18

Okruchy historii

26 kwietnia­16 maja 2019 nr 8 (324) * Kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Falszywa symetria

Historyczne losy Polaków i Ukraińców są ze sobą mocno powiązane. Oba narody mu-

sialy znosić obce panowanie, rządy bolszewików i okupację niemiecką i musialy wal-

czyć o swoją wolność. W związku z tym wśród historyków ukraińskich panuje od pew-

nego czasu tendencja do porównywania historii walki wyzwoleńczej obu narodów

w celu ukazania wspólnych cech i podobieństw w metodach walki z przeciwnikiem.

W przypadku historii konfliktu polsko-ukraińskiego wykazuje się pewną symetrycz-

ność obu walczących ze sobą stron, zacierając istotne różnice między nimi. Jedno-

cześnie walki i zbrodnie wojenne z lat 1942­1947 są prezentowane jako wojna dwóch

równorzędnych przeciwników (,,druga wojna polsko-ukraińska"), kierujących się po-

dobnymi patriotycznymi idealami i stosujących te same metody.

nie rezygnowalo z walki o niepod-

MIROSLAW SZUMILO

leglość Ukrainy, ale w oczekiwaniu

Terrorystyczna dzialalność Ukra-

na odpowiedni moment do podjęcia

ińskiej Wojskowej Organizacji (UWO),

walki staralo się wzmacniać ukraiń-

a następnie Organizacji Ukraińskich

ski stan posiadania w Polsce.

Nacjonalistów, skierowana przeciw-

Spodziewane zalagodzenie kon-

ko państwu polskiemu, jest zesta-

fliktu polsko-ukraińskiego i poprawa

wiana z analogiczną dzialalnością

sytuacji ukraińskiej ludności stano-

Organizacji Bojowej PPS przeciwko

wily śmiertelne zagrożenie dla stra-

rosyjskiemu zaborcy. Tym samym

tegii przyjętej przez dzialaczy OUN.

Stepan Bandera staje się odpowied-

Ich celem bylo bowiem wykopanie

nikiem przywódcy OB PPS Józefa

przepaści nie do zasypania między

Pilsudskiego. Obydwaj byli bowiem

Ukraińcami a Polakami, zgodnie z

terrorystami ,,w slusznej sprawie" i zo-

zasadą: cel uświęca środki. Dlatego

stali przywódcami swoich ruchów na-

w 1930 r. zorganizowali wielka akcję

rodowo-wyzwoleńczych walczących

sabotażową, skutkiem której byla

o niepodleglość. A więc kult Bandery

polska akcja pacyfikacyjna w Gali-

jako bohatera narodowego na Ukra-

cji Wschodniej i zaostrzenie polityki

inie jest równie uprawniony jak kult

rządu wobec Ukraińców. To opóźnilo

Pilsudskiego w Polsce.

próbę normalizacji stosunków pol-

Tego typu porównania grzeszą

sko-ukraińskich o 5 lat i przysporzylo

jednak nadmiernymi uproszczeniami,

niepotrzebnych cierpień zwyklym lu-

nie biorąc pod uwagę istotnych róż-

dziom. Umiarkowani politycy UNDO,

Józef Pilsudski. Napad na pociąg pod Bezdanami

nic między tymi organizacjami, pod

tacy jak wielce zaslużony przewod-

względem zalożeń ideowych i metod

UWO-OUN zginęlo 36 Ukraińców, 25

Nacjonaliści bali się jednak jak

Wschodniej do bojkotu pierwszych

niczący ,,Proświty" Mychajlo Halusz-

walki. Zarówno czlonkowie OB PPS

Polaków, 1 Rosjanin i 1 Żyd. Wśród

ognia jakiegokolwiek kompromisu

wyborów do Sejmu i Senatu RP. W

czynśkyj, byli zastraszani i otrzymy-

jak i UWO-OUN dokonywali napadów

ofiar byli faktyczni lub rzekomi zdrajcy

i poprawy relacji polsko-ukraińskich.

ramach akcji sabotażowej bojowni-

wali listy z pogróżkami od OUN. Byl

na banki, poczty i transporty pieniędzy

z szeregów wlasnej organizacji, ale

Wyznawali teorię ,,permanentnej re-

cy UWO dokonali kilkuset podpa-

on jednym z prawdziwych patriotów

w celu zdobycia środków na wlasną

także zaslużeni dzialacze spoleczni i

wolucji", w której poslugiwanie się

leń i zerwania lączności, zabili 22

i liderów ruchu narodowego, a dziś

dzialalność. Jedni i drudzy dokonywali

politycy, którzy dążyli do porozumie-

przemocą slużylo destabilizacji sytu-

policjantów i żolnierzy WP oraz 13

jest zupelnie zapomniany.

zamachów na polityków i urzędników

nia z wladzami polskimi. Ludzie ci

acji na ziemiach zamieszkanych przez

ukraińskich ugodowców. Wśród ofiar

W 1933 r. na czele Krajowej Eg-

państwowych ­ w pierwszym przy-

starali się wykorzystywać wszelkie le-

Ukraińców, podtrzymywaniu stanu

byl wybitny poeta ukraiński Sydir

zekutywy OUN stanąl Stepan Ban-

padku Rosjan, w drugim Polaków. Na

galnie możliwości dzialania na rzecz

nieustannego napięcia i niepokoju.

