17

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 15­27 czerwca 2019 nr 11 (327)

Chyba każdy ze starych lwowian

zarzutów nowej wladzy byla wspól-

nauczycielem Wladyslawa Zalew-

nie z rozkladem jazdy pociągów

tematycznej Hugo Steinhaus, który

ma w pamięci co innego. Wspomi-

skiego na prowadzonych przez siebie

praca z Niemcami. To źle rokowalo na

czy rozkladem lotów. Wspomina się

przesiadywal tu z większą przyjem-

nane są przede wszystkim cudowne

kursach malarstwa, ale i zaprzyjaź-

przyszlość. Nie pomogly wszelkie pe-

tylko o dostawach do Warszawy, a

nością niż w kawiarni ,,Szkockiej".

i w wyglądzie i w smaku wyroby mar-

tycje i próby wykupienia z więzienia.

niony z rodziną. Dla cukierni Ludwika

przecież zamówienia szly również

Pamiętam z dzieciństwa

cepanowe. Ogromną popularnością

zaprojektowal m.in. piękne bony cu-

Lapówka na nic się zdala. W cztery

np. do Katowic, gdzie przy ul. Dy-

te wnętrza. Chodzilam tam po

cieszyly się male marcepanowe kak-

kiernicze w 1919 r. Zwlaszcza jeden

miesiące po aresztowaniu Wladysla-

rekcyjnej ­ ówczesnym ,,salonie"

cukierki produkcji już powo-

tusy w doniczkach, ale i różne owo-

wa Zalewskiego wywieziono do obo-

z projektów jest bardzo interesujący.

miasta i popularnym już od pocz. XX

jennej fabryki ,,Switocz". W

ce, które napelniane byly dodatkowo

zu w Karelinie w Niżnym Tagile. Rok

Niestety, nie zostal zrealizowany. Na

w. deptaku ­ można się bylo delek-

tych pomieszczeniach byla

masą. No i oczywiście marcepano-

później, w marcu 1946 r., ,,zeslano go

awersie bonu widnieje scena z walk

tować w jednej z cukierni ,,znanymi

magia ,,krainy slodyczy".

we foremki wypelnione nadzieniem

na wolność" do Tiumenia. Wyrok ­ 5

Orląt Lwowskich, będąca powtórzo-

z dobroci" ­ jak pisano ­ ciastkami

Pomieszczenia przetrwaly

ze zrumienionych orzechów lasko-

lat zsylki. Mial byl wolny w styczniu

nym z niewielką modyfikacją moty-

Zalewskiego. Dostarczano slodycze

wojnę, a zostaly zniszczone

wych i czekolady. Jako wykwintny

1950 r. Nie dożyl wolności. Zmarl 6

wem z obrazu olejnego Batowskiego

marki ,,L. Zalewski" i do Poznania do

przez glupotę ludzką. Dla

i przesmaczny prezent kupowano u

grudnia 1947 r. Wnukowi, Pawlowi

,,Apoteoza Polski" ­ obrazu raczej

cukierni Marii Józefikówny przy ul.

nas, rdzennych lwowiaków

Zalewskich gustownie zapakowane

Zalewskiego, nie udalo się znaleźć

nieznanego szerokiej publiczności, i

Fredry, również w samym centrum

jest to bardzo bolesne.

marcepanowe papierosy, do zludze-

miejsca pochówku. Zresztą i miejsce

nigdy nie wystawianego.

miasta. I oczywiście realizowano

Sprawa wygląda na zupelnie

nia przypominające te prawdziwe.

pochówku Ludwika Zalewskiego na

zamówienia na tzw. prowincję ­

przegraną, jeśli chodzi o wyposa-

Wlaścicieli cukierni do-

To byl prezent... dla pań. Dla panów

Cmentarzu Lyczakowskim też okry-

m.in. do ,,Slodkiego Bazaru Lazara"

żenia wnętrza sklepu przy ul. Aka-

tknąl tragiczny los.

zaś można bylo wybrać czekolado-

Bylo to niemal niewiarygodne, ja-

wa tajemnica. Pozostaly tabliczki

w Kolomyi przy ul. Kościuszki ­ i do

demickiej 10. Ponoć zdemontowane

we cygara lub fajkę. A do tego mar-

upamiętniające Ludwika i Wladysla-

kiś szalony chichot historii, kompletna

prywatnych domów.

lady zostaly zabezpieczone i są

cepanowe zapalki w czekoladowym

wa Zalewskich i Jerzego Mroczka na

abstrakcja. Myślę tu o tym, co stalo

gdzieś przechowywane. Nawet je-

Zalewscy wspólpracowa-

pudelku. Wszystko w oryginalnych,

grobowcu rodzinnym na Cmentarzu

się udzialem Wladyslawa Zalewskie-

śli, to co z tego? Na swoje dawne

li ze znanymi artystami, któ-

specjalnie zaprojektowanych opa-

Rakowickim w Krakowie.

