

pierwszych latach po II wojnie. Od

kę wierzawicko-rzeszowscy ulani.

z pamięci meandry struktury polskiej

w nich bardzo często środki do pie-

stanowi jeździec i koń. Pan Pawel z

1923 roku mausery na licencji byly

Zaczynala ona jedną z plyt DVD,

armii wierzwiczanin. Mój wzrok pada

lęgnacji koni ­ wyjaśnia ,,czlowiekowi

wielką pasją i znawstwem tlumaczy

produkowane w Radomiu. Byla to

jakie prezentowal mi Guzy. W tym

na szable. Są to zdaniem Guzego

z miasta" ulan, pasjonat. ­ Z tylu są

meandry tańca i innych zawilości ulo-

wersja bardziej przystosowana dla

miejscu poslużę się jej fragmentem:

dwie najbardziej znane szable okresu

przymocowane tak zwane owsia-

żenia konia. Widzimy też fragmenty

kawalerii ­ tlumaczy dowódca pod-

Kieszeń pusta, mina pana/To ulani

międzywojennego. ­Wzór 21 i sza-

ki. Pojemniki plócienne, w których

musztry i mszy z oprawą wojskową

karpackich ulanów.

króla Jana.

bla ulańska tak zwana ,,ludwikówka"

przechowywano dobową rację żyw-

w wykonaniu kawalerzystów. Tyle,

z 1934 roku ­ wyjaśnia mundurowy

nościową dla konia. Byl to owies

że te filmy nie są czarnobiale. To nie

weterynarz. ­ To szabla z Radomia.

Liceum

Koń

­ szczególowo wyjaśnia porucznik

archiwalia pasjonata. ­ To fragment

Na mocy porozumienia między

­ Koni ci u nas dostatek ­ żartuje

Uznana za najlepszą szablę świata.

Guzy. Dla laika rzęd koński wygląda

kadryla z takimi elementami, jakich

dyrektorem Zespolu Szkól Liceal-

pan Pawel. ­ Mamy ich do dyspozycji

W 29. roku Ministerstwo Spraw Woj-

jak rozbudowana wersja siodla.

nikt na świecie jeszcze nie wykony-

nych Zbigniewem Trębaczem, a pul-

26. Ale nasze wierzchowce są dla nas

skowych oglosilo konkurs na najlep-

wal ­ tlumaczy pasjonat. ­ Odkąd

kownikiem Guzym zostal zorganizo-

też w innych miejscowościach. Gdy-

szą szablę. Komisja pod nadzorem

mamy krytą ujeżdżalnię, możemy

wany pluton kawalerii. Trzon stano-

by zaszla potrzeba, jesteśmy w sta-

Wieniawy Dlugoszowskiego wybrala

To jest Polska

W międzywojniu mieliśmy w

pracować również zimą. Dzięki

wią uczniowie leżajskiego liceum. ­

nie zebrać okolo pięćdziesięciu koni

wzór 34. ­ dopowiada ulan z Wie-

Polsce 40 pulków kawaleryjskich.

temu, niebawem zadziwimy wszyst-

Pierwotnie miala to być jedna, dwie

­ skrzętnie wylicza Guzy. ­ Szwa-

rzawic. Tajemnica skuteczności tej

Niektórzy historycy kultowi konia, ja-

kich ­ z dumą podkreśla.

sekcje. Czyli 6­12 osób. Ale pluton

dron podkarpacki jest największy

szabli tkwi zdaniem Guzego w lekkim

kim byl otaczany, przypisują polskie

urósl do 70. osób ­ tlumaczy Guzy. ­

w kraju i skupia okolo stu dwunastu

odchyleniu glowni w prawo. Szabla

opóźnienia cywilizacyjne. Podob-

Niespelna 30 osób tworzy orkiestrę

ulanów ­ dodaje. W plutonie są też

umożliwia cięcie stalowych prętów

Porucznik

no nawet Józef Pilsudski byl dość

Sala z dużym stolem otoczona

kawaleryjską. Wszyscy czlonkowie

kobiety. Ubierają się w mundury woj-

grubości pól centymetra ­ dodaje

sceptycznie nastawiony do nowinek

jest przez przeszklone, delikatnie

tej orkiestry również zobowiązani

skowego przysposobienia konnego

pasjonat. ­ Na wyposażeniu mamy

technicznych w polskiej armii. ­ Na

podświetlone szafy. W szafach

są do umiejętności jazdy konnej ­ z

­ tak zwanych krakusek. Szesnasto-

jeszcze lance ­ z dumą podkreśla

wspólczesnym polu walki liczy się

mundury ­ jak mówi porucznik Pa-

dumą wyjaśnia porucznik.

