21

www.kuriergalicyjski.com * Kurier galicyjski * 26 kwietnia­16 maja 2019 nr 8 (324)

kawalki drzewa lub metalu ze sobą lą-

Podczas prowadzonych

nica Chowańców uchodzi za

Wielu mieszkańców obec-

A jaką rolę odgrywaly

czono i nawijano na sznurek, na końcu

rozmów  stanislawowiacy

jedną z najpiękniejszych w

nego Iwano-Frankiwska, z

w Stanislawowie kobiety,

którego byla pętelka. Trzymalo się jojo

zwracają uwagę na piękne

Stanislawowie...

pewnością są ciekawi, jak

takie jak Pani mama prezy-

Ten dom mógl imponować innym

na palcu i rozwijalo. W związku z tym

defilady organizowane z oka-

wyglądala praca i życie po-

dentowa Janina Chowańco-

budynkom. Wlaściwie należal do czo-

powstala także taka oto anegdota:

zji 3 maja i 11 listopada. Chy-

zazawodowe najdlużej urzę-

wa i babcia Sabina z domu

Jojo to dziś szal nowy

lówki. Jedyną konkurencją byl chyba

ba trudno bylo nie zauważyć

dującego wlodarza Stani-

Dankiewiczowa?

jojo cieszy tępe glowy

dom Hauswalda. Mieszkanie należa-

Przede wszystkim byla to bardzo

tych wszystkich uroczysto-

slawowa w dwudziestoleciu

w szkolach biurach czy w urzędzie

lo do luksusowych, bylo dobrze urzą-

rozwinięta dzialalność spoleczna.

ści mieszkając na Sapieżyń-

międzywojennym.

spotkasz dzisiaj jojo wszędzie.

dzone, z windami. Posiadalo wlasne

Zacznijmy od początku. Okolo

Babcia finansowala ośrodek dla ludzi

skiej? Byl Pan również, jak

Na ulicach na straganie

centralne ogrzewanie, lecz paliliśmy

godziny dziewiątej rano przychodzil

bezrobotnych i biednych, to się nazy-

większość chlopców, zauro-

i we fryzjerniach kręcą panie.

węglem w piecach gdyż ktoś powie-

do nas fryzjer Mandziuk, który mial

walo glodna kuchnia, która mieścila

czony wojskiem?

Co to kryzys po co gderać

Oczywiście. Defilady w Stani-

dzial, że centralne ogrzewanie osu-

się w wynajętym lokalu. Przygotowy-

lepiej z jojo laury zbierać.

slawowie, w porównaniu jednak do

sza powietrze. U babci na trzecim

wano tam normalne obiady za darmo

Więc powiedzieć można śmialo

Lwowa, czy Krakowa byly mniej

piętrze wisial duży obraz napoleoń-

dla ludzi. Moja babcia miala nad tym

cale miasto z jojocialo.

efektowne. W szeregu szlo na

ski Wojciecha Kossaka. Rodzice nie

wszystkim nadzór i przede wszystkim

szerokość czterech żolnierzy, a na

lokowali jednak pieniędzy w sztukę,

to finansowala.

Stanislawów byl zamiesz-

przyklad we Lwowie chyba ośmiu.

kupowali je, by pasowaly do calości

Natomiast dzialalność spoleczna

kiwany przez wiele naro-

Naprzód szla piechota, później ar-

mieszkania. Od strony Sapieżyńskiej

mojej matki to byl Polski Bialy Krzyż.

dowości. Z kim najczęściej

tyleria i na samym końcu jechala

znajdowaly się pokoje rodzinne, a

Chodzilo o zorganizowanie wlaściwej

utrzymywaliście kontakty, z

kawaleria. Wszystkie oddzialy mnie

od Goslawskiego byla część repre-

pomocy oświatowej dla żolnierzy. W

Ukraińcami czy Żydami?

interesowaly. Sam zresztą jeździlem

Przede wszystkim z Żydami.

zentacyjna, przeznaczona w każ-

każdym pulku byl czas przeznaczony

w ujeżdżalni konno. Imponowali mi

Niektórzy wrogowie ojca, jak Seidle-

dym momencie na przyjęcie gości,

na szkolenie, nie pamiętam ile ono

oficerowie w paradnych strojach w

rowie, mówili o nim ,,tata żydowski".