go. Ludwik Zalewski zmarl w 1940 r. ­

miejsce raczej nie wrócą. Cud, że

ry projektowali opakowania

kowaniach. Dla dzieci nie lada grat-

schorowany i zalamany. Ostatnie lata

uchowala się piękna krata, choć

Czy zna Pani osobiście

do ich wyrobów.

ką byly ,,czekoladowe bajki". Wyko-

przed wybuchem wojny nie byly latwe

Tak, rzeczywiście. Na zamówie-

opadla. A po cukierni przy ul. Aka-

potomków tej slynnej lwow-

nane w calości z czekolady pudelka

dla firmy. Wladyslaw i jego najbliżsi

nie Zalewskich pracowal i Kazimierz

demickiej 22 przepadl wszelki ślad,

skiej rodziny?

w ksztalcie książki, a w środku po

Tak, to wielka przyjemność.

wyszli dość obronną ręką ­ prze-

Sichulski, i Stanislaw Kaczor-Ba-

tak że niektórym osobom zdarza się

uchyleniu okladki ukazywala się po-

Znam osobiście prof. Wladyslawa

trwali pierwszą okupację sowiecką,

towski, i Janina Petry-Przybylska. O

popelniać kardynalny bląd i wskazy-

stać z danej bajki wykonana bądź z

Zalewskiego, syna Wladyslawa Za-

potem niemiecką a następnie drugą

nich wiadomo na pewno. Projekto-

wać na sklep pod nr 10 jako na ten

piernika bądź innego ciasta, marce-

lewskiego i wnuka Ludwika, konser-

sowiecką. ,,Obronną ręką" na miarę

wal również sam Wladyslaw Zalew-

zalożony pierwotnie przez Ludwika

panu i kolorowego cukru. Wszystko

watora dziel sztuki ­ wspanialego,

tamtych czasów. Oczywiście zmienil

ski, który mial artystyczne zacięcie.

Zalewskiego. Widzialam nawet takie

do schrupania. Albo ,,zestaw dla

pelnego ciepla i uroku starszego

się ich status majątkowy, ale ocalili

Notabene, w mlodości marzylo mu

podpisy w dość poważnych publika-

podróżnego" ­ slodka pamiątka ze

pana. Zawdzięczam wiele jego do-

glowy. Nie dotknęla ich wywózka.

się zostać malarzem. Przeglądając

cjach. Cukiernia pod numerem 22

Lwowa lub prezent dla udającego

brej pamięci, lecz przede wszystkim

archiwum rodziny Zalewskich udalo

Nikt spośród nich nie znalazl się na

przestala istnieć już na przelomie

się na letnisko: karmelki w malut-

sama możliwość spotkań z nim byla

1939/1940 r. Za Sowietów gruntow-

kim, wiklinowym kufrze podróżnym,

najważniejsza. Dzięki jego życzli-

nie ją przebudowano i przerobiono

z marcepanowo-cukrową kolorową

wości i życzliwości jego syna Pawla

na lodziarnię. Zniszczono nawet

parasolką, blaszaną papierośnicą z

Zalewskiego mam dostęp do ich ar-

krysztalowe szyby w witrynach. Aka-

marcepanowo-czekoladowymi pa-

chiwum rodzinnego. Mogę oglądnąć

demicka 10 ocalala podczas okupa-

pierosami, marcepanowymi zapal-

i przeanalizować dokladnie każdy

cji sowieckiej zapewne tylko dlate-

kami i fajką. Dlugo by opowiadać o

dokument, każdy świstek, każdą fo-

go, że sklep mial funkcjonować jako

tych wszystkich cudeńkach! Trzeba

tografię. A przecież niejednokrotnie

pokazowy, z najlepszymi ciastami.

też pamiętać, że wśród zatrudnio-

w zapisie kilku slów, wydawaloby

Okupacyjna plotka glosila, że ciast-

nych przez Zalewskich pracowni-

się niekiedy blahych, kryje się istot-

ka te przywożono z samej Moskwy.

ków byli wyksztalceni cukiernicy i to

na informacja. Mogę wziąć do ręki

Zastanawiam się, czy rzeczywiście

ich zręcznym rękom zawdzięczala

każdy ocalaly ze Lwowa przedmiot.

tak bylo, skoro linia produkcyjna fir-

firma te budzące podziw slodkie

Zanurzylam się w ten świat Zalew-

my Zalewskich byla czynna? Tego

wyroby. Staram się odtworzyć listę

skich po uszy. Wertując dokumenty

jeszcze nie wiem.