letnia Kinga Kupras jest tego dowo-

Guzy. Przypomina mi się kolejna

mechanizacja ­ tlumaczy konny

wel Guzy ­ wzór 36. Oznacza to, że

dem. ­ Machanie szablą nie jest dla

żurawiejka: lance do boju, szable

pasjonat. ­ Już kampania 39. roku

mundury są uszyte dokladnie we-

mnie zbyt męskie ­ tlumaczy nasto-

w dloń, bolszewika goń, gon, goń.

Pluton

zweryfikowala kawalerię jako prze-

dlug wzoru zatwierdzonego przez

Pluton Wierzawice ,,Szwadronu

latka. ­ Jazda konna i kultywowanie

Dzielę się nią z ulanem. ­ Tak, to

starzaly rodzaj sil zbrojnych. Milość

Ministerstwo Spraw Wojskowych

Podkarpacie" w barwach 20 Pulku

tradycji nie jest dla niej anachronicz-

byly wlaśnie takie lance ­ wykazuje

do konia zahamowala rozwój me-

II Rzeczypospolitej w 1936 roku.

Ulanów im. Króla Jana III Sobie-

ne. ­ Zaczynam dopiero ­ tlumaczy.

się refleksem Guzy. ­ Wrócily one do

chanizacji w naszej armii ­ potwier-

Wszystko  rygorystycznie  prze-

skiego. Tak brzmi pelna, oficjalna

­ Dwa razy w tygodniu mamy jazdę.

lask wlaśnie w tym ciężkim dla Polski

dza glosy historyków Pawel Guzy.

strzegane. Nawet nitka do szycia

nazwa wierzawickich ulanów. Przed

Trwa godzinę do póltorej ­ tlumaczy

okresie. Mamy lance ­ wzór francu-

­ Można to prześledzić chociażby

munduru jest dokladnie odwzoro-

II wojną światową ulani króla Jana

dziewczyna w mundurze strzeleckim.

ski. W górnej części przytwierdzony

na przykladzie przemieszczania się

wana i określona w tym regulami-

stacjonowali w Rzeszowie (najslyn-

Krakuska uczęszcza do klasy o pro-

jest proporzec pulkowy. Kolor ama-

wojska ­ dodaje. ­ Konno maksy-

nie. Oprócz mundurów w szafach

niejszym z nich byl urodzony w Ja-

filu wojskowo- ratunkowym leżajskie-

rantowy ze wstążką granatowo-bialą

malnie przejeżdżamy kilkadziesiąt

są rogatywki. W jednej, zamkniętej

śle major Henryk Dobrzański ­ red).

go Zespolu Szkól Licealnych.

przez środek ­ wyjaśnia.

kilometrów dziennie, a samochody

na klucz są mausery. Karabiny są

Każdy pulk kawalerii mial swoje cha-

przedwojenne robily to samo w kilka

przerobione z tych strzelających

rakterystyczne barwy. W wypadku

Konia z rzędem

Amarant

godzin. Tylko konieczność przewo-

ostrą amunicją na bezpieczną broń

tych rzeszowskich i ich spadkobier-

­ Za naszymi plecami są tak

­ Wlaściwie, jaki to kolor, ten

żenia armii w trudnym terenie uspra-

używaną podczas defilad i pokazów.

ców byl to kolor bialo-amarantowy.

zwane kulbaki ­ wyjaśnia Guzy ­

amarant ­ dopytuję? ­ Jest on czę-

wiedliwia wykorzystanie konia ­ wy-

Mausery strzelają z pomocą sprężo-

Kawaleryjskie pulki mialy też swoje

wierzawicki ,,dobrodziej". ­ Jest,

sto uznawany jako kolor czerwony.

jaśnia weterynarz, pasjonat.

nego powietrza. Te za moimi plecami

żurawiejki ­ czyli żartobliwe piosen-

to wzór z 1936 roku. Kulbaki są w

Aczkolwiek jest na pograniczu od-