między innymi wicepremiera Broni-

trwalo. Mam wrażenie, że zależalo to

spodniach szaserach z lampasami

Nie kierowal się on jednak kwestia-

slawa Pierackiego, który przyjaźnil

od poziomu wiedzy poborowych. My

po obu stronach, które w zależności

mi narodowościowymi, ale kierowal

się z ojcem. Często przeprowadzal

mieliśmy tego pecha, że do Stanisla-

od pulków mialy odpowiedni kolor.

się cechami indywidualnymi danego

on kontrolę w magistracie jako mini-

wowa trafiali poborowi z najbardziej

Prezydent Stanislawowa Wa-

Oficerowie mieli specjalne buty z

czlowieka, czyli jego umiejętnościa-

ster spraw wewnętrznych. Poza tym

zapadlych dzielnic polskich. Jeden fa-

claw Chowaniec

lakierowanej skóry sięgające trosz-

mi. I takiego lekarza, jak Natan Li-

przyjeżdżali do nas różni dygnitarze z

cet traktowal schody jako drabinę i na

kę za kostkę. Dodatkowo każde

lienfeld, nigdy nie bylo i nie będzie.

Warszawy. Z reguly spotkania zaczy-

klęczkach szedl po schodach. Bo on

zaklad w naszej kamienicy. Czesal

spodnie mialy gumę, która byla pod

To byl po prostu geniusz. Czego

naly się w salonie, później przecho-

u siebie schodów nigdzie nie widzial.

ojca i golil go, gdy byl już ubrany.

piętą, w ten sposób nie wychodzily z

najlepszym dowodem byl szef SS we

dzono do jadalni w narożnym pokoju,

Najniższy poziom byl u poborowych z

Następnie o godzinie dziesiątej oj-

butów. Wzbudzalo we mnie podziw

Lwowie, któremu zachorowalo dziec-

gdzie mieścil się stól rozkladany na

zaboru rosyjskiego z Polesia i okoli-

ciec szedl do magistratu. Pracowal

także jak oficerowie chodzili w ostro-

ko podczas wojny. Lekarze niemieccy

dwadzieścia osób. To byly spotkania

cy Puszczy Bialowieskiej. Nie umial

tam przez caly dzień, albo gdzieś

gach.

rozkladali ręce, jedynie Lilienfeldowi

póloficjalne, nie urządzano żadnych

się taki czlowiek nawet podpisać. Na

wyjeżdżal jako posel. W każdym

Co ciekawe, poborowi z wielkim

udalo się postawić dobrą diagnozę,

tańców. Zawsze zostawialem uchylo-

szkoleniach PBK mógl dowiedzieć się

razie do domu na obiad nie wracal.

żalem opuszczali wojsko. Imponowa-

za co darowano mu życie.

ne drzwi, żeby slyszeć te rozmowy.

o podstawowych kwestiach dotyczą-

Tylko w niedzielę jedliśmy obiad

lo im to, że byli żolnierzami. Najlep-

Kolejną osobą byl radca prawny,

Dlatego bylem dobrze zorientowany

cych państwa, historii i higieny.

razem. Natomiast woźny Wróbel

szym dowodem tego bylo, że jak je-

kolega szkolny ojca, adwokat naj-

w polityce przedwojennej.

Należy pamiętać, że przy śred-

bral menażki do domu i przynosil

chali na urlop to nie zrzucali munduru

wyższego lotu, Bernard Ziffer. Ojciec

nich zarobkach pana domu malżon-

ojcu porządny posilek przyrządzony

Stanislawów mial to szczę-

w przeciwieństwie do naszych cza-

zaangażowal go we Lwowie jako

ka jego nie pracowala. Przeciętnie

przez kucharkę, którą nadzorowala

ście, że nie zostal zniszczony,

sów powojennych. Nawet pamiętam

radcę prawnego w banku. Żydzi byli

niewiasty zajmowaly się domem i

mama. Ojciec pracowal do szóstej

tak jak Tarnopol podczas II

zresztą najlepiej wyksztalceni.