tych pracowników ­ jeszcze nie jest

z czasów okupacji odkrylam, że

Sklep ze slodyczami na

pelna. Wiadomo, że niektórzy z nich

prof. Zalewski uczęszczal do tej sa-

Akademickiej byl przed woj-

zalożyli potem wlasne pracownie

mej szkoly powszechnej w l. 40-tych

ną tak popularny, że tam spe-

cukiernicze, niezmiennie jednak

co mój ojciec ­ do Polskiej Szkoly

cjalnie przychodzili lwowia-

Wladyslaw Zalewski (stoi pierwszy z lewej) ­ zdjęcie z ze-

powolując się w swoich reklamach

Powszechnej Męskiej przy ul. Zofii

nie, matki z dziećmi, aby po-

slania

na to, że niegdyś zdobywali szlify u

31. Tylko że panowie nie są z tego

kazać znakomite wystawy.

Ludwika Zalewskiego. Niestety, jed-

samego rocznika, mój ojciec byl o

liście rozstrzelanych, jak przyklado-

mi się zidentyfikować z calą pewno-

W swoich wspomnieniach z

nego z nich ­ Wiktora, znamy do tej

3 lata mlodszy. Przeczytalam oczy-

wo, inny znany cukiernik ­ Hieronim

ścią jeden projekt autorstwa Wlady-

dzieciństwa Stanislaw Lem

pory jedynie z imienia, i z fotografii z

wiście powieść pióra Pawla Zalew-

Welz. Sowieci znacjonalizowali firmę

slawa Zalewskiego ­ opakowanie

w ,,Wysokim Zamku" rów-

wykonanymi przez niego finezyjnie

skiego ,,Bez pamięci", napisaną na

Zalewskich, ich cukiernia pracowala

w ksztalcie tamburynu na cukierki.

nież wspomina o tym.

dekorowanymi tortami.

kanwie losów dziadka i rodziny. Nie

Ten fragment ,,Wysokiego Zam-

nadal w ramach Lwowskiej Fabryki

Szczególnej urody są projekty Ja-

jest to w żadnej mierze dokument,

ku" jest bardzo popularny. I rzeczy-

Cukierniczej nr 2. Dyrektorem fabry-

niny Petry-Przybylskiej, absolwent-

Mawiano, że przed woj-

i o tym należy caly czas pamiętać

wiście poruszają wyobraźnię slowa o

ki zostal dotychczasowy pracownik

ki Wydzialu Sztuk Zdobniczych i

ną latal codziennie samolot

podczas lektury. Mnie ciekawilo, jak

,,Wezuwiuszach tortów rzygających

Zalewskich, a sam Wladyslaw za-

Przemyslu Artystycznego lwowskiej

do Warszawy ze slodyczami

pisarz przetworzyl to, co bylo mu

bitą śmietaną" czy worach ,,kipią-

trudniony jako szeregowy cukiernik a

Państwowej Szkoly Przemyslowej,

Zalewskiego!

Te codzienne loty ze Lwowa

znane z opowieści rodzinnych, jak

cych lawinami smakolyków". A sko-

potem kierownik techniczny w dziale

mlodej graficzki, znanej we Lwowie

do Warszawy to trochę legenda.

przefiltrowal przez swoje emocje.

ro mistrz Lem napisal, że ,,Zalewski

produkcyjnym. Gdy nadeszli Niemcy,

i w kraju również z pięknych arty-

Rzeczywiście, wszystkie torty i

Bo sama podróż śladami dziadka,

potrafilby Kosmos caly powtórzyć w

fabrykę wcielono do Staatliche Ge-

stycznych lalek, nie tylko przez nią

inne slodycze przygotowywano w

która stanowi osnowę powieści, od-

cukrze i czekoladzie, slońcu przyda-

treide-und Industrie-Werke Krakau-

projektowanych ale i wlasnoręcznie

pracowniach Zalewskiego we Lwo-

byla się naprawdę. Pawel Zalewski

jąc luskanych migdalów a gwiazdom

Lemberg", przywrócono jej nawet

wykonywanych.  Petry-Przybylska

wie i transportowano do Warszawy

ze swoją żoną Joanną odwiedzil nie

lukrowego lśnienia", tak też zatytulo-

dawną markę ­ odtąd nazywala się

nazywana byla przez niektórych kry-

­ samolotem lub pociągiem. Loty

tylko ,,stare kąty" we Lwowie, ale

walam rozdzial w mojej książce: ,,Lu-

,,Süsswarenfabrik L. Zalewski". Pra-

tyków sztuki ,,lwowską Stryjeńską",

odbywaly się 2­3 razy w tygodniu.