Twerdochlib. Bojkot wyborów zostal

dera ­ czlowiek calkowicie bezkom-

tym jednak zasadnicze podobieństwa

podjęty przez większość legalnych

się kończą.

ukraińskich partii politycznych. W

Terror polskich socjalistów kie-

jego efekcie do Sejmu weszlo tylko 5

rowal się niemal wylącznie przeciw-

ukraińskich poslów z ugodowej partii

ko rzeczywistym rosyjskim gnębi-

,,Chliborobów". Byl to ogromny bląd

cielom narodu polskiego, w sytuacji

polityczny. Istniala bowiem szansa

gdy nie bylo możliwości legalnej

wprowadzenia do Sejmu 30 Ukraiń-

walki o cele narodowe. Natomiast

ców z Galicji, którzy w polączeniu z

ukraińscy nacjonaliści mordowali

20 poslami wybranymi przez Ukraiń-

przede wszystkim polskich umiarko-

ców z Wolynia i Chelmszczyzny (któ-

wanych polityków, którzy byli gotowi

rzy nie zbojkotowali wyborów) mogli

do dialogu i kompromisu ze stroną

utworzyć silny klub poselski. Wobec

ukraińską. Stąd też zamachy na

rozbicia polskiego parlamentu na

Tadeusza Holówkę i ministra spraw

wiele malych ugrupowań, dawaloby

wewnętrznych Bronislawa Pierac-

to realną możliwość walki o prze-

kiego. Próbowano także zabić Józe-

strzeganie slusznych praw ludności

Iwan Babij

Tadeusz Holówko jako naczelnik Wydzialu Wschodnie-

fa Pilsudskiego i planowano zamach

ukraińskiej w Polsce.

go MSZ, Stanislaw Patek i Dmitrij Bogomolow, Warszawa

promisowy. Postawil na indywidualny

na wojewodę wolyńskiego Henryka

W 1928 roku, w mniej korzyst-

1929

terror przeciwko przedstawicielom

Józewskiego. Nigdy natomiast nie

nych warunkach politycznych, do

polskiej wladzy i Ukraińcom uzna-

podjęto próby zamachu na przy-

Sejmu weszlo 46 ukraińskich po-

rozwoju spolecznego, gospodarcze-

Przyjęcie zasady ,,im gorzej tym lepiej"

wanym za kolaborantów. 15 czerwca

wódców polskiej nacjonalistycznej

slów. Niestety byli podzieleni na kil-

go i kulturalnego ludności ukraińskiej

oznaczalo, że ukraińskim nacjonali-

1934 r. jego ludzie dokonali w War-

prawicy, np. Romana Dmowskiego.

ka zwalczających się klubów. Polity-

w Polsce. Należy przy tym pamiętać,

stom nie zależalo na poprawie losu

szawie zuchwalego zamachu na

Terror UWO-OUN kierowal się

cy najsilniejszej partii ­ Ukraińskie-

że w latach 20. odbywaly się w II Rze-

Ukraińców w Polsce. Wprost przeciw-

ministra spraw wewnętrznych Bro-

w ogromnym stopniu przeciwko wla-

go

Narodowo-Demokratycznego

czypospolitej w pelni demokratyczne

nie: chcieli wywolać dodatkowe repre-

nislawa Pierackiego. Reakcją wladz

snym rodakom. Ogólna liczba ofiar

Zjednoczenia (UNDO) wykazywali

wybory parlamentarne, co dawalo

sje i dyskryminację ze strony polskich

polskich byly masowe aresztowania

zamachów z lat 1921­1939 nie jest

naturalne sklonności do kompro-

Ukraińcom szanse równoprawnego

wladz, aby wzbudzić nienawiść zwy-

wśród czlonków OUN oraz zalożenie

znana. Możemy jednak powolać się

misu z rządem. Chodzilo im o za-

udzialu w życiu politycznym pań-

klych Ukraińców wobec Polaków.

obozu odosobnienia w Berezie Kar-

na niepelne dane badacza ukraiń-

pewnienie lepszych warunków dla

stwa. Później te możliwości zostaly

Pierwsza próba sil miala miejsce

tuskiej, do którego trafiali przeciwnicy

skiego ruchu nacjonalistycznego

rozwoju ukraińskiej spóldzielczości,

ograniczone, ale nadal istnialy. Tym

w 1922 roku, gdy UWO za pomocą

polityczni obozu rządzącego. 25 lipca

Alexandra Motyla. Wedlug niego

szkolnictwa, organizacji kultural-

różnila się Polska od carskiej i so-

przemocy fizycznej i moralnej prze-

1934 r. zostal zamordowany dyrektor

w udokumentowanych zamachach

no-oświatowych, prasy itp. UNDO

konywala ukraińską ludność Galicji

wieckiej Rosji.