kuchnią. Chodzily na spacery, zaku-

wojny światowej. Najważniej-

W innych miastach, gdzie bylo

py lub spotykaly się ze znajomymi.

sze budynki ocalaly, w tym

tak wiele narodowości, dochodzilo

Mama dodatkowo prowadzila wspo-

wiele wybudowanych za cza-

nawet do walki wręcz. W Stanislawo-

mnianą dzialalność spoleczną. Jej

sów prezydentury Pana ojca.

wie życie toczylo się bez większych

zajęciem bylo między innymi uzbie-

Czy oprócz swojego domu,

napięć spolecznych, do czego nie-

ranie potrzebnych pieniędzy na PBK.

ma Pan bliskie sercu miejsce

wątpliwie przyczynil się mój ojciec.

Organizowala bale, które odbywaly

w Stanislawowie?

Na pewno byla to straż pożarna,

się w budynku kolejarzy przy ulicy

Po wojnie stanislawowia-

która posiadala nowoczesne budynki

3 maja. Innym razem w parku Ro-

nie rozrzuceni zostali po ca-

i sprzęt. Na pierwszym piętrze, gdzie

maszkana zorganizowala wspanialą

lej Polsce. Pan znalazl się w

znajdowaly się dyżurki, drzwi się

zabawę na świeżym powietrzu. Byla

Krakowie, gdzie osiedlilo się

otwieralo, tak jakby do szafy, a na

tam estrada, na której występowal

także wielu kresowian. Spo-

środku byl slup, [strażak] lapal się rę-

balet. Panowie byli zauroczeni do-

tykaliście się ze sobą, roz-

kami i zjeżdżal na dól. W ten sposób

syć skąpo ubranymi tancerkami. W

mawialiście o tym co bylo,

kilkunastu strażaków w ciągu minuty

pewnej chwili do mamy przyszly ich

i co będzie dalej? Zaobser-

bylo już na aucie, a tam czekal na nich

żony, kilka pań, i mówią: ,,Pani pre-

wowal Pan może jakieś róż-

helm, pas, topór itd. [Strażak] ubieral

zydentowo, blagamy, żeby odeslać

nice w zachowaniu między

się, gdy już ruszal samochód. Osob-

te niewiasty, już niech idą stąd".

tymi, którzy już od dawna

no byly warsztaty, wieża ćwiczeń. W

tu mieszkali, a tymi, którzy

A jak Pan jako dziecko

budynkach straży pożarnej w calej

zostali zmuszeni opuścić ro-

spędzal czas wolny w Sta-

Polsce, bylo równocześnie pogotowie

dzinne strony?

nislawowie?

Po wojnie nie bylo żadnych więk-

ratunkowe. Dziś jest osobno. W Sta-

Mieliśmy w domu domowe kino.

szych zjazdów dawnych mieszkań-

nislawowie pogotowie bylo w lewym

Ekran byl rozwieszony na ścianie

ców ­ stanislawowiaków. Dopiero po

skrzydle straży przy ulicy Kamińskie-

w pokoju, a jedna osoba musiala

Adam Jerzy Chowaniec na wypożyczonym koniu przy willi

1989 roku zaczęliśmy się spotykać

go, a w Krakowie w prawym. Karetki

kręcić korbką. Z odleglości można

Chowańcówka w Jaremczu

jako Kolo Stanislawowian. Gdy na

staly w garażach straży pożarnej,

bylo zobaczyć nieme sceny. Co się

jak w Jaremczu, w największy upal,

plantach rozmawialem z różnymi

dwie lub trzy na cale miasto.