udal się tropem zeslania swojego

dwik Zalewski ­ kosmos w cukrze i

cowala pod zarządem komisarycz-

lecz to podobieństwo jest tylko po-

Istna ekwilibrystyka, wziąwszy pod

dziadka Wladyslawa. Drogowska-

czekoladzie". St. Lem zresztą nie

nym a Wladyslaw Zalewski zostal w

zorne. Spod jej ręki wyszly projekty

uwagę delikatność towaru, który

zem w tych poszukiwaniach byly

tylko w ,,Wysokim Zamku" przywolal

niej specjalistą do spraw technolo-

opakowań różnych czekolad i cukier-

musial być świeży! A panie z War-

mu grypsy z więzienia i listy pisane

cukiernie Zalewskiego. O przycią-

gicznych. I potem znów ­ Sowieci,

ków. Aranżowala też witryny sklepu

szawy niezwykle chętnie zamawia-

z obozów a potem zeslania przez

gających wzrok wystawach cukierni

i znów etat ,,technoruka".

Zalewskich przy ul. Akademickiej 10

ly ,,u Zalewskiego" torty na swoje

Wladyslawa Zalewskiego.

nie omieszkal napomknąć w ,,Obloku

Wojenna tragedia nie ominęla ro-

i w Warszawie przy Nowym Świecie,

przyjęcia. Ludwik i Wladyslaw Za-

Magellana". Za powieściową Meorią

dziny ­ w maju 1944 r. zginąl wskutek

wykonując także do dekoracji lalki.

Dziękuję serdecznie, Pani

lewscy musieli dobrze wszystko

bowiem ukrywa się zapewne Lwów.

ran odniesionych podczas bombar-

Najlepiej znaną witryną przez nią

Anno za rozmowę. To może

kalkulować, przecież transport nie

Wyroby Zalewskiego i wystawy jego

dowania lwowskiego dworca 19-letni

zaprojektowaną ­ dzięki zachowa-

tym razem do tej kawy coś

byl darmowy, więc każdorazowo

cukierni wspominane są przez wielu

siostrzeniec Wladyslawa Zalewskie-

nym zdjęciom ­ jest ta z Poklonem

slodkiego pasowaloby? Ech,

wysylano nie tylko ,,pod zamówie-

lwowian. Zapewne te wszystkie ma-

go, Jerzy Mroczek. Siostra Wlady-

Trzech Króli. Mam pewną hipotezę

szkoda tylko, że ,,mineli te

nia" prywatne ale i odpowiednie ilo-

lutkie a z taką precyzją wyrobione

slawa, Halina, znana przedwojenna

odnośnie autorstwa znanego wzoru

czasy, kiedy kwitneli moreli

ści wyrobów do sklepu. Asortyment

marcepanowe ludziki, zwierzątka,

fotograficzka, mieszkająca podczas

papieru firmowego firmy L. Zalew-

na Cytadeli".

musial byl dość szeroki, różnorodny,

potrawy na stoliczkach, do tego czę-

okupacji w Warszawie, trafila po

ski, z motywem powtarzającym się

ale spelniający oczekiwania kliente-

Naszych Drogich Czytelników,

sto poruszające się dzięki ukrytym

upadku Powstania Warszawskie-

na wszystkich blaszanych puszkach

li. Dzień wysylki towaru byl w firmie

którzy chcą dowiedzieć się więcej

pod podstawkami silniczkom elek-

go, do obozu koncentracyjnego w

cukierni ­ tak chętnie kupowanych

dniem pelnej mobilizacji wszystkich

o lwowskich slodyczach, odsylamy

trycznym musialy zwlaszcza dzieci

Ravensbrück. Rodzina we Lwowie

przez kolekcjonerów. Póki jednak

pracowników wraz z wlaścicielem.

do pierwszej rozmowy z Anną Ko-

przenosić w zupelnie nierealny, baj-

żyla w miarę normalnie. Do stycznia

nie potwierdzę tego na przynajmniej

Jak to się mówi, wszystkie ręce na

zlowską-Ryś ,,Zapomniane historie

kowy, fascynujący świat.

1945 r., do momentu aresztowania

99%, nie zdradzę nazwiska. Chodzi

poklad. Praca zaczynala się już

slodkiego Lwowa", która ukazala się

Wladyslawa. Nie ukrywal się, praco-

w każdym razie o znanego we Lwo-

Jakie slodycze byly naj-

w nocy. Trzeba bylo ze wszystkim

na lamach naszej gazety nr 9 (325)

wal legalnie. Aresztowanie przyszlo

wie, a tu nie wymienionego, artystę.

bardziej popularne? Jak wy-

zdążyć na określoną godziną, zgod-

17­30 maja 2019.

jak grom z jasnego nieba. Jednym z

St. Kaczor-Batowski byl nie tylko

glądaly?