z tym aparatem stalo, to nawet nie

lub siódmej wieczorem, później naj-

Hucul, który slużyl w kawalerii, mial

osobami, często slyszalem kresowy

Nie bylo tygodnia żebym nie od-

wiem. Wkrótce to przestalo mnie in-

częściej szedl do kasyna przy ulicy

ostrogi, buty z cholewami, szablę z

zaśpiew. Wśród nich na dziesięciu,

wiedzal straży pożarnej, zwykle gdy

teresować. Ojciec chcial, żebym byl

Sapieżyńskiej, gdzie gral w brydża

boku. Kiedy zapytalem go ,,Iwaśku

może nawet i sześciu pochodzilo

jechalem rowerem. W zimie urządzo-

muzykalny i kupil mi swego czasu

ze znajomymi panami. I tak to trwa-

czemu ty tak chodzisz", uslyszalem

ze Stanislawowa. Natura rdzennych

na byla tam ślizgawka. Mam nawet

mandolinę. Jeżeli mialem ją pięć razy

lo, nieraz do godziny jedenastej,

tylko ,,ja wojskowyj, ja wojskowyj".

mieszkańców Krakowa byla jednak

ślad od tego czasu, gdy się wywróci-

w rękach, to jest dużo. Później rodzi-

dwunastej, czy pierwszej w nocy.

Gdy bylem dzieckiem, rodzice

inna, byli mniej otwarci i uprzejmi...

lem podczas gry w hokeja. Latem na

ce wpadli na pomysl, żebym zacząl

Dlatego tak późno chodzil do biura

kupili mnie i kolegom komplet wy-

Wiele osób, jak mówi przyslowie, cu-

części z tych placów byly urządzone

uprawiać sport. Sprowadzono więc

następnego dnia. Nieraz zostawal

posażenia wojskowego. Podczas

dzego nie chcieli, ale swojego też nie

korty do tenisa.

fachowca do domu, żeby wkręcil w

w domu, innym razem ktoś do nas

jednego z uroczystych spotkań u ro-

dali...

Raz, gdy przed wojną przyje-

suficie hak z grubą sprężyną, która

przychodzil. Dopiero w niedzielę

dziców zaproszony byl general [Ka-

chaliśmy do babci w Krakowie, po-

kończyla się pelną pilką. W podlodze

spędzaliśmy czas wspólnie. Nie

Co chcialby Pan powie-

zimierz] Lukoski. Niania Hancia dala

szliśmy do straży, ojciec przedstawil

byl podobny hak, tylko ukryty. Kiedy

bylo wolnych sobót, z tym że praco-

dzieć czytelnikom na ko-

nam znać, że ktoś przyszedl. Wy-

się oficerowi, który oprowadzal nas

napinalem sprężynę, to się bokso-

wano krócej.

niec tego wywiadu?

szliśmy więc na korytarz, na glówny

Myślę często, gdy tak siedzę,

po obiekcie. Ja się patrzylem na te

walem z tą pilką. Ile to trwalo, może

Nigdy nie bylo takiego roku, żeby

przedpokój, ustawieni rzędem i gdy

zamykam oczy i puszczam sobie

auta, które byly staromodne, mniej-

miesiąc? Chyba za dobrze mi się po-

ojciec bral jeden miesiąc urlopu na

wszedl general, stanęliśmy na bacz-

wstecz film, pod tytulem: panowie

sze i węższe niż w Stanislawowie.

wodzilo. Traktowalem to zupelnie jak

wakacje Tylko raz na dwa lata rodzi-

ność, prezentując broń. Na to on za-

szanujcie wspomnienia, kochajcie

U nas byla nowoczesna straż, bo

coś normalnego, dopiero dzisiaj się

ce wyjeżdżali razem i jeżeli spędzali

salutowal i przeszedl przed nami. To

ich treść, gdyż zbliża się wasz fin de

zlikwidowano konną pod koniec lat

nad tym zastanawiam...

urlop w Polsce to tylko w górach w

bylo wspaniale przeżycie. Niestety,

siècle... [slowa nawiązują do piosen-

20. Mnie osobiście brakowalo tylko

Pamiętam z czasów stanisla-

Jaremczu. Najczęściej jednak wy-

koledzy, którzy ze mną wtedy byli,

ki zespolu Skaldów pt. ,,Szanujmy

samochodów na gąsienicach, żebym

wowskich slynną zabawę jojo. Wy-

jeżdżali za granicę na przyklad do

zginęli w czasie wojny.

wspomnienia"].

mógl jeździć na terenach górskich.

glądala ona mniej więcej tak, że dwa

Czechoslowacji czy Francji.